saswavlo da profesiuli garemo - mes.gov.ge
saswavlo da profesiuli garemo - mes.gov.ge
saswavlo da profesiuli garemo - mes.gov.ge
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>saswavlo</strong> <strong>da</strong><br />
<strong>profesiuli</strong> <strong>garemo</strong><br />
<strong>da</strong>mxmare saxelmZRvanelo<br />
III<br />
2008<br />
1
avtorebi:<br />
nino niJaraZe<br />
qesi makleini<br />
tereza boli<br />
nino gogiCaZe<br />
Teona lodia<br />
sakonsultacio sabWo: qeTevan mexuzla, simon janaSia<br />
re<strong>da</strong>qtorebi:<br />
naTia nacvliSvili<br />
sofio gorgoZe<br />
ilustracia, dizaini: giorgi gamezar<strong>da</strong>Svili<br />
kompiuteruli uzrunvelyofa: Tamar goderZiSvili<br />
proeqtis koordinatori: eTer gvelesiani<br />
© maswavlebelTa <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis centri, 2008.<br />
ISBN 978-9941-0-0674-6<br />
ISBN 978-9941-0-0677-7<br />
2
saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong><br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ra gavlenas axdens <strong>saswavlo</strong> procesze saklaso oTaxis<br />
fizikuri <strong>garemo</strong>;<br />
saklaso oTaxis sivrcis ganawilebis ra principebi arsebobs;<br />
ra roli ekisreba maswavlebels klasis fizikuri <strong>garemo</strong>s<br />
<strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvaSi;<br />
rogor un<strong>da</strong> moiqceT, rom saklaso oTaxis fizikuri<br />
<strong>garemo</strong> moswavleTa individualur Taviseburebebs moargoT.<br />
*****<br />
saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong> emsaxureba <strong>saswavlo</strong> amocanebis<br />
Sesrulebas. es amocanebi miznad isaxavs saskolo saqmianobaSi<br />
moswavlis maqsimaluri CarTulobis uzrunvelyofas.<br />
sxva qveynebis gamocdileba gviCvenebs, rom jer kidev gasuli<br />
saukunis 70-ian wlebSi maswavleblebs hqon<strong>da</strong>T saklaso oTaxebis<br />
Tavisuflad mowyobis SesaZlebloba. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, isini<br />
mainc `tradiciuli~, stan<strong>da</strong>rtuli wesiT mowyobis erTgulni<br />
rCebodnen. saklaso oTaxSi karadebis, Taroebis <strong>da</strong> magidebis<br />
ganawileba xelisSemSleli iyo Tavisufali ga<strong>da</strong>adgilebisaTvis<br />
<strong>da</strong> moswavleebi did dros atarebdnen merxebTan werilobiTi<br />
<strong>da</strong>valebis SesrulebaSi.<br />
3
saklaso oTaxis sivrcis ganawilebis ori mTavari midgoma<br />
arsebobs. erTi midgoma saklaso oTaxs ganixilavs, rogorc<br />
adgils, sa<strong>da</strong>c moswavle, klasis mowyobis specifiki<strong>da</strong>n<br />
gamomdinare, ZiriTa<strong>da</strong>d individualur samuSaos asrulebs,<br />
xolo meore midgoma saklaso oTaxs anawevrebs sxva<strong>da</strong>sxva <strong>saswavlo</strong><br />
<strong>da</strong>niSnulebis zonebad.<br />
individualuri samuSaos Sesrulebaze orientirebul saklaso<br />
oTaxSi moswavles aqvs sakuTari adgili <strong>da</strong> mas SeuZlia<br />
<strong>da</strong>valebis didi wili ganaxorcielos adgili<strong>da</strong>n gausvlelad.<br />
aseT `tradiciul~ <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvas iyeneben maSinac,rodesac maswavlebeli<br />
saerTo saklaso swavlebas mimarTavs.<br />
saklaso oTaxis <strong>saswavlo</strong> <strong>da</strong>niSnulebis mqone zonebad<br />
<strong>da</strong>yofisas moswavleebi sxva<strong>da</strong>sxva amocanis Sesasruleblad<br />
saklaso oTaxSi Tavisuflad ga<strong>da</strong>adgildebian.<br />
4
situacia<br />
EeTeri maswavlebeli kargad icnobs Tavis moswavleebs. ar<strong>da</strong>de<strong>ge</strong>bis<br />
Semdeg gansakuTrebiT emzadeba maT misaRebad; klasSi<br />
axali merxebi, Taroebi, <strong>da</strong>fa <strong>da</strong> kompiuteri <strong>da</strong>xvdebaT bavSvebs.<br />
eTeri maswavlebeli <strong>ge</strong>gmavs, ganaTavsos axali aveji ise, rom<br />
gaiTvaliswinos moswavleebis Tavisebureba an gansakuTrebuli<br />
saWiroeba. Tanac fiqrobs, rom moawyos sxva<strong>da</strong>sxva <strong>saswavlo</strong><br />
<strong>da</strong>niSnulebis mqone ramdenime zona: Semosasvleli, samuSao, saTavso,<br />
sagamofeno, biblioTekis <strong>da</strong> teqnologiuri.Mman saamisod<br />
<strong>ge</strong>gmac SeimuSava:<br />
`saklaso oTaxis karTan gavakeTeb sakidebs, karadis gverdiT<br />
Camovkideb gakveTilebis cxrils <strong>da</strong> klasis gazeTisaTvis SevarCev<br />
adgils. es iqneba Semosasvleli zona.~<br />
Semosasvleli zona saSualebas aZlevs moswavles, ga<strong>da</strong>erTos<br />
erTi <strong>garemo</strong><strong>da</strong>n meoreze. aseTi gar<strong>da</strong>qmnis, specifikuri <strong>garemo</strong>sTvis<br />
Semzadebis kargi magaliTia fizikuri kulturis<br />
<strong>da</strong>rbazi, kerZod, gasaxdeli, sa<strong>da</strong>c moswavleebi icvlian<br />
tansacmels <strong>da</strong> varjiSisaTvis emzadebian.<br />
sagamofeno zona atarebs esTetikur <strong>da</strong>tvirTvas <strong>da</strong> emsaxureba<br />
<strong>saswavlo</strong> masalis vizualur ganmtkicebas. Tumca am sivrcis<br />
gamoyeneba moiTxovs garkveul yuradRebas. gamofenis mowyobisas<br />
un<strong>da</strong> ganisazRvros TiToeuli masalis <strong>da</strong>niSnuleba<br />
<strong>da</strong> ise moxdes adgilis, gamofenis droisa Tu xangrZlivobis<br />
SerCeva. didxans gamofenili masala kargavs moswavlisaTvis<br />
aqtualobas <strong>da</strong> xdeba zedmeti.<br />
`axla, modi, oTaxs magidebiT <strong>da</strong> Taroebiani patara karadebiT<br />
ga<strong>da</strong>vtixrav. <strong>da</strong>xurul TaroSi Sevdeb samuSao masalas, Ria<br />
Taroze <strong>da</strong>vdeb wignebs. sandros individualuri <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gma<br />
aqvs. is muSaobs naxatebiani wignebiT. is SeiZleba <strong>da</strong>saqmebuli<br />
iyos wignebis <strong>da</strong>webeba-ganaxlebiT. es saTavso zona sandros<br />
Seuqmnis misTvis saWiro <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>s~.<br />
biblioTekis zona aris adgili, romelic moswavles xels<br />
uwyobs, <strong>da</strong>moukideblad SeZlos sasurveli masalis moZieba.<br />
5
is ar un<strong>da</strong> Semoifarglebodes mxolod saxelmZRvaneloebiT,<br />
an sakiTxavi masaliT. biblioTeka saSualebas un<strong>da</strong> uqmnides<br />
moswavles, saklaso oTaxi<strong>da</strong>n gausvlelad moipovos vizualuri,<br />
audio Tu vidio masala.<br />
saTavso zona emsaxureba <strong>saswavlo</strong> procesSi gamoyenebuli<br />
masalis saklaso oTaxSi mowesri<strong>ge</strong>bulad Senaxvas. saTavso<br />
zonis <strong>da</strong>la<strong>ge</strong>baSi monawileobis miReba moswavleebs exmareba,<br />
mieCvion gamoyenebuli masalis Senaxvas <strong>da</strong>, amavdroulad, maT<br />
ubiZ<strong>ge</strong>bs klasSi wesrigis SenarCunebis pasuxis<strong>ge</strong>blobis gaziarebisken.<br />
sakuTari <strong>saswavlo</strong> nivTebis movla <strong>da</strong> klasSi TviTmomsaxurebis<br />
unaris Camoyalibeba xSirad wamyvani amocanaa gansakuTrebuli<br />
<strong>saswavlo</strong> saWiroebis mqone moswavlisaTvis <strong>da</strong>, am<br />
mxriv, es zona mniSvnelovan <strong>da</strong>xmarebas gagiwevT.<br />
`nuca didxans undeba weras <strong>da</strong> misTvis gavakeTeb myudro<br />
kuTxes, sa<strong>da</strong>c igi marto muSaobas SeZlebs. kaxas rom gauadvildes<br />
<strong>da</strong>valebis ga<strong>ge</strong>ba, <strong>da</strong>vsvam CemTan axlos <strong>da</strong> Tamunas<br />
gverdiT. isini erTmaneTs kargad ewyobian <strong>da</strong> Tamunac miexmareba.<br />
<strong>da</strong>fas <strong>da</strong> Cems skams ise Sevucvli adgils, rom mec <strong>da</strong><br />
moswavleebmac Tavisuflad vimoZraoT~.<br />
samuSao zona gaTvaliswinebulia individualuri <strong>da</strong> mcire<br />
jgufSi muSaobisaTvis. es aris myudro <strong>da</strong> moxerxebuli adgili<br />
iseTi samuSaos Sesasruleblad, rogoricaa wera, xatva,<br />
ra<strong>mes</strong> awyoba. is SeiZleba Seiqmnas sagamofeno <strong>da</strong> saTavso<br />
zonebis elementebisa <strong>da</strong> avejis gamoyenebiT.<br />
`Cemgan moSorebiT <strong>da</strong>vdgam kompiuters <strong>da</strong> mis siaxloves<br />
<strong>da</strong>vsvam Llukas. luka kargad erkveva aseT raRacebSi <strong>da</strong>,<br />
saWiroebis SemTxvevaSi, mec momexmareba~.<br />
6<br />
teqnologiuri zona emsaxureba moswavlis <strong>da</strong>interesebas. ase-<br />
Ti zonis arsebobis SemTxvevaSi moswavle fiqrobs,rom skola<br />
sakmarisad Tanamedrove <strong>da</strong> teqnologiebiT mdi<strong>da</strong>ri adgilia.
teqnologiur zonaSi SeiZleba moxvdes yvelaferi - <strong>da</strong>wyebuli<br />
gamomTvleli manqani<strong>da</strong>n, videoga<strong>da</strong>mRebisa <strong>da</strong> kompiuteris<br />
CaTvliT. maswavleblebi xSirad yoymanoben teqnologiebis<br />
gamoyenebisas. eSiniaT, raime ar <strong>da</strong>uziandes mowyobilobas. Aan,<br />
ubralod, ar ician misi moxmareba. moswavleebma SeiZleba<br />
maswavleblis <strong>da</strong>mxmares funqcia Seasrulon. am SemTxvevaSi<br />
kargi iqneba maTTvis am pasuxism<strong>ge</strong>blobis <strong>da</strong>kisreba.<br />
EEeTeri maswavlebelma <strong>da</strong>amTavra saklaso oTxis mowyoba<br />
<strong>da</strong> sxva maswavleblebi moiwvia, rom maTi STabeWdilebebi gaeziarebina.<br />
maswavleblebis umarvlesobas moewona misi namuSevari,<br />
Tumca zogierTma aRniSna, rom TviTon mizanSewonilad ar miiCnevs<br />
moswavleebisaTvis amdeni moZraobis saSualebis micemas.<br />
klasis fizikuri <strong>garemo</strong>s efeqtur gamoyenebaSi<br />
maswavlebels exmareba jgufebis marTvis<br />
sxva<strong>da</strong>sxva teqnika <strong>da</strong> swavlebis interaqciuli<br />
teqnologiebis floba.<br />
ix. gv. 35<br />
fizikuri <strong>garemo</strong>s <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmva saqarTveloSi gavrcelebulia<br />
marTkuTxedis formis saklaso oTaxebi. Tumca, Tanamedrove saklaso<br />
oTaxebis sxva formebic gvxvdeba.<br />
Cveulebriv, maswavlebels ar SeuZlia fizikuri elementebis<br />
Secvla, magram klasis struqturuli ga<strong>da</strong>nawileba mis kompetenciaSia.<br />
saklaso oTaxis aveji <strong>da</strong> zomebi saskolo oTaxis aveji<br />
un<strong>da</strong> iyos msubuqi <strong>da</strong> moswavlis zomis Sesaferisi, raTa bavSvma<br />
<strong>da</strong>moukideblad SeZlos misi advilad ga<strong>da</strong>adgileba; Tu<br />
moswavleebs uxdebaT maTTvis Seuferebeli zomis avejis<br />
gamoyeneba, es iwvevs uxerxulobas, usiamovnebis ganc<strong>da</strong>s <strong>da</strong><br />
gavlenas axdens moswavlis CarTulobaze.<br />
7
situacia 2<br />
naTiam <strong>da</strong>svenebaze miakiTxa sofos. sofos klasSi gansxvavebuli<br />
skamebi <strong>da</strong> magidebia. `sofo, <strong>da</strong>vjdebi ra Sens magi<strong>da</strong>sTan,<br />
Tu SeiZleba. aqe<strong>da</strong>n albaT adgomac ar momindebo<strong>da</strong>, iseTi<br />
moxerxebulia <strong>da</strong> Tan, naxe, rogori msubuqia~.<br />
saklaso oTaxSi arsebul avejs un<strong>da</strong> hqondes garkveuli<br />
<strong>da</strong>tvirTva <strong>saswavlo</strong> saqmianobis Sesrulebisas. am <strong>da</strong>tvirTvas<br />
kargad warmoaCens saklaso oTaxSi moswavlis mier am avejis<br />
moxmarebis sixSire.<br />
saklaso oTaxis mowyobisas gasaTvaliswinebelia, rom aveji,<br />
romelsac bavSvi gamoiyenebs, iyos advilad gasawmendi, gansakuTrebiT<br />
es exeba magidisa Tu karadis ze<strong>da</strong>pirs.<br />
saklaso oTaxSi arsebuli aveji saSualebas un<strong>da</strong> aZlevdes<br />
moswavles, weriTi Tu sxva samuSaosaTvis hqondes Sesaferisi<br />
sivrce <strong>da</strong> sayrdeni. mas i<strong>da</strong>yvebi ar un<strong>da</strong> uvardebodes magidi<strong>da</strong>n<br />
<strong>da</strong> arc meore moswavles un<strong>da</strong> eSlebodes xeli. moswavlis<br />
skami un<strong>da</strong> iyos asakis Sesabamisi zomis.<br />
situacia 3.<br />
<strong>da</strong>To caciaa. Tavs uxerxulad grZnobs, roca marcxena xeliT<br />
kedelTan axlos zis, radgan am mdgomareobaSi mis xels Tavisuflad<br />
moZraobisaTvis sakmarisi adgili ar rCeba. <strong>da</strong>Tom maswavlebels<br />
auxsna es mdgomareoba <strong>da</strong> ekas gaucvala adgili.<br />
rezos aqvs fizikur moZraobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli problema,<br />
maswavlebelma mas SeurCia naklebad sriala ze<strong>da</strong>piris mqone<br />
magi<strong>da</strong>, romelsac aqvs fexis <strong>da</strong>sadebi.<br />
amiT maswavlebeli cdilobs, rezos ufro moxerxebuli adgili<br />
SeurCios.<br />
moZraobis Tavisufleba<br />
moZraobisaTvis Tavisufali sivrcis Seqmna Zalian mniSvnelovania,<br />
bavSvebi Tavs SeyuJulad <strong>da</strong> viwrod ar un<strong>da</strong> grZnobdnen.<br />
saklaso oTaxSi moZraobisas isini erTmaneTs ar un<strong>da</strong><br />
ejaxebodnen.<br />
8
situacia 4.<br />
nato mis klasSi erTaderTi etliani moswavlea, misi magidis<br />
fexebis Sesayofi Wrili sakmarisad maRalia <strong>da</strong> etli Seferxebis<br />
gareSe moZraobs. Aam saklaso oTaxSi merxebi <strong>da</strong><br />
sxva avejic iseT manZilzea, rom nato klasSi Tavisuflad<br />
ga<strong>da</strong>adgildeba.<br />
komunikacia fizikuri <strong>garemo</strong>s gamoyenebiT<br />
klasSi maswavleblis adgili gansazRvrulia,<br />
rogorc fizikuri <strong>garemo</strong>s TaviseburebiT, aseve<br />
mis mier moswavleebTan urTierTobis SerCeuli<br />
stiliT. saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong>s mowyobiT,<br />
konkretuli saklaso saqmianobi<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />
maswavlebels SesaZlebloba aqvs, klasSi<br />
<strong>da</strong>ikavos misTvis mosaxerxebeli adgili.<br />
ix. gv. 12<br />
situacia 5.<br />
giorgi maswavlebelma moswavleebi wyvilebad <strong>da</strong>yo <strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>valeba misca. Mmoswavleebi sxe<strong>da</strong>n wreSi. isini, wyvilebSi,<br />
erTmaneTisaken arian mibrunebulni <strong>da</strong> saubroben.<br />
giorgi maswavlebeli mori<strong>ge</strong>obiT uaxlovdeba TiToeul<br />
wyvils,yovndeba <strong>da</strong> usmens maT. erTma wyvilma sTxova <strong>da</strong>xmareba<br />
<strong>da</strong> is kidev erTxel uxsnis Sesasrulebeli amocanis pirobas.<br />
wyvilebis Semovlis Semdeg maswavlebeli saerTod gadis<br />
wri<strong>da</strong>n <strong>da</strong> moSorebiT d<strong>ge</strong>ba. <strong>da</strong>valebisTvis gankuTvnili<br />
drois miwuruls maswavlebeli isev Sedis wreSi <strong>da</strong> iseT<br />
adgils ikavebs, sai<strong>da</strong>nac kargad xe<strong>da</strong>vs yvela moswavles <strong>da</strong><br />
maTac SeuZliaT misi aRqma.<br />
saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong> maswavleblisaTvis aris moswavlesTan,<br />
mSobelTan <strong>da</strong> sxva maswavleblebTan komunikaciis <strong>da</strong>mxmare sa-<br />
Sualeba.<br />
oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong> saklaso aqtivobis savizito baraTia. igi mimzidveli<br />
un<strong>da</strong> iyos rogorc moswavlisTvis,aseve maswavleblisa <strong>da</strong> mSoblisTvisac.<br />
saklaso oTaxis <strong>saswavlo</strong> miznebis Sesabamisad mowyoba <strong>da</strong> galamazeba<br />
xels uwyobs maswavleblis avtoritetis Camoyalibebas.<br />
9
a<strong>da</strong>mianuri <strong>garemo</strong>cva<br />
a<strong>da</strong>mianur <strong>garemo</strong>Si gasaTvaliswinebelia TiToeuli moswavlis sociokulturuli<br />
Tavisebureba. oTaxis sivrceSi moswavleebis ganawilebisas<br />
yuradReba gaamaxvileT,rom yvela a<strong>da</strong>mians aqvs piradi veli.<br />
situacia 6.<br />
salo<strong>mes</strong> gverdiT <strong>da</strong>usves axali moswavle - Teona. KTeona<br />
sul salo<strong>mes</strong>ken ixreba <strong>da</strong> skamic axlos aqvs modgmuli. salome<br />
Tavs uxerxulad grZnobs. Mmas uWirs maswavleblis mosmena <strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>valebis Sesruleba.<br />
salo<strong>mes</strong> adrec ugrZvnia aseTi uxerxuloba, rodesac maswavlebeli<br />
mis merxTan Zalian axlos modio<strong>da</strong> xolme.<br />
piradi veli aris is manZili Cvensa <strong>da</strong> sxva a<strong>da</strong>mians Soris,<br />
romelic CvenTvis komfortuli <strong>da</strong> usafrTxoebis momgvrelia.<br />
a<strong>da</strong>mianebi erTmaneTisagan gansxvavdebian piradi velis zomiT.<br />
didi piradi velis mqone a<strong>da</strong>mianebisaTvis saWiroa, rom sxvebi<br />
misgan erT metrze meti manZiliT iyvnen <strong>da</strong>Sorebulni.<br />
piradi velis <strong>da</strong>rRveva, CvenTan sxva a<strong>da</strong>mianis zedmeti siaxlove,<br />
SeiZleba emociur <strong>da</strong>Zabulobas iwvevdes, rac koncentrirebuli<br />
samuSaos Sesrulebis dros xelisSemSlelia.<br />
maswavlebelma un<strong>da</strong> gaiTvaliswinos, rom piradi velis <strong>da</strong>r-<br />
Rveva SesaZlebelia, magram <strong>da</strong>mokidebulia moswavlis mzaobaze,<br />
saSualeba misces meore a<strong>da</strong>mians, Sevides mis pirad velSi.<br />
piradi urTierTobis faqtori <strong>da</strong> klasSi socialuri poziciebi<br />
ga<strong>da</strong>mwyvetia gar<strong>da</strong>texis asakSi,am dros moswavleebs aSkarad<br />
aqvT gamokveTili, visTan surT siaxlove <strong>da</strong> visTan - gancalkevebiT<br />
yofna. es faqtori kargad un<strong>da</strong> iyos gaazrebuli <strong>da</strong> gakontrolebuli<br />
maswavleblis mier. Tu moswavleebs saSualebas<br />
miscemT, <strong>da</strong>moukideblad airCion klasSi sakuTari samuSao adgili,<br />
rig SemTxvevebSi, maTTan SesaZloa Se<strong>ge</strong>qmnaT am poziciis<br />
SecvlasTan <strong>da</strong>kavSirebuli uTanxmoeba. mkveTrad Camoyalibebuli<br />
`es Cemi adgilia“ <strong>saswavlo</strong> zonebis principis gamoyenebis<br />
SemTxvevaSi xelisSemSlelia.<br />
10
situacia 7.<br />
ivane gansakuTrebuli saganmanaTleblo saWiroebis mqone<br />
bavSvia. mas Semdeg, rac mas adgili Seucvala, maswavlebeli am-<br />
Cnevs, rom ivane adgilze ver Cerdeba, aqeT-iqiT trialebs.<br />
gansakuTrebuli <strong>saswavlo</strong> saWiroebis mqone bavSvebi SeiZleba<br />
mgrZnobiare aRmoCndnen klasSi adgilis Secvlis mimarT.<br />
mosalodnelia, rom es bavSvebi saerTod ar <strong>da</strong>Tanxmdnen saklaso<br />
oTaxSi ga<strong>da</strong>adgilebaze, amitomac maTi saWiroebis winaswari<br />
gaTvaliswineba xels SegiwyobT, saklaso aqtivobebi ise<br />
<strong>da</strong><strong>ge</strong>gmoT, rom aseTi saxis <strong>da</strong>brkolebebi ar warmoiqmnas.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong> saerTo <strong>saswavlo</strong><br />
klimatis erT-erTi mniSvnelovani nawilia <strong>da</strong> did gavlenas<br />
axdens moswavleTa CarTulobaze <strong>saswavlo</strong> procesSi;<br />
• saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong> eqvemdebareba<br />
Tqvens kontrols; SeuqmeniT moswavleebs iseTi <strong>garemo</strong>,<br />
romelic maTTvis yvelaze mosaxerxebelia swavlisa <strong>da</strong><br />
gamocdilebis SeZenisaTvis;<br />
• klasis fizikur <strong>garemo</strong>Si cvlilebebis Setanisas,<br />
gaiTvaliswineT, ras emsaxureba es cvlilebebi <strong>da</strong> aucileblad<br />
SeuTanxmeT moswavleebsa <strong>da</strong> kole<strong>ge</strong>bs.<br />
11
klasis marTvis stili<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
gakveTilze efeqtiani <strong>saswavlo</strong> klimatis Sesaqmnelad<br />
klasis marTvis rogori stilia optimaluri;<br />
ras gulisxmobs klasis marTvis demokratiuli stili;<br />
ratom aris mniSvnelovani moswavleebTan TanamSromlobiTi<br />
urTierToba;<br />
rogor un<strong>da</strong> moviqceT, rom klasSi SevqmnaT iseTi atmosfero,<br />
romelic xels Seuwyobs, rogorc individualuri,<br />
aseve jgufuri pasuxism<strong>ge</strong>blobis ganviTarebas.<br />
SeecadeT pasuxi gasceT Semdeg kiTxvebs:<br />
1. SesaZlebelia Tu ara, moswavleebma monawileoba miiRon<br />
gakveTilis wesebis SemuSavebaSi, miznebis gansazRvraSi, aqtivobebis<br />
SerCevaSi<br />
2. rogor un<strong>da</strong> moviqceT, rom gakveTilze moswavleTa qcevis<br />
problemebi minimumamde <strong>da</strong>viyvanoT <strong>da</strong> amisaTvis mkacri kontroli<br />
ar gaxdes saWiro<br />
3. ras niSnavs TanamSromlobiTi urTierToba<br />
4. rogor un<strong>da</strong> moviqceT, rom xeli SevuwyoT moswavlis<br />
<strong>da</strong>moukideblobis <strong>da</strong> pasuxism<strong>ge</strong>blobis grZnobis ganviTarebas<br />
12
warmovidginoT sami tipis gakveTili:<br />
situaciebi<br />
I. zari irekeba, bavSvebi garbian klasisken, maT ician, rom<br />
axla istoriis gakveTilia <strong>da</strong> istoriis maswavleblis mier<br />
<strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili wesebis <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi nebismieri moswavle<br />
mkacrad <strong>da</strong>isjeba. maswavleblis erTi gamoxedvac ki sakmarisia,<br />
rom klasSi samariseburma siCumem <strong>da</strong>isadguros. gakveTili<br />
yovelTvis mimdinareobs maswavleblis mier SemuSavebuli <strong>ge</strong>gmis<br />
<strong>da</strong> wesebis mixedviT. giorgi ar arRvevs gakveTilis wesebs<br />
<strong>da</strong>, am mxriv, maswavleblis SeniSvnac arasdros <strong>da</strong>umsaxurebia.<br />
bunebrivad <strong>da</strong>bali tempi<strong>da</strong>n gamomdinare, mas dro sWirdeba informaciis<br />
gaazrebisTvis <strong>da</strong> rodesac cdilobs maswavleblis<br />
mier <strong>da</strong>smul kiTxvas pasuxi swrafad gasces, Secdomas uSvebs.<br />
Tumca mas ar eZleva saSualeba, TviTon ipovos swori gamosavali.<br />
maswavlebeli saswrafod svams mas adgilze <strong>da</strong> TviTon<br />
sTavazobs klass swor pasuxs, an sxva moswavleebTan ga<strong>da</strong>dis<br />
13
imave SekiTxviT. msgavs SemTxvevas xSirad <strong>da</strong>svenebaze Tanaklaselebis<br />
<strong>da</strong>cinva mohyolia <strong>da</strong> giorgim ga<strong>da</strong>wyvita, rom istoriis<br />
gakveTilze sakuTari iniciativis gamoCenisgan Tavi Seikavos.<br />
marTalia sruli wesrigi sufevs, dro uqmad ar ikar<strong>ge</strong>ba<br />
<strong>da</strong> maswavlebeli maqsimalurad sruli informaciis miwodebas<br />
axerxebs, magram cotaa klasSi iseTi moswavle, romlisTvisac<br />
istoriis gakveTili <strong>da</strong>debiT emociebTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />
II. istoriis gakveTils qarTulis gakveTili mosdevs. bavSvebi<br />
<strong>da</strong>svenebaze cdiloben, moamzadon klasi, ga<strong>da</strong>dgilon magidebi<br />
<strong>da</strong> skamebi, <strong>da</strong>faze <strong>da</strong>weron Temis saTauri, SeTanxmdnen, vis ra<br />
roli eqneba erToblivi proeqtis prezentaciaSi, romelzec<br />
sakmaod didxans imuSaves maswavlebelTan erTad. maswavlebeli<br />
Semodis Sepirebuli proeqtoriT xelSi <strong>da</strong> xalisianad esalme-<br />
14
a moswavleebs. mas aparaturis mowyobaSi is bavSvebi exmarebian,<br />
vinc dRevandel prezentaciaSi ar monawileoben. es wesi xom<br />
TviTon bavSvebma SeimuSaves. amasobaSi zaric irekeba <strong>da</strong> jgufi<br />
muSaobas iwyebs. maswavlebeli erT-erTi moswavlis gverdiT<br />
zis. igi, ZiriTa<strong>da</strong>d, msmenelis rolSia, periodulad cdilobs,<br />
gamoexmauros <strong>da</strong> <strong>da</strong>areguliros TiToeuli moswavlis Tanabari<br />
monawileoba. prezentaciis <strong>da</strong>srulebis Semdeg yvela moswavles<br />
aqvs sakuTari azris gamoTqmis saSualeba <strong>da</strong> Tu es umetesobis<br />
azrs ar emTxveva, aravin cdilobs mis ga<strong>da</strong>rwmunebas. isev maTive<br />
SemuSavebuli wesis mixedviT, roca erTi laparakobs, <strong>da</strong>narCenebi<br />
usmenen. TiToeul moswavles gakveTilze sakuTari roli <strong>da</strong><br />
pasuxism<strong>ge</strong>bloba aqvs: zogma informacia moipova Temis Sesaxeb,<br />
zogma - fotoebi, zogma kompiuteruli versia Seqmna.<br />
III. gansxvavebuli suraTia biologiis gakveTilze. zari irekeba,<br />
maswavlebeli Semodis, Tumca moswavleebisTvis es ar aris<br />
sakmarisi, rom merxebs miusxdnen <strong>da</strong> gakveTilisTvis moemzadon.<br />
zogi saubrobs, zogi suraTebis alboms aTvalierebs, zogi ki<br />
sxva sagnis <strong>da</strong>valebas wers. maswavlebeli mTel klass mimar-<br />
Tavs:<br />
,, -aba, <strong>da</strong>sxediT <strong>da</strong> moemzadeT gakveTilisTvis!”<br />
moswavleebi auCqareblad miemarTebian merxebisken. maswavlebeli<br />
axla saTiTaod, saxelebiT miuTiTebs, rom mowesrigdnen.<br />
am dros ori moswavle <strong>da</strong>gvianebiT Semodis. samuSao ganwyobis<br />
SeqmnaSi sakmao dro ixarjeba. maswavlebeli kiTxvas svams,pasuxis<br />
ga<strong>ge</strong>ba rTulia, radgan yvela erTad cdilobs pasuxis gacemas.<br />
maswavleblis TxovniT erTi moswavle <strong>da</strong>fasTan gamodis<br />
<strong>da</strong> gakveTilis moyolas iwyebs, maswavlebels periodulad isev<br />
uxdeba moswavleebisTvis simSvidisken mowodeba, radgan xSiria<br />
adgili<strong>da</strong>n wamoZaxili, zogierTi isev sxva saqmianobiT aris<br />
<strong>da</strong>kavebuli.<br />
marTalia, am gakveTilze igrZnoba maswavleblis keTilganwyoba,<br />
moswavleebis Tavisuflebis xarisxi maRalia, magram<br />
wesebis <strong>da</strong> CarCoebis ararsebobis gamo rTulia gakveTilze<br />
konkretuli miznis miRweva, TiToeuli moswavlis Tanabari<br />
monawileobis SesaZleblobis uzrunvelyofa.<br />
Tqveni azriT, zemoT AaRniSnuli romeli tipis gakveTili<br />
aviTarebs moswavleebSi iseT mniSvnelovan unar-Cvevebs, rogoricaa<br />
<strong>da</strong>moukidebeli <strong>da</strong> SemoqmedebiTi muSaoba, TanamSromloba,<br />
swavlis mimarT <strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong>mokidebuleba, individualuri <strong>da</strong><br />
jgufuri pasuxism<strong>ge</strong>bloba<br />
klasis marTva- es aris procesi, romelic miznad isaxavs<br />
15
gakveTilis Seuferxeblad warmarTvas <strong>da</strong> moswavleTa arasasurveli<br />
qcevis Tavi<strong>da</strong>n acilebas. klasis efeqtiani marTva, pirvel<br />
rigSi, gulisxmobs pirobebis Seqmnas mizanmimarTuli swavlebisa<br />
<strong>da</strong> swavlisaTvis. am procesSi mniSvnelovani funqcia ekisreba<br />
maswavlebels <strong>da</strong> misi klasis marTvis stils.<br />
Tu sxva<strong>da</strong>sxva maswavleblis gakveTils <strong>da</strong>vakvirdebiT, rTuli<br />
ar aris maT Soris gansxvavebebis <strong>da</strong>naxva. es gamoixateba moswavleebis<br />
qcevaSi, swavlis mimarT <strong>da</strong>mokidebulebaSi, zoga<strong>da</strong>d,<br />
moswavleebis ganwyobaSi gakveTilze <strong>da</strong> <strong>saswavlo</strong> aqtivobebis<br />
saxeebSi. aRniSnul gansxvavebebs mniSvnelovnad gansazRvravs<br />
maswavleblis mier klasis marTvis stili. ganvixilavT ramdenime<br />
maTgans:<br />
demokratiuli – romelic efuZneba moswavle–maswavleblis<br />
Tanabaruflebianobas. gakveTilis Sedegis avtoric <strong>da</strong> pasuxism<strong>ge</strong>belic<br />
orive mxarea. maswavlebeli TiToeuli moswavlis<br />
azrs afasebs, aZlevs <strong>da</strong>moukideblobis, TviTgamoxatvis<br />
SesaZleblobas, uzrunvelyofs yvela moswavlis CarTulobas<br />
individualuri SesaZleblobebi<strong>da</strong>n gamomdinare. TiToeul<br />
Secdomas mosdevs ara sasjeli, aramed <strong>da</strong>xmareba, rogorc<br />
maswavleblis, aseve sxva moswavleebis mxri<strong>da</strong>n. klasis mar-<br />
Tvis demokratiuli stilic gulisxmobs garkveul wesebs,<br />
sagakveTilo CarCoebs, Tu valdebulebebs, romelTa SemuSavebaSi<br />
aqtiur monawileobas iReben moswavleebi <strong>da</strong> TiToeul<br />
maTgans Tanabrad moeTxoveba maTi <strong>da</strong>cva.<br />
avtoritaruli _ romlis drosac ,,TamaSis~ wesebs yovelTvis<br />
maswavlebeli gansazRvravs. gakveTili mimdinareobs maswavleblis<br />
mier SemuSavebuli <strong>ge</strong>gmis mixedviT, yvela <strong>saswavlo</strong><br />
komponents is gansazRvravs. misi ZiriTadi funqcia codnis<br />
ga<strong>da</strong>cemaa. maswavleblis mxri<strong>da</strong>n moswavleebis qcevis kontroli<br />
maRalia, moswavles evaleba morCileba.<br />
qaosuri _ romlis drosac ar aris gamokveTili sagakveTilo<br />
wesebi <strong>da</strong> CarCoebi. maswavleblis mxri<strong>da</strong>n moswavleebis qcevis<br />
kontroli <strong>da</strong>balia, mas keTilganwyobili <strong>da</strong> megobruli<br />
urTierToba aqvs moswavleebTan. Sesabamisad, moswavleebi ar<br />
arian SezRudulni <strong>saswavlo</strong> procesis dros, Tumca aseT pirobebSi<br />
rTulia konkretuli miznis <strong>da</strong>saxva <strong>da</strong> Tanmimdevru-<br />
16
li Sesruleba.<br />
gakveTili rTuli procesia, romelSic erTdroulad, <strong>da</strong>axloebiT,<br />
20-<strong>da</strong>n 40-mde bavSvi monawileobs. TiToeul maTgans<br />
aqvs gansxvavebuli interesebi, SesaZleblobebi, pirovnuli Taviseburebebi.<br />
maswavleblis winaSe dgas amocana: man un<strong>da</strong> uzrunvelyos<br />
TiToeuli moswavlis CarTuloba, Seqmnas SemoqmedebiTi<br />
aRmoCenebis xelSemwyobi <strong>garemo</strong> <strong>da</strong>, amavdroulad, Tavi<strong>da</strong>n aicilos<br />
disciplinis <strong>da</strong>rRvevebi. rogor un<strong>da</strong> moaxerxos maswavlebelma<br />
es<br />
rodesac maswavlebeli moswavleebisTvis ndobiT aRWurvili<br />
piria <strong>da</strong>, amavdroulad, namdvili partniori, Tanamosaubre,<br />
TanamSromeli, gakveTilze mimdinare aqtivobebis dros moswavleebi<br />
<strong>saswavlo</strong> procesis Tanamonawileni <strong>da</strong> Tanaavtorebi<br />
arian, aseT SemTxvevaSi disciplinis <strong>da</strong>rRvevebi naklebia. sagakveTilo<br />
wesebis Sesrulebis pasuxism<strong>ge</strong>bloba izrdeba, roca<br />
moswavleebs TviTon aqvT miRebuli aqtiuri monawileoba maT<br />
SemuSavebaSi. magaliTad,Ees wesebi,SesaZloa,exebodes jgufuri<br />
muSaobis dros qcevis CarCoebs. rodesac moswavleTa ideebi,<br />
interesebi, mignebebi gavlenas axdens sagakveTilo aqtivobebisa<br />
<strong>da</strong> miznebis SerCevaze, isini kompetenturad grZnoben Tavs <strong>da</strong><br />
Sinagani pasuxism<strong>ge</strong>blobis ganc<strong>da</strong>c mZafria. Tu gakveTilze Ti-<br />
Toeul moswavles aqvs Tavisi roli misi SesaZleblobebis <strong>da</strong><br />
interesebis gaTvaliswinebiT (ix. gakveTili I), amiT iziarebs<br />
jgufisTvis saerTo miznis miRwevis pasuxism<strong>ge</strong>blobas, Sesabamisad,<br />
misi motivaciac maRalia <strong>da</strong> jgufuri pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />
grZnobac viTardeba.<br />
mniSvnelovania, rom maswavlebelma waaxalisos moswavleebis<br />
<strong>da</strong>moukidebeli qmedeba (mag. gakveTilis TemasTan <strong>da</strong>kav-<br />
Sirebuli <strong>da</strong>matebiTi informaciis mopoveba, <strong>da</strong>moukideblad aRmoCenili<br />
problemis ga<strong>da</strong>Wris gza); aseve, Tu gakveTilze yovel<br />
moswavles aqvs saSualeba, gabedulad gamoTqvas sakuTari azri<br />
<strong>da</strong> umravlesobisgan gansxvavebul mosazrebebic pativiscemiT<br />
moisminos <strong>da</strong> gaiTvaliswonos, maSin naklebia protestis gaCenis<br />
albaToba.<br />
aseTi midgoma gansakuTrebiT mniSvnelovania gar<strong>da</strong>maval<br />
asakSi, rodesac <strong>da</strong>moukideblobis moTxovnileba mZafrdeba <strong>da</strong>,<br />
<strong>da</strong>ukmayofileblobis SemTxvevaSi, xSirad arasasurveli qcevis<br />
saxiT iCens Tavs.<br />
arcTu iSviaTia iseTi SemTxvevebi, rodesac moswavleebis<br />
gar<strong>da</strong>mavali asakis <strong>da</strong>dgomasTan erTad gvesmis maswavleblis<br />
Civili:<br />
17
_,,Cems klass ver vcnob!”<br />
_,,Tu adre iolad vimorCilebdi, axla araferi esmiT!”<br />
roca gakveTilze moswavleebis Tavisuflebis xarisxi <strong>da</strong>balia,<br />
maTi qceva mudmivad maswavleblis mxri<strong>da</strong>n kontroldeba,<br />
aseT pirobebSi TviTkontrolis Sinagani meqanizmebis Camoyalibebaze<br />
saubari SeuZlebelia. kvlevebiT <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebulia,<br />
rom avtoritarul ojaxebSi aRzrdili bavSvebi mozrdilobaSi<br />
midrekilni arian agresiisken,aqvT <strong>da</strong>bali TviTSefaseba <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebTan<br />
efeqturi urTierTobis unariT ar gamoirCevian.<br />
jansaRi sagakveTilo <strong>garemo</strong>s Sesaqmnelad mniSvnelovania,<br />
Tu rogor <strong>ge</strong>gmavs maswavlebeli gakveTils <strong>da</strong> rogor aRiqvams<br />
moswavle mas. gansxvavebiT avtoritaruli marTvis stilisagan,<br />
klasis marTvis demokratiuli stilis SemTxvevaSi, maswavlebelic<br />
<strong>da</strong> moswavlec erTnairad kmayofilia gakveTiliT.<br />
es ganxorcielebadia im SemTxvevaSi, Tu maswavleblis moTxovnebi<br />
Seesabameba moswavleTa individualur SesaZleblobebs<br />
<strong>da</strong> saWiroebebs, ar aris zedmetad rTuli an piriqiT, martivi.<br />
mag. <strong>da</strong>matebiTi amocanis micema im moswavlisTvis, vinc<br />
adre <strong>da</strong>amTavra jgufisTvis saerTo <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong> meti drois<br />
micema im moswavlisTvis, visac neli muSaoba axasiaTebs. Ti-<br />
Toeuli moswavlis mier miRebuli Sedegis Sefaseba individualuri<br />
winsvlis gaTvaliswinebiT ise, rom yovelma moswavlem<br />
kargad gaacnobieros rogorc sakuTari, aseve sxvebis miRweva.<br />
aseTi midgoma a<strong>da</strong>sturebs, rom maswavlebeli pasuxism<strong>ge</strong>blobas<br />
grZnobs TiToeuli moswavlis miRwevasTan <strong>da</strong>kavSirebiT <strong>da</strong> mis-<br />
Tvis mniSvnelovania, rom TiToeuli moswavle kmayofili iyos<br />
gakveTiliT.<br />
keTilganwyobili <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>mWeri <strong>garemo</strong> aucilebeli pirobaa<br />
bavSvis SesaZleblobebis maqsimaluri gamovlenisTvis<br />
<strong>da</strong> SemoqmedebiTi, aqtiuri pirovnebis CamoyalibebisTvis. amitom<br />
mniSvnelovania, rogorc maswavleblis <strong>da</strong>debiTi ganwyoba moswavleebis<br />
mimarT, aseve moswavleebs Soris jansaRi urTier-<br />
Tobebi. aRniSnulis uzrunvelsayofad maswavlebels SeuZlia<br />
waaxalisos moswavleebis mxri<strong>da</strong>n urTierT<strong>da</strong>xmarebis mcdeloba;<br />
mag. aRniSnos: ,, yoCaR, giorgi, rom sabas amocanis amoxsnis<br />
gzis povnaSi <strong>da</strong>exmare!”<br />
gakveTilis Seuferxeblad warmarTvisTvis <strong>da</strong> arasasurveli<br />
qcevebis Tavi<strong>da</strong>n asarideblad, mniSvnelovania, rom maswavlebeli<br />
koncentrirebuli iyos jgufze, rogorc mTlianze, maSinac<br />
ki, roca moswavlesTan individualurad muSaobs. amisaTvis,<br />
SesaZlebelia, mTel jgufs mieces instruqcia, rom icodnen, ra<br />
akeTon manam, sanam pe<strong>da</strong>gogi romelime moswavlesTan imuSavebs.<br />
18
odesac maswavlebeli cdilobs, Seqmnas ormxrivi ndobis,<br />
aRiarebis, Tanasworuflebianobis xelSemwyobi <strong>garemo</strong>, sa<strong>da</strong>c<br />
yoveli arasasurveli qceva miewereba ara araswor aRzr<strong>da</strong>s,<br />
mSoblebs an <strong>garemo</strong> pirobebs, aramed ganixileba, rogorc<br />
,,arademokratiuli” qceva maswavleblebis <strong>da</strong> megobrebis mimarT,<br />
Ees amZafrebs moswavlis pasuxism<strong>ge</strong>blobis ganc<strong>da</strong>s, aZlierebs<br />
TviTkontrolis meqanizmebs <strong>da</strong>, Sesabamisad, mcirdeba arasasurveli<br />
qcevis gamovlenis albaTobac.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• jansaRi <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>s uzrunvelsayofad<br />
yvelaze optimaluri <strong>da</strong> efeqturia klasis marTvis<br />
demokratiuli stili;<br />
• klasis marTvis demokratiuli stili gulisxmobs<br />
moswavleTa aqtiur Tanamonawileobas <strong>saswavlo</strong> procesebis<br />
<strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvasa <strong>da</strong> ganxorcielebaSi, maTi <strong>da</strong>moukideblobis<br />
<strong>da</strong> pasuxism<strong>ge</strong>blobis grZnobis ganviTarebis<br />
xelSewyobas;<br />
• rodesac moswavleebi aqtiur monawileobas iReben<br />
sagakveTilo aqtivobebis, miznebis, wesebis SemuSavebaSi,<br />
saerTo miznis miRwevaSi TiToeuls Tavisi roli <strong>da</strong><br />
pasuxism<strong>ge</strong>bloba aqvs, es xels uwyobs rogorc jgufuri,<br />
aseve individualuri pasuxism<strong>ge</strong>blobis ganviTarebas;<br />
• Tanabaruflebianobaze, TanamSromlobiT midgomaze<br />
<strong>da</strong>fuZnebuli gakveTili saukeTeso saSualebaa moswavlis<br />
pirovnuli ganviTarebis xelSesawyobad.<br />
19
gakveTilis drois marTva<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ratom aris mniSvnelovani<br />
marTva;<br />
gakveTilis drois sworad<br />
rogor un<strong>da</strong> gamoiyenoT sagakveTilo dro ekonomiurad;<br />
rogor un<strong>da</strong> CamouyaliboT moswavleebs gakveTilis<br />
drois efeqtianad gamoyenebis Cveva.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. Tqveni azriT, 45-wuTiani gakveTilis ganmavlobaSi <strong>da</strong>axloebiT<br />
ramdeni wuTi ixarjeba uSualod <strong>saswavlo</strong> procesze<br />
2. ra Sedegi SeiZleba mohyves gakveTilis drois araekonomiurad<br />
xarjvas<br />
3. ra xerxiT SeiZleba wavaxalisoT moswavleebi, rom gakveTilis<br />
dro usar<strong>ge</strong>blod ar <strong>da</strong>xarjon<br />
4. rogor un<strong>da</strong> vimoqmedoT gauTvaliswinebel situaciebSi<br />
drois kargvis minimumamde <strong>da</strong>sayvanad<br />
20
*****<br />
maswavleblebi yovelTvis uCivian drois naklebobas. isini<br />
Tvlian,rom xSirad ar aris sakmarisi dro imisTvis, rom moswavleebi<br />
saTanadod <strong>da</strong>euflon <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmiT gaTvaliswinebul<br />
masalas. amitomac udidesi mniSvneloba eniWeba gakveTilze<br />
drois optimalurad gamoyenebas. kvlevebi aCvenebs, rom gakveTilis<br />
drois sul mcire 10% ixarjeba klasis marTvis sakiTxebis<br />
mogvarebaSi, raTa maswavlebelma uzrunvelyos swavlisTvis<br />
saWiro pirobebis Seqmna. amasTan, gakveTilze yovelTvis Sei-<br />
Zleba Seiqmnas gauTvaliswinebeli situaciebi (xmauri kori-<br />
21
dorSi, moulodneli stumari klasSi, moswavlis udisciplino<br />
saqcieli), romlebic aseve moiTxovs maswavleblis <strong>da</strong> moswavleebis<br />
yuradRebas. aseT SemTxvevaSi, swavlisTvis gankuTvnili<br />
dro kidev ufro mcirdeba. martivi ariTmetikuli gamoTvlac<br />
sakmarisia, raTa <strong>da</strong>vrwmundeT, rom TiToeul gakveTilze <strong>da</strong>karguli<br />
ori wuTic ki wlis bolosTvis usar<strong>ge</strong>blod gaflangul<br />
saaTebs utoldeba. gakveTilze drois <strong>da</strong>kargvas ori uaRresad<br />
seriozuli Sedegi mohyveba:<br />
1. gakveTilze, sa<strong>da</strong>c dro usar<strong>ge</strong>blod ixarjeba, gacilebiT<br />
metia disciplinis problemebi, vidre sworad ganawilebuli<br />
drois SemTxvevaSi;<br />
2. gakveTilis drois kargva pir<strong>da</strong>pir aisaxeba moswavleTa<br />
akademiur warmatebaze.<br />
Aamitomac, mniSvnelovania, vicodeT, rogor SevamciroT drois<br />
<strong>da</strong>nakargi minimumamde.<br />
pirveli, rac uTuod un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT, isaa, rom drois<br />
nayofierad gamoyeneba Tavad moswavlis interesebSi Sedis. mar-<br />
Talia, isini arRveven wesrigs, efantebaT yuradReba <strong>da</strong> guli<br />
ufro garTobisken miuwevT, magram es sulac ar niSnavs, rom ar<br />
aqvT survili, saintereso <strong>da</strong> sasar<strong>ge</strong>blo saqme akeTon. moswavleebsac<br />
sWirdebaT imis SegrZneba, rom maT am dRes warmatebiT<br />
Seasrules TavianTi samuSao. maTi es moTxovnileba SeiZleba<br />
SesaniSnavad gamoviyenoT, raTa moswavle Cvens Tanamoazred vaqcioT.<br />
I. <strong>da</strong>rwmuneba<br />
saubriT, diskusiiT, ganmartebebiTa <strong>da</strong> magaliTebiT, SevecadoT,<br />
<strong>da</strong>varwmunoT moswavle, rom <strong>saswavlo</strong> dro optimalurad<br />
un<strong>da</strong> gamoviyenoT. es, rasakvirvelia, ar niSnavs, rom am dRi<strong>da</strong>n<br />
moyolebuli, igi gakveTilze wuTsac ar gaacdens uqmad, magram<br />
imas ki SeiZleba mivaRwioT, rom moswavlem gaiazros Cveni<br />
moTxovnebis aucilebloba. momavalSi Cveni xSiri <strong>da</strong> mkacri<br />
Sexsenebebi, drois ekonomiurad xarjvasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, aRar<br />
aRiqmeba, rogorc ubralo <strong>da</strong>Jineba <strong>da</strong> nakleb winaaRmdegobas<br />
awydeba.<br />
am Temis aqcentirebisa <strong>da</strong> moswavleTaTvis drois marTvis<br />
Cvevis gamomuSavebisaTvis Zalian sasar<strong>ge</strong>blo SeiZleba gamod<strong>ge</strong>s<br />
martivi kiTxvari. magaliTad:<br />
22
saxeli____________________<br />
TariRi________________________<br />
gaiazreT dRevandeli gakveTili <strong>da</strong> SeecadeT, gulwrfelad upasuxoT<br />
SekiTxvebs:<br />
1. gakveTili grZeldeba ______ wuTi.<br />
2. Cemi azriT, dRes me usar<strong>ge</strong>blod <strong>da</strong>vxarje ________ wuTi.<br />
3. aRniSne, is punqtebi, romelsac eTanxmebi.<br />
me ar vmuSaobdi ...<br />
• pirveli 5 wuTi<br />
• pirveli 10 wuTi<br />
• bolo 5 wuTi<br />
• <strong>da</strong>moukidebeli weris dros<br />
• roca sxvebi teqsts kiTxulobdnen<br />
• diskusiis dros<br />
• jgufuri muSaobisas<br />
• sxva (Tavad <strong>da</strong>amate)<br />
4. dRes me kargad vimuSave, roca<br />
_________________________________________<br />
5. Zalian advilad mefanteba yuradReba, roca<br />
__________________________<br />
6. dros ukeTesad gamoviyeneb, Tu<br />
__________________________________________<br />
7. maswavlebels vurCevdi<br />
__________________________________________________<br />
23
amgvari kiTxvaris Sevseba gansakuTrebiT efeqturi iqneba ise-<br />
Ti gakveTilis Semdeg, roca, maswavleblis azriT, Cveulebrivze<br />
meti dro <strong>da</strong>ixarja uqmad. SekiTxvebi SeiZleba Seicvalos, raTa<br />
is konkretuli klasisa <strong>da</strong> gakveTilis saWiroebebs moergos,<br />
magram ucvleli rCeba mizani _ SevaxsenoT moswavleebs drois<br />
mniSvneloba <strong>da</strong> maTi pasuxism<strong>ge</strong>bloba, rom gakveTilze dro maTsave<br />
sasar<strong>ge</strong>blod <strong>da</strong>ixarjos.<br />
II. <strong>da</strong>intereseba<br />
gamocdili maswavleblebi bevr gansxvavebul xerxs mimar-<br />
Taven, raTa moswavleebs gakveTilis drois sworad gamoyenebis<br />
stimuli miscen. am mizniT SeiZleba gamoviyenoT, magaliTad<br />
• 10-wamiani Sejibreba<br />
maswavlebeli aZlevs instruqcias: `bavSvebo, me <strong>da</strong>viTvli 10-<br />
<strong>da</strong>n 1-mde <strong>da</strong> vnaxoT,Tu moaswrebT,rom am 10 wamSi Tqveni wignebi,<br />
24
veulebi <strong>da</strong> kalmebi ukve merxze iyos~. am xanmokle Sejibrebis<br />
Sedegia <strong>da</strong>zogili 3-4 wuTi <strong>da</strong> gaxalisebuli, energiiT aRsavse<br />
moswavleebi;<br />
• axali rekordi<br />
maswavlebeli Seaxsenebs moswavleebs, rom wina jerze maT<br />
zustad 20 wamSi moaxerxes gakveTilisTvis momzadeba (an merxebis<br />
mila<strong>ge</strong>ba <strong>da</strong> a. S.). dRes isini un<strong>da</strong> Seecadon, gaaumjobeson<br />
TavianTi rekordi. moswavleebisTvis saxalisoa Tavad Sejibreba<br />
<strong>da</strong> ar aris aucilebeli, maT rame jildo SevTavazoT kargi<br />
SedegisTvis;<br />
• saxaliso aqtivoba<br />
yvela problemur momentSi gamovuyoT moswavleebs sakmarisze<br />
meti dro (magaliTad, 2 wuTi jgufuri muSaobis Semdeg sakuTar<br />
merxebTan <strong>da</strong>brunebisTvis) <strong>da</strong> Tan gavafrTxiloT, rom maT mier<br />
am droi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>zogili wuTebi <strong>da</strong> wamebi <strong>da</strong>emateba `saxaliso aqtivobis<br />
dros~. `saxaliso aqtivoba~ es aris moswavleebisTvis<br />
gansakuTrebiT sayvareli aqtivoba (mag. TamaSi, kompiuterTan<br />
muSaoba, Sejibri), romelsac maswavlebeli klasTan SeTanxmebiT<br />
arCevs <strong>da</strong> risTvisac moswavleebi mTeli dRis an mTeli kviris<br />
ganmavlobaSi `agroveben wuTebs~, radgan `saxaliso aqtivobac~<br />
<strong>saswavlo</strong> miznebs emsaxureba.<br />
SeiZleba CaiTvalos, rom maswavleblis mier guluxvad<br />
gamoyofili dro uqmad ar ikar<strong>ge</strong>ba <strong>da</strong> moswavleebsac stimuli<br />
eZlevaT, iCqaron.<br />
es <strong>da</strong> am tipis sxva xerxebi SeiZleba gamoviyenoT garkveuli<br />
periodulobiT <strong>da</strong> amiT gakveTilis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>nve SevqmnaT<br />
swrafi ritmi an aqtivobi<strong>da</strong>n aqtivobaze ga<strong>da</strong>svlis momentSi<br />
gamovafxizloT <strong>da</strong> gavaaqtiuroT moswavleebi.<br />
III. maswavleblis magaliTi<br />
yvela zemoTCamoTvlili saSualeba Sedegiani aRmoCndeba<br />
mxolod im SemTxvevaSi, Tu moswavle maswavleblis piradi<br />
magaliTiT rwmundeba, ramdenad Zvirfasia gakveTilis dro. maswavlebeli<br />
TviTon un<strong>da</strong> iyos organizebulobisa <strong>da</strong> punqtualurobis<br />
magaliTi. Tu Cven Tavad vagvianebT, ramdenime wuTi<br />
veZebT saxelmZRvanelos <strong>da</strong> ver vpoulobT maTi <strong>da</strong>valebis rveu-<br />
25
lebs, usar<strong>ge</strong>blo iqneba drois yairaTianad xarjvaze xangrZlivi<br />
saubari. yvelaze didi safrTxe iqmneba maSin, roca Cveni<br />
<strong>ge</strong>gma ver amarTlebs. xSirad xdeba, rom maswavlebeli winaswar<br />
sworad ver Tvlis aqtivobebisaTvis saWiro dros, an erT-erTi<br />
aqtivoba Cavardeba. magaliTad, imitom rom magnitofoni, romlis<br />
imedic gvqon<strong>da</strong>, ar muSaobs. moswavleebma ar un<strong>da</strong> igrZnon,<br />
rom maswavlebeli gakveTilis bolo 10-15 wuTi eZebs, Tu rogor<br />
gaiyvanos dro. amgvari SemTxvevebisTvis aucileblad un<strong>da</strong><br />
gvqondes saTa<strong>da</strong>rigo <strong>ge</strong>gma. es SeiZleba iyos imave aqtivobis<br />
organizebis sxva varianti, an gakveTilis mizanTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
<strong>da</strong>matebiTi aqtivoba im moswavleTaTvis, vinc samuSaos<br />
adre <strong>da</strong>asrulebs.<br />
miuxe<strong>da</strong>vad maswavleblis yvela mcdelobisa, aris SemTxvevebi,<br />
roca gakveTilis mimdinareobas gauTvaliswinebeli movlenebi<br />
arRvevs. magaliTad, moulodneli stumari, xmauri mezobeli saklaso<br />
oTaxi<strong>da</strong>n, moswavlis gamoZaxeba direqciaSi <strong>da</strong> a.S. amgvari<br />
SemTxvevebis nawili SeiZleba Tavi<strong>da</strong>n aviciloT direqciasTan<br />
<strong>da</strong> kole<strong>ge</strong>bTan garkveuli SeTanxmebis miRwevis Sedegad.<br />
<strong>da</strong>narCen SemTxvevaSi mxolod is SegviZlia,minimumamde <strong>da</strong>viyvanoT<br />
gakveTilis SewyvetiT gamowveuli areuloba <strong>da</strong> SevecadoT,<br />
moswavleTa yuradReba maqsimalurad fokusirebuli <strong>da</strong>rCes aqtivobaze.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
26
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• gakveTilis drois araswor marTvas Sedegad mosdevs<br />
disciplinis problemebi <strong>da</strong> moswavleTa akademiuri Sede<strong>ge</strong>bis<br />
gauareseba;<br />
• drois efeqtian marTvas maswavlebeli moswavleTa <strong>da</strong>xmarebisa<br />
<strong>da</strong> monawileobis gareSe ver SeZlebs. amitom igi<br />
un<strong>da</strong> Seecados, aqtiurad Caabas moswavleebi am procesSi<br />
diskusiis, kiTxvarebis <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saxaliso aqtivobis<br />
saSualebiT;<br />
• Tavisi qmedebiTa <strong>da</strong> gakveTilis efeqturi <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmviT<br />
maswavlebeli Tavad un<strong>da</strong> iZleodes drois ekonomiurad<br />
gamoyenebis magaliTs;<br />
• moulodnel situaciebSi maswavleblis mTavari amocanaa,<br />
minimumamde <strong>da</strong>iyvanos am situaciiT gamowveuli areuloba<br />
<strong>da</strong> umokles xanSi isev ga<strong>da</strong>itanos moswavleTa yuradReba<br />
samuSaoze.<br />
27
gakveTilis etapebi<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras niSnavs gakveTilis efeqtianad <strong>da</strong>wyeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>mTavreba;<br />
rogor un<strong>da</strong> SevqmnaT samuSao <strong>garemo</strong> gakveTilis pirveli<br />
wuTebi<strong>da</strong>nve;<br />
rogor SevamciroT drois <strong>da</strong>nakargi aqtivobi<strong>da</strong>n<br />
aqtivobaze ga<strong>da</strong>svlisas;<br />
ra mizniT un<strong>da</strong> gamoviyenoT<br />
etapi.<br />
gakveTilis <strong>da</strong>skvniTi<br />
situacia<br />
zari <strong>da</strong>ireka. maswavlebeli dgas <strong>da</strong> uyurebs moswavleebs,<br />
romlebic nel-nela Semodian klasSi, jer megobrebis merxebTan<br />
SeCerdebian <strong>da</strong> agrZeleben koridorSi <strong>da</strong>wyebul saubars, mere<br />
TavianT merxebs miusxdebian <strong>da</strong> mSvi<strong>da</strong>d iwyeben saWiro wignebisa<br />
<strong>da</strong> rveulebis Zebnas CanTaSi. am saqmianobaSi gakveTilis<br />
pirveli 5-10 wuTi absoluturad usar<strong>ge</strong>blod gadis. problema<br />
mxolod am drois <strong>da</strong>kargva ki araa, aramed isic, rom gakveTilis<br />
ritms, moswavleTa samuSao ganwyobilebas xSirad pirveli<br />
wuTebi gansazRvravs.<br />
28
moswavleebi siamovnebiT gadmoitanen klasSi im arasamuSao<br />
ganwyobas, romelic Sesvenebaze iqmneba.<br />
amis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad maswavlebelma<br />
un<strong>da</strong> moaxerxos saklaso samuSao <strong>garemo</strong>s Seqmna.<br />
ucilebelia, SevimuSavoT qcevis wesebi Tu moTxovnebi,<br />
romlebic yvela gakveTilis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
meordeba, nacnobia moswavleebisTvis <strong>da</strong> exmareba<br />
maT gonebrivad <strong>da</strong> emociurad ganewyon axali<br />
gakveTilisTvis. am wesebis moswavleebTan erTad<br />
SemuSaveba ufro Sedegiania. es wesebi SeiZleba<br />
yvela maswavleblisTvis individualuri, magram,<br />
aucileblad skolis Sinaganawesis Sesabamisi<br />
un<strong>da</strong> iyos. aseve, sasurvelia, gaviTvaliswinoT<br />
ramdenime rCeva<br />
ix. gv. 65<br />
29
• zaris <strong>da</strong>rekvamde SediT klasSi, moamzadeT <strong>da</strong>fa, TvalsaCinoeba,<br />
gasinjeT magnitofoni, SeamowmeT gakveTilisTvis saWiro<br />
yvela resursi (magaliTad, cdisTvis saWiro masala). Tqveni mizani<br />
un<strong>da</strong> iyos is, rom zaris <strong>da</strong>rekvisTanave SeqmnaT samuSao<br />
ganwyoba, <strong>da</strong> ara mxolod fizikurad imyofebodeT saklaso<br />
oTaxSi. amiT moswavleebs uCvenebT, Tu ramdenad pasuxism<strong>ge</strong>blobiT<br />
ekidebiT gakveTils <strong>da</strong> sakuTari punqtualurobiT maTac<br />
magaliTs miscemT;<br />
• See<strong>ge</strong>beT moswavleebs saklaso oTaxSi SemosvlisTanave -<br />
miesalmeT, <strong>da</strong>uri<strong>ge</strong>T <strong>da</strong>valebis rveulebi an sxva masala, rac<br />
gakveTilisTvis gWirdebaT; gamoiyeneT es dro maT SekiTxvebze<br />
pasuxis gasacemad, individualuri problemebis ganxilvisTvis,<br />
zogadi komentarebisTvis, romlebic, saboloo jamSi, xels Seuwyobs<br />
maswavlebelsa <strong>da</strong> moswavleebs Soris keTilganwyobasa <strong>da</strong><br />
urTierTga<strong>ge</strong>bas;<br />
• bevri problemis Tavi<strong>da</strong>n acileba SeiZleba, Tu moviTxovT,<br />
rom moswavleebma saklaso oTaxSi SemosvlisTanave miaSuron<br />
TavianT merxebs. amiT xels SevuSliT maT mcdelobas, rom<br />
Sesvenebaze <strong>da</strong>wyebuli problemebis ganxilva klasSi ganagrZon.<br />
moTxovna, rom yvela moswavle <strong>da</strong>uyovnebliv sakuTar merxs miujdes,<br />
saukeTeso saSualebaa gakveTilze <strong>da</strong> swavlis procesze<br />
maTi yuradRebis koncentrirebisTvis;<br />
• erT-erTi xerxi, romelic <strong>da</strong><strong>ge</strong>xmarebaT moswavleTa yuradRebis<br />
mobilizebaSi, aris Tqveni moTxovnebis <strong>da</strong>faze winaswarve<br />
Camowera. aman SeiZleba aseTi saxe miiRos:<br />
30<br />
ga<strong>da</strong>SaleT wignebi gv. 42;<br />
moamzadeT saSinao <strong>da</strong>valebis rveulebi Sesamowmeblad;<br />
CaiwereT rveulSi dRevandeli gakveTilis Tema.<br />
• Sesvenebas <strong>da</strong> gakveTils erTmaneTisgan swored samuSao<br />
atmosfero ganasxvavebs. es atmosfero un<strong>da</strong> iqmnebodes moswavlis<br />
saklaso oTaxSi SemosvlisTanave. <strong>da</strong>faze an merxebze<br />
un<strong>da</strong> <strong>da</strong>xvdeT mokle, Se<strong>da</strong>rebiT advili <strong>da</strong>valeba. am mokle<br />
<strong>da</strong>valebis mizania, Seamzados moswavleebi gakveTilis ZiriTadi<br />
nawilisaTvis, SeiZleba gamoviyenoT <strong>da</strong>valeba, romelic Seaxsenebs<br />
moswavleebs ganvlil masalas <strong>da</strong> moamzadebs nia<strong>da</strong>gs axali<br />
TemisTvis. es aqtivoba un<strong>da</strong> iyos saintereso <strong>da</strong> saxaliso, raTa
moaxerxos moswavleebis yuradRebis ga<strong>da</strong>rTva klasgareSe interesebi<strong>da</strong>n<br />
gakveTilis Temaze. amasTan, igi sakmarisad martivi<br />
un<strong>da</strong> iyos, rom moswavleebma mokle droSi <strong>da</strong>moukideblad an<br />
wyvilebSi SeZlon misi Sesruleba. gaiTvaliswineT, rom es ar<br />
aris Cveulebrivi testi, romelic miznad isaxavs moswavlis<br />
codnis Semowmebas. Cveni mTavari mizani drois usar<strong>ge</strong>blod<br />
kargvis Tavi<strong>da</strong>n acileba <strong>da</strong> moswavlis <strong>saswavlo</strong> procesSi<br />
CarTvaa. aseTi <strong>da</strong>valebebis mofiqreba, gakveTilis <strong>saswavlo</strong><br />
mizni<strong>da</strong>n gamomdinare, ar iqneba rTuli. magaliTad, SeiZleba<br />
vTxovoT moswavleebs:<br />
gaiazron an ganixilon TemasTan <strong>da</strong>kavSirebuli citata,<br />
an<strong>da</strong>za an martivi formula;<br />
upasuxon 4 SekiTxvas wina dRes ganvlili masali<strong>da</strong>n;<br />
ramdenime punqtad CamoTvalon, ra ician ukve axali<br />
gakveTilis Temis irgvliv;<br />
gamoTqvan varaudi imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, Tu raze iqneba<br />
axali gakveTili misi saTauris, suraTis (an suraTebis),<br />
teqsti<strong>da</strong>n amokrebili mniSvnelovani frazebis, an rame sxva<br />
saxis miniSnebebis mixedviT;<br />
CamoTvalon sami mizezi (mag. praqtikuli gamoyeneba), ris<br />
gamoc aucilebelia (an ar aris aucilebeli) am Temis Seswavla;<br />
waikiTxon mokle sagazeTo statia (an nawyeti statii<strong>da</strong>n),<br />
magaliTad, im qveynis Sesaxeb, romlis Seswavlasac viwyebT;<br />
CamoTvalon, ra problemebi Sexv<strong>da</strong>T saSinao <strong>da</strong>valebis<br />
Serulebisas (SeiZleba gakeTdes wyvilebSi);<br />
amoxsnan rame Tavsatexi, krosvordi, saxaliso gamocana.<br />
am <strong>da</strong>valebebis mofiqrebisas maswavleblis fantazias sruli<br />
gasaqani eZleva. aRsaniSnavia isic, rom ar aris aucilebeli, am<br />
dros Sesrulebuli <strong>da</strong>valeba detalurad gaswordes. mTavaria,<br />
<strong>da</strong>vrwmundeT, rom moswavlem moindoma misi Sesruleba. Tu moswavle<br />
mas seriozulad miudga, maSasa<strong>da</strong>me, Cveni mizani miRweu-<br />
31
lia, igi Seudga samuSao process, e.i. gakveTili <strong>da</strong>iwyo.<br />
aqtivobi<strong>da</strong>n aqtivobaze ga<strong>da</strong>svla<br />
es procesi Se<strong>da</strong>rebiT umtkivneulod warimarTeba, roca aqtivobebi<br />
logikurad ebmis erTmaneTs. am SemTxvevaSi moswavleebs<br />
ar uWirT erTi aqtivobi<strong>da</strong>n meoreze ga<strong>da</strong>rTva, maswavleblis<br />
instruqciebic Se<strong>da</strong>rebiT martivia <strong>da</strong> nakleb dros<br />
moiTxovs. Kkargad <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmil gakveTilzec klasis organizebis<br />
sakiTxebi garkveul dros moiTxovs. magaliTad, klasma<br />
<strong>da</strong>asrula <strong>da</strong>moukidebeli samuSao <strong>da</strong> Semdegi aqtivoba jgufur<br />
muSaobas iTvaliswinebs. es TavisTavad gulisxmobs moswavleTa<br />
moZraobas, SesaZlebelia, skamebis ga<strong>da</strong>adgilebasac. Tu realurad<br />
am saqmianobas 1-2 wuTi sWirdeba, moswavleebma SeiZleba<br />
amas gacilebiT meti dro moandomon. am problemis Tavi<strong>da</strong>n<br />
asacileblad ramdenime nabijis ga<strong>da</strong>dgma SeiZleba:<br />
• mivceT naTeli instruqcia <strong>da</strong> aucileblad ganvsaz-<br />
RvroT dro, rasac vaZlevT maT yvela saWiro proceduris<br />
Sesasruleblad;<br />
• udidesi mniSvneloba aqvs imas, Tu sad imyofeba<br />
am periodSi maswavlebeli. igi fexze un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong> akontrolebdes,<br />
ras akeTeben moswavleebi. maswavleblis aqtiuri<br />
yuradReba yvelaze efeqturi saSualebaa drois usar<strong>ge</strong>blod<br />
xarjvis winaaRmdeg;<br />
• am dros ar aris sasurveli, pasuxi gavceT moswavleTa<br />
SekiTxvebs (mag. wina an axal <strong>da</strong>valebebTan <strong>da</strong>kav-<br />
SirebiT), radgan gar<strong>da</strong>mavali etapi, marTvis TvalsazrisiT,<br />
erT - erTi yvelaze rTuli momentia <strong>da</strong> am dros yuradReba<br />
warmoqmnili sirTuleebis swrafad mogvarebaze un<strong>da</strong> iyos<br />
fokusirebuli. SekiTxvebze pasuxi, umjobesia, im momentisTvis<br />
ga<strong>da</strong>vdoT, roca moswavleebi mzad arian mosasmenad.<br />
gakveTilis <strong>da</strong>sruleba<br />
gakveTilis bolo wuTebSi maswavleblis ZiriTadi mizania,<br />
logikur <strong>da</strong>sasrulamde miiyvanos ganxiluli Tema <strong>da</strong> Seamowmos,<br />
ramdenad moxerx<strong>da</strong> <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmili <strong>saswavlo</strong> miznis miRweva. Tu<br />
gakveTilis romelime etapze Cven arasworad gavTvaleT dro,<br />
es aucileblad gamomJRavndeba swored bolo wuTebSi. Tu aq-<br />
32
tivobebs imaze naklebi dro <strong>da</strong>sWir<strong>da</strong>, vidre <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmili gqon<strong>da</strong>T,<br />
morCenili wuTebi Zalian efeqturad SeiZleba gamoiyenoT<br />
gakveTilis Sesajameblad <strong>da</strong> imis Sesamowmeblad, Tu rogor<br />
aiTvises moswavleebma axali informacia. ufro seriozuli<br />
problema iqmneba, Tu gakveTilis ZiriTad nawils <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmilze<br />
met dros <strong>da</strong>vuTmobT. zaris <strong>da</strong>rekvis Semdeg maswavleblis<br />
mier <strong>da</strong>smuli SekiTxvebi, micemuli <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong> ganmartebebi<br />
uaRresad araefeqturia. Aamitom, rekomendebulia, <strong>da</strong>skvniTi<br />
etapisTvis gamovyoT <strong>da</strong>axloebiT 10 wuTi,romelsac gamoiyenebT,<br />
raTa<br />
1. SeajamoT gakveTilze ganxiluli masala. am mizniT<br />
SeiZleba<br />
a. SeaxsenoT moswavleebs, ra iyo dRevandeli gakveTilis<br />
mizani <strong>da</strong> erTad gansazRvroT, ramdenad moxerx<strong>da</strong> misi<br />
miRweva;<br />
b. <strong>da</strong>xuruli kiTxvebis saSualebiT SeamowmeT (gaimeoreT)<br />
gakveTilze ganxiluli masala;<br />
2. sTxoveT moswavleebs, Seafason gakveTilis efeqturoba.<br />
magaliTad,<br />
a. moswavleebi CamoTvlian 3 ra<strong>mes</strong>, rac im dRes iswavles<br />
<strong>da</strong> Sea<strong>da</strong>reben am sias TavianTi partniorisas (wyvilebSi<br />
an jgufebSi);<br />
b. moswavleebi mokled axasiaTeben (SeiZleba werilobiT)<br />
dRevandeli gakveTilis yvelaze saintereso aspeqts;<br />
3. <strong>da</strong>akavSireT es gakveTili SemdegTan, raTa gaaRvivoT<br />
interesi <strong>da</strong> Tanac <strong>da</strong>exmaroT moswavleebs masalis er-<br />
Tian sistemaSi aRqmaSi. magaliTad,<br />
a. sTxoveT moswavleebs, gamoicnon, ra iqneba Semdegi<br />
gakveTilis Tema;<br />
b. uTxariT maT, ras Seexeba Semdegi gakveTili;<br />
4. CaawerineT moswavleebs saSinao <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong><br />
mieciT misi SesrulebisTvis saWiro yvela rekomen<strong>da</strong>cia <strong>da</strong><br />
rCeva. xSirad saWiro xdeba, magaliTis saSualebiT SeamowmoT,<br />
aqvT Tu ara ga<strong>ge</strong>buli, risi gakeTeba evalebaT. agreTve,<br />
sasurvelia, sTxovoT moswavleebs, rom Tavad gansazRvron,<br />
<strong>da</strong>axloebiT ramdeni xani <strong>da</strong>sWirdebaT am <strong>da</strong>valebis Sesasruleblad.<br />
bolo wuTi <strong>da</strong>uTmeT imas, rom moswavleebma Caalagon CanTebi<br />
<strong>da</strong> mialagon samuSao adgili. esec <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili qcevis wesebis<br />
33
nawili un<strong>da</strong> gaxdes. <strong>da</strong> bolos, <strong>da</strong>emSvidobeT moswavleebs. Uumjobesia,<br />
am dros karTan id<strong>ge</strong>T, radgan amiT Tavi<strong>da</strong>n aicilebT<br />
uwesrigobas <strong>da</strong> Tan SeZlebT, individualuri komentarebiT <strong>da</strong><br />
saubriT <strong>da</strong>SordeT moswavleebs, rac maTTvis Tqveni yuradRebis<br />
<strong>da</strong> siTbos gamoxatuleba iqneba.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• maswavlebelma saklaso oTaxSi SemosvlisTanave<br />
un<strong>da</strong> moaxerxos moswavlis yuradRebis ga<strong>da</strong>rTva <strong>saswavlo</strong><br />
procesze, misi <strong>da</strong>intereseba, gonebrivad <strong>da</strong> emociurad<br />
ganwyoba axali gakveTilisTvis. am mizniT un<strong>da</strong><br />
gamoviyenoT mokle, martivi, saintereso <strong>da</strong> gakveTilis<br />
miznebTan <strong>da</strong>kavSirebuli aqtivoba;<br />
• aqtivobi<strong>da</strong>n aqtivobaze ga<strong>da</strong>svlis epizodebi, mar-<br />
Tvis TvalsazrisiT, uaRresad rTulia. maTi efeqtianad<br />
warmarTva maswavleblisganDsrul koncentracias <strong>da</strong><br />
aqtiur monawileobas moiTxovs;<br />
• gakveTilis <strong>da</strong>skvniT etapze maswavleblis amocanaa,<br />
Seamowmos, ramdenad moxerx<strong>da</strong> gakveTilis <strong>saswavlo</strong><br />
miznis miRweva <strong>da</strong> <strong>da</strong>anaxos moswavleebs logikuri kav-<br />
Siri ganvlil masalasa <strong>da</strong> momaval gakveTils Soris.<br />
34
saklaso organizaciis modelebi<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras niSnavs saklaso organizaciis modelebi;<br />
ratom aris mniSvnelovani saerTo saklaso, individualuri<br />
<strong>da</strong> jgufuri muSaobis gamoyeneba swavlebis procesSi;<br />
ra SemTxvevaSia umjobesi TiToeuli maTganis<br />
gamoyeneba.<br />
gaecaniT qvemoT moyvanil situaciebs, <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
situacia 1.<br />
warmoidgineT, rom SeixedeT Tqveni kolegis saklaso oTax-<br />
Si gakveTilis mimdinareobisas <strong>da</strong> <strong>da</strong>inaxeT, rom moswavleebi<br />
3-4 kaciani jgufebSi ganawilebulan <strong>da</strong> gacxarebiT saubroben.<br />
bevri maTgani zurgiT zis <strong>da</strong>fisa <strong>da</strong> maswavleblis magidisaken.<br />
Tavad maswavlebeli Tavi<strong>da</strong>n verc SeniSneT, bolos ki <strong>da</strong>inaxeT,<br />
rom igi erT-erT jgufTan zis <strong>da</strong> moswavleebs esaubreba.<br />
35
situacia 2.<br />
saklaso oTaxSi merxebi ri<strong>ge</strong>ba<strong>da</strong>a ganla<strong>ge</strong>buli, moswavleebis<br />
yuradReba <strong>da</strong>fisa <strong>da</strong> maT win mdgomi maswavlebliskenaa<br />
mipyrobili. isini xelis aweviT aniSneben maswavlebels, roca<br />
pasuxis gacema an azris gamoTqma surT.<br />
36
a) rogori iqnebo<strong>da</strong> Tqveni STabeWdileba I situaciis xilvisas<br />
aqvs Tu ara am SemTxvevaSi mniSvneloba, ra sagans aswavlis<br />
maswavlebeli<br />
b) Sea<strong>da</strong>reT erTmaneTs es ori situacia <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyviteT, saklaso<br />
organizaciis romeli modeli ufro gamarTlebulia im<br />
SemTxvevaSi, roca:<br />
1. maswavlebeli axal gakveTils xsnis;<br />
2. moswavleebi pasuxoben maswavleblis SekiTxvebs ganvlili<br />
gakveTilis irgvliv;<br />
3. moswavleebi cdiloben, ipovon maswavleblis mier SemoTavazebuli<br />
problemis ga<strong>da</strong>wyvetis gza;<br />
4. moswavleebi asruleben savarjiSos sakuTar rveulebSi;<br />
5. moswavleebi erToblivad amzadeben proeqts.<br />
37
<strong>da</strong>akvirdiT klasSi moswavleTa ganla<strong>ge</strong>bis qvemoT moyvanil<br />
sqemebs<br />
maswavlebeli<br />
maswavlebeli<br />
maswavlebeli<br />
38
axla SeecadeT, gansazRvroT, romeli maTgania ufro gamarTlebuli:<br />
a) saerTo saklaso muSaobisas (magaliTad, roca maswavlebeli<br />
axal masalas xsnis);<br />
b) <strong>da</strong>moukidebeli samuSaos Sesrulebisas;<br />
g) mcire jgufebad muSaobisas (magaliTad, roca moswavleebi<br />
4-kacian jgufebSi cdiloben problemis ga<strong>da</strong>wyvetas).<br />
*****<br />
roca saubaria saskolo gakveTilze, upirveles yovlisa,<br />
Tvalwin gvid<strong>ge</strong>ba grZel ri<strong>ge</strong>bad Camwkrivebul merxebTan mimj<strong>da</strong>ri<br />
moswavleebi <strong>da</strong> maT win mdgomi maswavlebeli, romelic<br />
klass mimarTavs. es swavlebis organizaciis yvelaze gavrcelebuli<br />
formaa mTels msoflioSi.<br />
saklaso interaqciis (saklaso interaqcia gulisxmobs urTierTqmedebas,<br />
urTierTobas gakveTilis procesSi. aq gamoyofen<br />
or formas: maswavlebeli-moswavlis interaqcia <strong>da</strong> moswavlemoswavlis<br />
interaqcia. es ukanaskneli sakmaod iSviaTia tradiciuli<br />
meTodebiT swavlebisas) yvelaze miRebul modelad<br />
dRemde rCeba `inicireba-pasuxi-reaqcia~. am modelSi maswavlebeli<br />
aris interaqciis iniciatori,igi iwyebs saubars (mag. svams<br />
SekiTxvas), erT-erTi moswavle pasuxobs <strong>da</strong> am pasuxs mosdevs<br />
maswavleblis reagireba (Sefaseba, Sesworeba, SeniSvna an <strong>da</strong>matebiTi<br />
informacia).<br />
miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom saklaso organizaciis es forma yvelaze<br />
ufro gavrcelebulia, igi ar aris erTaderTi. maswavleblisTvis<br />
uaRresad mniSvnelovania, icodes sxva<strong>da</strong>sxva modelis<br />
Zlieri <strong>da</strong> susti mxareebi <strong>da</strong>, saWiroebis mixedviT, SeeZlos maTi<br />
gamoyeneba. ZiriTa<strong>da</strong>d ganixilaven moswavleTa <strong>da</strong>jgufebis Semdeg<br />
variantebs:<br />
a) saerTo saklaso muSaoba;<br />
b) individualuri muSaoba;<br />
g) jgufuri muSaoba.<br />
saerTo saklaso muSaoba gulisxmobs im SemTxvevebs, roca<br />
maswavlebeli muSaobs erTdroulad mTel klasTan, magali-<br />
Tad, kiTxvebis saSualebiT amowmebs maT codnas.<br />
39
marTalia, am dros TiToeul <strong>da</strong>smul SekiTxvas erTi moswavle<br />
pasuxobs, magram mis pasuxs mTeli klasi ismens. swored<br />
amitom es un<strong>da</strong> CaiTvalos saerTo saklaso muSaobad.<br />
saklaso organizaciis es modeli, rogorc ukve aRvniSneT,<br />
yvelaze tradiciulia. mas bevri <strong>da</strong>debiTi mxare aqvs. upirveles<br />
yovlisa, maswavlebels aqvs saSualeba, erTianad mimarTos<br />
mTel klass <strong>da</strong> miawodos informacia, romlis individualurad<br />
an jgufebad miwodebac Zalian did dros waiReb<strong>da</strong>. amdenad, es<br />
forma Seucvlelia, roca maswavlebeli:<br />
• xsnis axal masalas;<br />
• aZlevs miTiTebebs;<br />
• saubrobs saorganizacio sakiTxebze;<br />
• aCvenebs suraTs, TvalsaCinoebas;<br />
• asmeninebs moswavleebs audioCanawers;<br />
• ukiTxavs klass moTxrobas;<br />
• moswavle an Tavad maswavlebeli muSaobs <strong>da</strong>fasTan.<br />
kidev erTi mniSvnelovani aspeqti saerTo saklaso muSaobisa,<br />
aris is, rom am dros yalibdeba klasis erTianobis SegrZneba.<br />
moswavleebs uCndebaT ganc<strong>da</strong>, rom isini erTi didi gundis<br />
wevrebi arian <strong>da</strong> erTnairad arian Cabmuli <strong>saswavlo</strong> procesSi.<br />
maT aqvT saerTo interesebi <strong>da</strong> problemebi,maT mimarT Tanabrad<br />
momTxovnebi arian. maswavlebelic am dros, rogorc arasdros,<br />
SeigrZnobs klasis ganwyobas, mis <strong>da</strong>mokidebulebas sagnis, konkretuli<br />
masalis <strong>da</strong> situaciis mimarT.<br />
un<strong>da</strong> aRiniSnos isic, rom saerTo saklaso muSaoba yvelaze<br />
nacnobi formaa qarTveli maswavleblisTvis. gamocdilma maswavlebelma<br />
kargad icis, rogor gamoiyenos Tavisi avtoriteti<br />
erToblivi muSaobis warmatebiT warmarTvisaTvis. amitomac moswavleebic<br />
<strong>da</strong> maswavlebelic am Cveul <strong>garemo</strong>Si komfortulad<br />
grZnoben Tavs, rac <strong>da</strong>debiTad aisaxeba swavlebis Sede<strong>ge</strong>bze.<br />
40
<strong>da</strong>moukidebeli muSaoba gulisxmobs imas, rom garkveuli periodis<br />
ganmavlobaSi bavSvi muSaobs marto, maswavleblis an<br />
sxva moswavleebis uSualo meTvalyureobis gareSe.<br />
es aris meore, CvenTvis Se<strong>da</strong>rebiT nacnobi modeli klasis<br />
organizaciisa. <strong>da</strong>moukidebeli muSaobis magaliTebia, roca moswavle<br />
klasSi an Sin <strong>da</strong>moukideblad:<br />
• asrulebs raime savarjiSos;<br />
• wers Txzulebas;<br />
• xsnis magaliTs;<br />
• kiTxulobs teqsts;<br />
• muSaobs proeqtze;<br />
• moiZiebs <strong>saswavlo</strong> programasTan <strong>da</strong>kavSirebul <strong>da</strong>matebiT<br />
masalebs.<br />
41
<strong>da</strong>moukidebeli muSaobis am formebSi gansxvavebulia moswavlis<br />
<strong>da</strong>moukideblobis xarisxi. klasSi magaliTis an amocanis<br />
amoxsnisas maswavleblis kontroli sakmaod maRalia, radgan<br />
igi aramarto ad<strong>ge</strong>ns <strong>da</strong>valebis Sinaarss, aramed gansazRvravs<br />
saWiro drois xangrZlivobas, saWiroebis SemTxvevaSi SeuZlia<br />
<strong>da</strong>xmarebis gawevac <strong>da</strong> Semdeg akontrolebs pasuxis siswores.<br />
maswavleblis kontroli minimaluria, roca moswavle muSaobs<br />
<strong>da</strong>moukidebel proeqtze. maSinac ki, roca proeqti Sinaarsobrivad<br />
<strong>da</strong>kavSirebulia Sesaswavl TemasTan, moswavles aqvs saSualeba,<br />
Tavad gansazRvros Sinaarsis detalebi, maTi prezentaciis<br />
forma <strong>da</strong> <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmos Tavisi muSaobis grafiki.<br />
miuxe<strong>da</strong>vad aseTi didi mravalferovnebisa, <strong>da</strong>moukidebeli<br />
swavlebis yvela formas aqvs saerTo upiratesobebi:<br />
• nakleb stress iwvevs moswavleSi, vidre saklaso<br />
organizaciis romelime sxva forma, radgan am SemTxvevaSi,<br />
muSaobis procesSi igi <strong>da</strong>culia sxvaTa kritikisa <strong>da</strong> Sefasebisagan;<br />
• maswavlebels meti saSualeba aqvs, SeamCnios moswavlis<br />
individualuri Taviseburebebi, misi swavlis tempi,<br />
stili <strong>da</strong> susti Tu Zlieri mxareebi;<br />
• es modeli aviTarebs moswavleSi <strong>da</strong>moukideblad<br />
ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis unars, sakuTari Zalebis rwmenas<br />
<strong>da</strong> avtonomiurobas;<br />
• amasTan,bevri maswavlebeli <strong>da</strong>moukidebel samuSaos<br />
iyenebs klasSi simSvidis <strong>da</strong> wesrigis aRsad<strong>ge</strong>nad, rac xSirad<br />
Zalian sasar<strong>ge</strong>blo strategia SeiZleba aRmoCndes.<br />
jgufuri muSaoba moswavleebi wyvilebad, sam an met kacian<br />
jgufebad arian <strong>da</strong>yofili <strong>da</strong> erToblivad wyveten problemas,<br />
asruleben praqtikul <strong>da</strong>valebas an ganixilaven sa<strong>da</strong>vo<br />
sakiTxs. jgufuri muSaoba ar niSnavs mxolod erTi moswavlis<br />
mier meorisTvis <strong>da</strong>xmarebis aRmoCenas. jgufuri muSaoba<br />
gulisxmobs TanamSromlobiT urTierTobas jgufis wevrebs<br />
Soris. jgufis lideris rolia jgufis saerTo Sejerebuli<br />
azris gamoxatva klasis (<strong>da</strong>narCeni jgufebis) <strong>da</strong> maswavleblis<br />
winaSe.<br />
42
<strong>da</strong>valebis Sesrulebisas moswavleTa mcire jgufebad <strong>da</strong>yofa<br />
Se<strong>da</strong>rebiT axalia qarTuli realobisTvis, magram es aris<br />
saklaso organizaciis is forma, romelmac, sworad warmarTvis<br />
SemTxvevaSi, moswavles didi sar<strong>ge</strong>bloba SeiZleba moutanos<br />
<strong>da</strong>, amasTan, didi siamovnebac mianiWos. gamokvlevebi a<strong>da</strong>sturebs,<br />
rom jgufuri muSaoba xels uwyobs:<br />
• <strong>da</strong>swavlis Cvevebis <strong>da</strong> moswavlis cnebiTi, abstraqtuli<br />
azrovnebis ganviTarebis process;<br />
• motivaciis zr<strong>da</strong>s <strong>da</strong> swavlis procesisadmi pozitiuri<br />
<strong>da</strong>mokidebulebis Camoyalibebas;<br />
• klasSi moswavleTa qcevisa <strong>da</strong> TanatolebTan urTier-<br />
Tobis gaumjobesebas, anu komunikaciis <strong>da</strong> socialuri unar-<br />
Cvevebis Camoyalibebas.<br />
gar<strong>da</strong> amisa, jgufuri muSaoba aumjobesebs <strong>saswavlo</strong> processa<br />
<strong>da</strong> mis Sede<strong>ge</strong>bs. SeiZleba vivaraudoT, rom is <strong>da</strong>debiTad aisaxeba<br />
zoga<strong>da</strong>d moswavlis <strong>da</strong>mokidebulebaze sazogadoebasTan. bavSvs<br />
ver vaswavliT sazogadoebis winaSe pasuxism<strong>ge</strong>blobis grZnobas<br />
43
ise, rogorc mas mimatebisa <strong>da</strong> gamoklebis wesebs vaswavliT.<br />
misi, rogorc sazogadoebis wevris TviTSegnebisaTvis uaRresad<br />
mniSvnelovania mosmenisa <strong>da</strong> alternatiuli azris miRebis<br />
unari. sakuTar saqcielze pasuxism<strong>ge</strong>blobasa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebTan<br />
kritikul, magram amasTanave urTierTpativiscemaze <strong>da</strong>fuZnebul<br />
urTierTobas bavSvebi saxelmZRvanelo<strong>da</strong>n ki ara, magaliTiT <strong>da</strong><br />
erTmaneTisagan swavloben.<br />
jgufuri muSaobis mniSvneloba u<strong>da</strong>voa, Tu gaviTvaliswinebT,<br />
rom Tanamedrove ganaTlebis mizani aramxolod codnis, faqtobrivi<br />
informaciis <strong>da</strong>grovebaa, aramed miRebuli informaciis<br />
analizis, kritikuli Sefasebis unaris ganviTarebac. kritikuli<br />
azrovnebis unaris CamoyalibebisaTvis ki moswavleebs un<strong>da</strong><br />
hqondeT saSualeba, iazrovnon, ilaparakon <strong>da</strong> hyavdeT msmeneli.<br />
amisaTvis ar aris sakmarisi saubari mxolod maswavlebelTan <strong>da</strong>,<br />
miT ufro, mxolod maswavleblis saubris mosmena. moswavleTa<br />
kritikuli azrovneba yalibdeba mxolod iseT <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>Si,<br />
sa<strong>da</strong>c xSiria intensiuri struqturirebuli urTierToba<br />
moswavleTa Soris. swored am mizans isaxavs jgufuri muSaoba.<br />
jgufuri muSaobis sar<strong>ge</strong>blianoba sxva<strong>da</strong>sxva TeoriiT Sei-<br />
Zleba aixsnas. erTi Teoriis TvalsazrisiT, bavSvis konceptualuri<br />
ganviTarebisTvis didi mniSvneloba aqvs ganviTarebis<br />
imave doneze myofi, magram sawinaaRmdego poziciis mqone a<strong>da</strong>mianTan<br />
kamaTs. am `SemecnebiT konfliqts~ mivyavarT konceptualur<br />
ganviTarebamde, swavlamde, rac Cveni saboloo mizania.<br />
meore Teoriis mixedviT, erTad muSaobisas bavSvebi wyveten<br />
problemebs, an gaiazreben cnebebs, romlebsac <strong>da</strong>moukideblad<br />
verc erTi maTgani ver gaarTmev<strong>da</strong> Tavs. jgufSi erTi wevris<br />
azri biZgs aZlevs meoris ideebs, isini erTad midian problemis<br />
axlebur ga<strong>ge</strong>bamde, swavloben erTad <strong>da</strong> Semdeg SeuZliaT es<br />
codna gamoiyenon <strong>da</strong>moukideblad muSaobisas.<br />
mkvlevarebi Tanxmdebian imazec, rom jgufuri muSaobis potenciali<br />
mTlianad araa gamokvleuli <strong>da</strong>,miT ufro,arc aTvisebuli.<br />
Tumca, misi zogierTi upiratesoba saklaso organizaciis<br />
sxva tipebTan, aSkaraa:<br />
• izrdeba TiToeuli moswavlis CarTuloba<br />
gakveTilze, isini naklebad pasiurebi arian <strong>da</strong> sxvisi pasuxebis<br />
mosmeniT ar kmayofildebian. amasTan, moswavles<br />
meti saSualeba aqvs, Tavad gansazRvros Tavisi monawileobis<br />
forma;<br />
44
• mcire jgufSi muSaoba ufro nakleb fsiqologiur<br />
safrTxes moicavs moswavlisaTvis, vidre pasuxis gacema an<br />
sakuTari azris gamoxatva mTeli klasis winaSe;<br />
• mcirdeba maswavleblis makontrolebeli roli <strong>da</strong>,<br />
Sesabamisad, moswavles eniWeba arCevanis meti Tavisufleba,<br />
rac aviTarebs <strong>da</strong>moukidebeli swavlisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli<br />
azrovnebis unar-Cvevebs;<br />
• maswavlebels saSualeba eZleva, <strong>da</strong>exmaros im moswavleebs,<br />
romlebic metad saWiroeben amas maSin, roca sxvebic<br />
aqtiurad arian Cabmuli amocanis ga<strong>da</strong>wyvetaSi.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• arsebobs saklaso organizaciis sami ZiriTadi modeli:<br />
saerTo saklaso, <strong>da</strong>moukidebeli <strong>da</strong> jgufuri. amaTgan<br />
pirveli ufro tradiciulia qarTuli skolisaTvis,<br />
magram individualuri <strong>da</strong> jgufuri muSaobac aranakleb<br />
mniSvnelovania;<br />
• saklaso organizaciis TiToeul am models aqvs<br />
Tavisi upiratesobebi. amitomac efeqturi <strong>saswavlo</strong><br />
<strong>garemo</strong>s Sesaqmnelad, sasurvelia, <strong>da</strong>vicvaT maT Soris<br />
garkveuli balansi, ar moxdes erT-erTi maTganis (mag.<br />
saklaso muSaobis) dominireba <strong>da</strong> sxvaTa ugulebelyofa;<br />
• Tu maswavlebeli, Cveulebriv, mTlianad akontrolebs<br />
process saerTo saklaso muSaobis dros, misi kontrolis<br />
done klebulobs <strong>da</strong>moukidebeli <strong>da</strong> jgufuri<br />
muSaobisas. Sesabamisad, matulobs Tavad moswavleTa<br />
iniciativa <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukideblobis xarisxi, rasac udidesi<br />
mniSvneloba aqvs kritikulad moazrovne <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukideblad<br />
swavlis unaris mqone a<strong>da</strong>mianis CamoyalibebisaTvis.<br />
45
jgufuri muSaoba<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
rogor un<strong>da</strong> gamoiyenoT jgufuri muSaoba klasSi;<br />
rogor un<strong>da</strong> moiqceT, rom ga<strong>da</strong>laxoT moswavleTa<br />
uaryofiTi <strong>da</strong>mokidebuleba jgufuri muSaobisadmi;<br />
ra SemTxvevaSia umjobesi wyvilebis, triadebis, mcire <strong>da</strong><br />
didi jgufebis gamoyeneba.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. gamogiyenebiaT Tu ara odesme jgufuri muSaoba ratom<br />
2. Tqveni azriT, ra problemebs SeiZleba waawydeT klasSi<br />
jgufuri muSaobis gamoyenebisas<br />
3. saklaso muSaobis dros ra zomis jgufebis gamoyenebaa<br />
rekomendebuli<br />
4. ra niSnis mixedviT un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vyoT klasi jgufebad<br />
5. romeli safexuri<strong>da</strong>naa ufro sasurveli klasSi jgufuri<br />
muSaobis gamoyeneba<br />
6. ra sagnebSia umjobesi jgufuri muSaobis gamoyeneba<br />
46
*****<br />
jgufuri muSaoba, misi bevri <strong>da</strong>debiTi mxaris miuxe<strong>da</strong>vad,<br />
Cvens realobaSi sakmaod iSviaTad gamoiyeneba. is maswavleblebic<br />
ki, romlebic Teoriulad iwoneben saklaso organizaciis<br />
am models, praqtikulad iSviaTad mimarTaven mas. amis mizezi<br />
ki albaT isaa, rom<br />
a) maT ar ician, rogor <strong>da</strong>yon moswavleebi jgufebad;<br />
b) pirvelive mcdelobisas awydebian moswavleTa uaryofiT<br />
reaqcias;<br />
g) ar ician, ra tipis <strong>da</strong>valebebis SesrulebisTvisaa umjobesi<br />
jgufuri muSaobis gamoyeneba;<br />
d) Tvlian, rom ver SeZleben ramdenime jgufis erTdroulad<br />
gakontrolebas.<br />
SevecadoT, mimovixiloT yvela zemoTCamoTvlili sakiTxi.<br />
a) jgufebad <strong>da</strong>yofa<br />
moswavleebis jgufebad <strong>da</strong>yofa arc ise martivia, rogorc<br />
es erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos. aq ramdenime aspeqtia<br />
gasaTvaliswinebeli:<br />
jgufis zoma ZiriTa<strong>da</strong>d <strong>da</strong>mokidebulia gakveTilis mizanze,<br />
moswavleTa asaksa <strong>da</strong> imaze, Tu ramdenad nacnobia maT-<br />
Tvis muSaobis es forma. moswavleebi SeiZleba <strong>da</strong>jgufdnen<br />
wyvilebad, triadebad, mcire (4-5 kacian) <strong>da</strong> did (6 <strong>da</strong> met kacian)<br />
jgufebad.<br />
wyvilebi yvelaze mosaxerxebelia <strong>da</strong>bal klasebSi muSaobisas,<br />
an iseT moswavleebTan, romlebic morcxvoben, an ara aqvT<br />
TanatolebTan TanamSromlobis gziT amocanebis ga<strong>da</strong>Wris didi<br />
gamocdileba. amdenad, sawyis etapze sasurvelia, swored es<br />
forma gamoviyenoT. maswavleblisTvisac Se<strong>da</strong>rebiT advilia<br />
wyvilebSi muSaobis <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmva <strong>da</strong> warmarTva. amasTan, moswavleebi<br />
wyvilebSi zogjer iolad arTmeven Tavs iseT rTul <strong>da</strong>vale-<br />
47
ebs, romelTa Sesrulebac <strong>da</strong>moukideblad gauWirdebo<strong>da</strong>T.<br />
iseTi <strong>da</strong>valebebi, romlebic <strong>da</strong>kavSirebulia ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />
miRebasTan, an problemis ga<strong>da</strong>Wris saukeTeso gzebis ZiebasTan,<br />
swored wyvilebSi un<strong>da</strong> warimarTos. aseve, wyvilebSi muSaoba<br />
SeiZleba gamoviyenoT imisaTvis, rom ufro Zlierma moswavlem<br />
<strong>da</strong>xmareba aRmouCinos masze susts. zoga<strong>da</strong>d,wyvilSi muSaobisas<br />
maswavleblis yuradReba fokusirebuli un<strong>da</strong> iyos imaze, rom<br />
erTi moswavle ar dominirebdes meoreze.<br />
triadebi (anu 3 moswavlisgan Semdgari jgufebi) gansakuTrebiT<br />
mizanSewonilia,roca erTi bavSvi moqmedebs <strong>da</strong>narCeni<br />
oris xelmZRvanelobiT, maTi saxeliT. magaliTad, muSaobs kompiuterze,<br />
atarebs c<strong>da</strong>s, iwers maT mier SeTxzul ambavs <strong>da</strong> a.S.<br />
aseve, sasurvelia, triadebis gamoyeneba im etapze, roca bavSvebs<br />
jer kidev uWirT diskusiisas SeTanxmebamde misvla. am dros<br />
<strong>mes</strong>ame moswavlis azri SeiZleba ga<strong>da</strong>mwyveti aRmoCndes, Tumca<br />
Cndeba imis safrTxec, rom umravlesoba yovelTvis ga<strong>da</strong>Zlevs<br />
erTis Tun<strong>da</strong>c logikur, SeiZleba ufro swor mosazrebas.<br />
48
mcire jgufebi (4-5 moswavlisgan Semdgari) yvelaze ufro<br />
gavrcelebuli formaa faqtobrivad yvela tipis samuSaos Sesasruleblad.<br />
aq Se<strong>da</strong>rebiT iSviaTia erTi moswavlis dominireba<br />
yvela sxvaze. ganixileba ramdenime gansxvavebuli varianti<br />
an mosazreba. amitomac saWiro xdeba yvela versiis mosmena,<br />
gaanalizeba <strong>da</strong> Sejereba. Tumca, isic un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT,<br />
rom rac ufro didia jgufi, miT ufro rTulia misi muSaobis<br />
<strong>da</strong><strong>ge</strong>gmva <strong>da</strong> organizeba, rolebis ganawileba. amdenad, SeiZleba<br />
<strong>da</strong>wyebiTi klasebis moswavleebs sakmaod gauWirdeT am formiT<br />
muSaoba.<br />
didi jgufebi (6-10 moswavle) sakmaod iSviaTad<br />
gamoiyeneba, radgan bevr problemas qmnis.<br />
aseT did jgufSi moswavle SeiZleba iyos pasiuri,<br />
Tu amis survili aqvs. morcxv bavSvebs Sei-<br />
Zleba gauWirdeT didi auditoriis winaSe azris<br />
gamoTqma <strong>da</strong> dumili amjobinon. maSasa<strong>da</strong>me, did<br />
jgufebs axasiaTebs bevri is negatiuri mxare,<br />
rasac Cven ukve SevexeT saerTo saklaso muSaobis<br />
ganxilvisas. amdenad, amgvari <strong>da</strong>jgufeba Sei-<br />
Zleba gamoviyenoT, Tu amas <strong>da</strong>valeba moiTxovs.<br />
umjobesia, klasSi gamoiyos bevri mcire, vidre 2-3<br />
didi jgufi.<br />
ix. gv. 39<br />
jgufebis Semad<strong>ge</strong>nloba<br />
jgufuri muSaobis <strong>da</strong>wyebamde aucileblad un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>vwyvitoT,<br />
Tu ra niSniT SevqmniT am jgufebs. es ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />
sxva<strong>da</strong>sxva princips SeiZleba <strong>da</strong>efuZnos:<br />
• albaT megobroba gaxdeba ganmsazRvreli faqtori,<br />
Tu jgufebis Seqmnas Tavad bavSvebs mivandobT. am variantis<br />
<strong>da</strong>debiTi mxarea is, rom bavSvebi meti siamovnebiT<br />
imuSaveben TavianT mierve SerCeul partniorebTan; Tanac<br />
igrZnoben, rom sakuTar xelSi iReben iniciativas <strong>da</strong> pasuxism<strong>ge</strong>blobas.<br />
meore mxriv, amgvarma <strong>da</strong>jgufebam SeiZleba<br />
areuloba <strong>da</strong> qaosi gamoiwvios klasSi, sanam bavSvebi partniorebs<br />
eZeben; SeiZleba emociuri safrTxe SeeqmnaT nakleb<br />
popularul bavSvebs, visTanac cota Tu moindomebs jgufis<br />
Seqmnas. megobrebis saerTo interesebi met safrTxes qmnis,<br />
rom moswavleebi ga<strong>da</strong>erTon <strong>da</strong>valebis Sesrulebi<strong>da</strong>n sxva<br />
49
sakiTxebis ganxilvaze. Tanac, megobrobis niSniT Seqmnili<br />
jgufebi stabiluria <strong>da</strong> SeiZleba bavSvebs mTeli wlis man-<br />
Zilze ar mieceT sxva moswavleebTan muSaobis saSualeba;<br />
• codnis done umniSvnelovanesi faqtoria, romelic<br />
jgufebis Seqmnisas uTuod un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT. zogjer<br />
sasurvelia Sereuli donis jgufebis Seqmna, radgan ufro<br />
Zlieri moswavleebi <strong>da</strong>xmarebas uweven, uxsnian ufro sustebs<br />
<strong>da</strong> am procesSi Tava<strong>da</strong>c ukeT gaiazreben <strong>da</strong>smul problemas.<br />
aseT SemTxvevaSi eqspertebi gvirCeven, <strong>da</strong>vajgufoT<br />
Zlieri moswavleebi saSualo donis bavSvebTan <strong>da</strong> saSualo<br />
moswavleebi - sustebTan. ase Tavi<strong>da</strong>n avicilebT moswavleTa<br />
Soris mkveTr gansxvavebebs, rac SeiZleba bavSvebis<br />
gaRizianebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>Zabulobis mizezi gaxdes.<br />
Tu Cven gvaqvs saSualeba, gansxvavebuli <strong>da</strong>valebebi<br />
SevTavazoT calkeul jgufebs, maSin mizanSewonilia<br />
erTi <strong>da</strong> imave donis moswavleebi <strong>da</strong>vajgufoT <strong>da</strong> mivceT<br />
Sesabamisi sirTulis <strong>da</strong>valeba. es saSualebas aZlevs<br />
maswavlebels, meti dro <strong>da</strong>uTmos ufro sust jgufebs<br />
<strong>da</strong> individualurad imuSaos maTTan. Tumca mudmivad<br />
sust <strong>da</strong> Zlier jgufebad <strong>da</strong>yofa ar aris sasurveli,<br />
radgan ikar<strong>ge</strong>ba jgufuri muSaobis mTavari upiratesoba _<br />
Camouyalibos moswavleebs sxva<strong>da</strong>sxva donis <strong>da</strong> tipis a<strong>da</strong>mianebTan<br />
TanamSromlobis unari;<br />
• aqtivobis xarisxi SeiZleba gamoviyenoT moswavleTa<br />
<strong>da</strong>jgufebis kriteriumad, roca ukve viciT, romeli<br />
maTgania gansakuTrebiT aqtiuri jgufur muSaobaSi <strong>da</strong> vin<br />
cdilobs,Tavi<strong>da</strong>n aicilos iniciativa. am SemTxvevaSi maswavlebelma<br />
SeiZleba saWirod CaTvalos `wynari~ moswavleebis<br />
<strong>da</strong>jgufeba, sa<strong>da</strong>c isini naklebad moaxerxeben vin<strong>mes</strong> zurgs<br />
amoefaron <strong>da</strong> sxvas miandon ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba. aseve<br />
sasar<strong>ge</strong>bloa amgvari <strong>da</strong>jgufeba zedmetad aqtiuri moswavleebisTvis,<br />
romlebic TavianTive tipis TanaklaselebTan<br />
urTierTobisas naklebad moaxerxeben dominirebas <strong>da</strong>, bunebrivia,<br />
mouwevT <strong>da</strong>Tmobebze wasvla;<br />
• SemTxveviTi <strong>da</strong>jgufeba gulisxmobs jgufebis<br />
Sekvras yvela ganxiluli kriteriumis gauTvaliswineblad.<br />
xSir SemTxvevaSi maswavleblisTvis mosaxerxebelia <strong>da</strong>ajgufos<br />
moswavleebi, romlebic erTad an erTmaneTTan axlos<br />
sxe<strong>da</strong>n. amgvarad, Cven vzogavT dros <strong>da</strong> Tavi<strong>da</strong>n vicilebT<br />
xmaurs <strong>da</strong> areulobas, rac uTuod Tan axlavs gakveTilze<br />
50
moswavleTa ga<strong>da</strong>adgilebas. Tumca, xSir SemTxvevaSi, moswavleebi<br />
yvela gakveTilze erT adgilas sxe<strong>da</strong>n <strong>da</strong>, amdenad,<br />
yovelTvis erTsa <strong>da</strong> imave jgufSi aRmoCndebian. ase ki jgufuri<br />
muSaoba SeiZleba maTTvis male monotonuri <strong>da</strong> uintereso<br />
gaxdes.<br />
SemTxveviTi <strong>da</strong>jgufebis yvelaze advili gzaa gaTvla.<br />
magaliTad, Tu Cven sul 30 moswavle gveswreba gakveTilze<br />
<strong>da</strong> gvin<strong>da</strong> 4-5 kaciani jgufebis Seqmna, bavSvebs rigis mixedviT<br />
gaiTvlian cifrebs 1-<strong>da</strong>n 7-mde, an asoebs `a~-<strong>da</strong>n `z~mde.<br />
Semdeg gavcemT instruqcias, rom yvela 1 nomeri (an<br />
yvela `a~) Seikribos klasis erT kuTxeSi, yvela 2 - meore<br />
adgilas <strong>da</strong> a. S. saerTo jamSi miviRebT 5 4-kacian <strong>da</strong> 2<br />
5-kacian jgufs. Nnu SegvaSinebs, Tu pirvelad am proceduras<br />
sakmao xmauri mohyveba. maswavlebelic <strong>da</strong> moswavleebic<br />
Zalian male eCvevian mas <strong>da</strong> ramdenimejer gamoyenebis Semdeg<br />
ga<strong>da</strong>adgilebis es procesi sakmaod swrafad <strong>da</strong> iolad<br />
mimdinareobs.<br />
b) moswavleTa <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
ar un<strong>da</strong> gagvikvirdes,Tu moswavleebi didi aRfrTovanebiT ar<br />
Sexvdebian jgufuri muSaobis gamoyenebis pirvelive SemTxvevas.<br />
aq bevri problema SeiZleba wamoiWras. jer erTi, es maTTvis<br />
uCveulo formaa. maswavleblis mudmiv kontrols <strong>da</strong> Sesworebebs<br />
SeCveulma bavSvma SeiZleba sariskod CaTvalos miTiTebebisa<br />
<strong>da</strong> waxalisebis gareSe muSaoba. Mmoswavleebs afrTxobT is,<br />
rom mcirdeba maswavleblis kontroli <strong>da</strong>, Sesabamisad, izrdeba<br />
maTi pasuxism<strong>ge</strong>bloba.<br />
jgufSi SeiZleba gamoikveTos erTi lideri,romelic Seecdeba,<br />
srulad akontrolos muSaobis procesi. aman ki, mosalodnelia,<br />
gaaRizianos <strong>da</strong>narCenebi. SeiZleba piriqiTac, aRmoCndnen<br />
bavSvebi, romlebic amjobineben, Tavi ar ga<strong>da</strong>itvirTon <strong>da</strong> mTeli<br />
samuSaos Sesruleba sxvebs miandon.<br />
bevri moswavlisTvis jgufuri muSaoba imdenad axali formaa,<br />
rom maT igi arc miaCniaT `namdvil swavlad~ <strong>da</strong> ufro TamaSad,<br />
drois gayvanad Tvlian.<br />
yvela am mizezis gamo, ar un<strong>da</strong> gagvikvirdes, Tu moswavleebi<br />
eWvis TvaliT uyureben jgufur muSaobas. amitomac, sasurvelia,<br />
Tavi<strong>da</strong>n dro ar <strong>da</strong>vinanoT am modelis zogierTi mxaris ganxilvisTvis.<br />
magaliTad, SeiZleba gavakeTebinoT rame <strong>da</strong>valeba<br />
wyvilebSi, 3-4 kacian jgufebSi <strong>da</strong> Semdeg gamovkiTxoT, werilobiT<br />
an zepirad, ra moewonaT <strong>da</strong> ra – ara. SeiZleba vTxovoT,<br />
51
<strong>da</strong>asrulon Semdegi wina<strong>da</strong>debebi:<br />
me momwons/ar momwons <strong>da</strong>moukideblad muSaoba imitom, rom<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
me momwons/ar momwons wyvilebSi muSaoba imitom, rom<br />
----------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
me momwons/ar momwons jgufebSi muSaoba imitom, rom<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
Semdeg SeiZleba klasSi ganvixiloT maTi pasuxebi <strong>da</strong> Seva<strong>da</strong>roT<br />
isini erTmaneTs. es informacia maswavlebels Zalian<br />
<strong>da</strong>exmareba momavali muSaobis <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvaSi,<strong>da</strong>anaxebs mas,ramdenad<br />
saWiroa jgufuri <strong>da</strong> wyviluri muSaobis gamoyeneba klasSi <strong>da</strong><br />
ra aspeqtebze un<strong>da</strong> gaamaxvilos man yuradReba.<br />
xSirad Zalian sasar<strong>ge</strong>bloa, winaswar ganvumartoT moswavleebs,ra<br />
mizans isaxavs jgufuri muSaoba,ris miRwevas SeZleben<br />
isini am konkretuli <strong>da</strong>valebis SesrulebiT <strong>da</strong> ra kavSirSia es<br />
<strong>da</strong>valeba <strong>saswavlo</strong> programasTan. amasTan, sasurvelia, maswavlebeli<br />
<strong>da</strong> klasi winaswar SeTanxmdes im wesebze, romlebic un<strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>icvan muSaobis procesSi. bavSvebma jgufuri muSaobis <strong>da</strong>wyebamde<br />
un<strong>da</strong> icodnen:<br />
52<br />
• rogor un<strong>da</strong> mouxmon maswavlebels, Tu <strong>da</strong>xmareba<br />
<strong>da</strong>sWirdebaT;<br />
• ra dro eZlevaT <strong>da</strong>valebis Sesasruleblad;<br />
• ra evaleba TiToeul maTgans, radgan zog SemTxvevaSi<br />
moswavleTa rolebi muSaobisas SeiZleba gansxvavebuli<br />
iyos. mag. erTi iwerdes msjelobis Sede<strong>ge</strong>bs, vinme<br />
akvirdebodes <strong>da</strong>narCeni moswavleebis aqtivobas, sxva<strong>da</strong>sxva<br />
moswavle flobdes sxva<strong>da</strong>sxva informacias, an warmoad<strong>ge</strong>ndes<br />
sxva<strong>da</strong>sxva pozicias debatebis dros <strong>da</strong> a.S;<br />
• xmauris ra donea <strong>da</strong>saSvebi;<br />
• jgufuri muSaobis ra produqti un<strong>da</strong> warmoadginon<br />
<strong>da</strong>mTavrebis Semdeg <strong>da</strong> rogor gvaniSnon <strong>da</strong>sruleba.<br />
<strong>da</strong>skvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom rac ufro nacnobi<br />
xdeba jgufuri muSaobis forma bavSvebisaTvis,miT ufro naklebi<br />
problemebi eqmnebaT maT <strong>da</strong> ufro axerxeben misi upi-
atesobebiT isar<strong>ge</strong>blon. amisaTvis SeiZleba sasar<strong>ge</strong>blo<br />
iyos Tavi<strong>da</strong>n Zalian mokle <strong>da</strong> martivi jgufuri <strong>da</strong>valebebis<br />
Sesruleba, romelTa warmatebac <strong>da</strong>arwmunebs moswavleebs,<br />
rom maT aqvT unari, Tavi gaarTvan moTxovnebs.<br />
g) <strong>da</strong>valebis tipi<br />
faqtobrivad, mcire modifikaciis Semdeg, nebismieri <strong>da</strong>valeba<br />
SeiZleba moergos jgufuri muSaobis principebs. gansakuTrebiT<br />
sasurvelia saklaso organizaciis am modelis gamoyeneba, Tu<br />
<strong>da</strong>valeba sakmaod rTuli gveCveneba <strong>da</strong>moukideblad muSaobisTvis.<br />
mTavaria, SevimuSaoT <strong>da</strong>valeba, romelic moiTxovs konsensusis,<br />
anu SeTanxmebis miRwevas. amasTan, un<strong>da</strong> gvaxsovdes, rom<br />
organizebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvis TvalsazrisiT, wyvilebSi muSaoba<br />
yvelaze iolia maswavleblisTvis. igi advilad SeiZleba gamoviyenoT<br />
Tun<strong>da</strong>c <strong>da</strong>wyebiTi klasebis moswavleebTan, an bavSvebTan,<br />
romelTac pirvelad uxdebaT jgufurad muSaoba.<br />
situacia 1.<br />
aqtivobis xangrZlivoba: 10-15 wuTi .<br />
aqtivobis mizani: axsnili masalis ga<strong>ge</strong>bis Semowmeba<br />
inglisuri enis gakveTilze maswavlebelma axsna axali gramatikuli<br />
dro, <strong>da</strong>vuSvaT, namyo ganusazRvreli (Past Simple), <strong>da</strong><br />
un<strong>da</strong> Seamowmos, ramdenad gai<strong>ge</strong>s bavSvebma gansxvaveba am drosa<br />
<strong>da</strong> awmyo ganusazRvrels (Present Simple) Soris. amisTvis aZlevs<br />
maT tipur savarjiSos, sa<strong>da</strong>c wina<strong>da</strong>debebSi gamotovebuli<br />
adgilebi un<strong>da</strong> Seivsos zmnis Sesabamisi formiT. <strong>da</strong>moukideblad<br />
Sesrulebis nacvlad, rogorc es umravles SemTxvevaSi<br />
xdeba, savarjiSo SeiZleba Sesruldes wyvilebSi, sa<strong>da</strong>c is moswavle,<br />
romelmac sakmaod kargad gaigo masala, SeZlebs, <strong>da</strong>exmaros<br />
gverdiT mjdoms, an masTan kamaTSi ufro kargad gaiazros,<br />
ratom aris saWiro zmnis ama Tu im formis gamoyeneba.<br />
53
situacia 2.<br />
aqtivobis xangrZlivoba: 20-25 wuTi.<br />
aqtivobis mizani: nawarmoebis ideis kritikuli gaazreba <strong>da</strong> msgavsi<br />
problematikis mqone nawarmoebebs Soris paralelebis Zieba.<br />
54<br />
qarTuli literaturis gakveTilze a. wereTlis leqsis,
`ganTiadis~ prezentaciisa <strong>da</strong> ganxilvis Semdeg maswavlebeli<br />
svams 2 SekiTxvas: Cven ukve Seswavlili gvaqvs baraTaSvilis<br />
poema `bedi qarTlisa~. ra saerTo problematika gaaCnia am or<br />
nawarmoebs ra kavSiria am or nawarmoebsa <strong>da</strong> ilia WavWavaZis<br />
`<strong>da</strong>kargul edems~ Soris am SekiTxvebis pasuxi, rasakvirvelia,<br />
saerTo saklaso ganxilvis drosac SiZleba moviTxovoT, magram,<br />
umjobesia,Tu manamde wyvilebs mivcemT msjelobisa <strong>da</strong> mofiqrebisaTvis<br />
10-15 wuTs. Semdeg wyvilebi<strong>da</strong>n TiTo bavSvi gaakeTebs<br />
maTi saerTo <strong>da</strong>skvnebisa <strong>da</strong> argumentebis prezentacias mTeli<br />
klasis winaSe, rasac uTuod mohyveba saerTo saklaso diskusia<br />
(wyvilebi<strong>da</strong>n romelime bavSvis pasiurobis Tavi<strong>da</strong>n acileba<br />
SeiZleba, Tu prezentators Tavad bavSvebi ki ara, maswavlebeli<br />
<strong>da</strong>asaxelebs. roca bavSvebma winaswar ar ician, vis mouwevs klasis<br />
winaSe prezentacia, orive Tanabrad emzadeba pasuxisTvis).<br />
situacia 3.<br />
aqtivobis xangrZlivoba: 30 wuTi.<br />
aqtivobis mizani: ganvlili masalis Sejameba; miRebuli informaciis<br />
analizis <strong>da</strong> Sefasebis unaris ganviTareba; mosmenis, diskusiisa <strong>da</strong><br />
sxvaTa <strong>da</strong>rwmunebis unar-Cvevebis Camoyalibeba.<br />
bunebismcodneobis IV klasis saxelmZRvaneloSi `mogzauroba<br />
saqarTveloSi~ cal-calkea ganxiluli aRmosavleT kavkasionis<br />
xuTi kuTxe - xevi, mTiuleTi, fSavi, xevsureTi <strong>da</strong> TuSeTi. am<br />
masalis <strong>da</strong>srulebis Semdeg, Sejamebis <strong>da</strong> moswavleTa codnis<br />
Semowmebis mizniT, maswavlebelma SeiZleba <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmos Semdegi<br />
<strong>da</strong>valeba: <strong>da</strong>yos klasi 5-kacian jgufebad <strong>da</strong> jgufis TiToeul<br />
wevrs gaunawilos TiTo kuTxe. TiToeul jgufs aqvs aRmosavleT<br />
kavkasionis TiTo ruka <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebis baraTi, sa<strong>da</strong>c aRniSnulia,<br />
rom saqarTveloSi Camosulia ucxoel turistTa jgufi,<br />
romelsac ainteresebs am mxaris naxva, magram sul 4 dRe aqvT<br />
<strong>da</strong> yvelafers, rasakvirvelia, ver moaswreben. maT gansakuTrebiT<br />
ainteresebT lamazi buneba <strong>da</strong> istoriuli Zeglebi (an adgilobrivi<br />
tradiciebi <strong>da</strong> kostiumebi, soflis meurneoba, suvenirebis<br />
SeZena <strong>da</strong> a.S. maswavlebeli winaswar SesarCevs, Tu raze surs<br />
moswavleebis yuradRebis gamaxvileba). yvela jgufs evaleba,<br />
SearCios turistebisTvis saukeTeso marSruti <strong>da</strong> aRniSnos is<br />
dReebis mixedviT rukaze. jgufuri muSaobis <strong>da</strong>wyebamde, sasurvelia,<br />
bavSvebs mivceT ramdenime wuTi, rom Tvali ga<strong>da</strong>avlon (an<br />
gaixsenon) informacia im kuTxis Sesaxeb, romelic jgufSi un<strong>da</strong><br />
warmoadginon <strong>da</strong> amokribon saWiro detalebi. 15-20 wuTiani<br />
55
ganxilvis Semdeg yvela jgufi warmoad<strong>ge</strong>ns Tavis rukas <strong>da</strong> gaakeTebs<br />
prezentacias klasis winaSe. SeiZleba SeirCes saukeTeso,<br />
yvelaze mravlismomcveli marSruti, romelic yvelaze metad<br />
akmayofilebs turistTa moTxovnebs.<br />
situacia 4.<br />
aqtivobis xangrZlivoba: 30-35 wuTi.<br />
aqtivobis mizani: samkuTxedis Si<strong>da</strong> kuTxeebis jamis Sesaxeb masalis<br />
prezentacia; kritikuli azrovnebis, msjelobisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTebis<br />
unaris ganviTareba.<br />
56<br />
VII klasis maTematikis gakveTilze klasi muSaobs samkuTxe-
dis Tvisebebis gamokvlevaze. bavSvebi maswavlebelTan erTad<br />
ixseneben Seswavlil masalas kuTxeebis Sesaxeb, maT gansaz-<br />
Rvrebas, Tvisebebs, kuTxeTa jams <strong>da</strong> a.S. Semdeg maswavlebeli<br />
yofs klass 3-5 kacian jgufebad klasis zomis mixedviT. jgufTa<br />
saerTo raodenobis naxevars (mag. 3 an 4 jgufs) <strong>da</strong>evaleba sxva<strong>da</strong>sxva<br />
saxeobis samkuTxedis modelebis gamoyenebiT (mag. erTmaneTze<br />
midgmiT) gamoTqvas <strong>da</strong> <strong>da</strong>asabuTos Tavisi varaudi samkuTxedis<br />
Si<strong>da</strong> kuTxeebis jamis Sesaxeb. jgufebis meore nawils<br />
eZleva <strong>da</strong>valeba, gamoiyenos transportiri sxva<strong>da</strong>sxva saxeobis<br />
samkuTxedebis gasazomad <strong>da</strong> amis safuZvelze gamoTqvas varaudi<br />
samkuTxedis Si<strong>da</strong> kuTxeebis jamis Sesaxeb (Tu bevri jgufia,<br />
SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva jgufs gamosakvlevad sxva<strong>da</strong>sxva saxeobis<br />
samkuTxedi mivceT). bolos yvela jgufi warad<strong>ge</strong>ns Tavis varauds<br />
klasis winaSe <strong>da</strong> grZeldeba saerTo saklaso muSaoba.<br />
ra Tqma un<strong>da</strong>, aq SeuZlebelia yvela aqtivobis aRwera, sa<strong>da</strong>c<br />
jgufuri muSaobis modeli SeiZleba gamoviyenoT, magram CamoTvlili<br />
magaliTebic a<strong>da</strong>sturebs, rom saklaso organizaciis es<br />
modeli mosaxerxebelia sxva<strong>da</strong>sxva asakisa <strong>da</strong> donis bavSvebTan<br />
muSaobisas, praqtikulad yvela saganSi <strong>da</strong> <strong>saswavlo</strong> procesis<br />
yvela etapze, rogorc axali masalis prezentaciis (IV mag.), axsnilis<br />
ga<strong>ge</strong>bis Semowmebisa <strong>da</strong> ganmtkicebis (I mag.), aseve ganvlilis<br />
Sejamebisas (II an III magaliTi).<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
57
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi :<br />
• jgufuri muSaobisas moswavleebi SeiZleba <strong>da</strong>yoT<br />
wyvilebad, triadebad, 4-5 kacian mcire jgufebad,<br />
an ufro did jgufebad. jgufis zoma <strong>da</strong>mokidebulia<br />
<strong>da</strong>valebis xasiaTsa <strong>da</strong> bavSvebis codnis doneze. jgufur<br />
muSaobas SeuCvevel moswavleebTan umjobesia am<br />
modelis gamoyeneba wyvilebiT <strong>da</strong> triadebiT <strong>da</strong>iwyoT;<br />
• <strong>da</strong>jgufebis kriteriumad SeiZleba gamoyenebul<br />
iqnas moswavlis codnis done, misi aqtivobis xarisxi,<br />
moswavleTa Soris megobroba (Tumca es kriteriumi<br />
umjobesia iSviaTad gamoviyenoT), an SemTxveviTi principi.<br />
aq maswavlebelma winaswar un<strong>da</strong> gaiTvaliswinos<br />
am formis yvela upiratesoba <strong>da</strong> uaryofiTi mxare;<br />
• jgufuri muSaobis mimarT moswavleTa <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
SeiZleba gaaumjobesoT miznebis ganmartebis,<br />
maTTan konsultaciis <strong>da</strong> maTi azris gaTvliswinebis<br />
gziT;<br />
• jgufuri muSaobisTvis SeiZleba gamoyenebul iqnas<br />
sxva<strong>da</strong>sxva tipis savarjiSo yvela saganSi, nebismier<br />
doneze <strong>da</strong> <strong>saswavlo</strong> procesis sxva<strong>da</strong>sxva etapze<br />
(prezentaciis, varjiSis Tu Sejamebis etapze). mTavaria,<br />
gansazRvroT <strong>da</strong>valeba,romelic emsaxureba gakveTilis<br />
miznis miRwevas.<br />
58
jgufuri muSaobis marTva<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
klasi jgufuri muSaobisT-<br />
rogor un<strong>da</strong> movamzadoT<br />
vis;<br />
rogoria maswavleblis roli jgufuri muSaobis procesSi;<br />
rogor un<strong>da</strong> moiqceT, roca jgufebs problemebi eqmnebaT;<br />
rogor un<strong>da</strong> warvmarToT jgufuri muSaoba <strong>da</strong>skvniT<br />
etapze.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. rogor un<strong>da</strong> movamzadoT klasi <strong>da</strong> saklaso oTaxi jgufuri<br />
muSaobisTvis<br />
2. ra funqciebs asrulebs maswavlebeli jgufuri muSaobis<br />
procesSi<br />
3. jgufuri muSaobisas rogor SeiZleba vakontroloT xmauris<br />
done klasSi<br />
4. rodis wydeba jgufuri muSaoba<br />
5. ra xdeba jgufuri muSaobis <strong>da</strong>skvniT etapze<br />
59
60<br />
*****<br />
maswavlebelTa did nawils gansakuTrebiT aRelvebs is, rom<br />
jgufuri muSaobisas uSualod ver akontroleben TiToeuli<br />
moswavlis saqmianobas. roca klasSi erTdroulad 3 an meti<br />
jgufi muSaobs, SeuZlebelia, maswavlebelma yvelas erTdroulad<br />
mousminos, aRricxos yvela Secdoma, <strong>da</strong>exmaros yvela moswavles<br />
<strong>da</strong> Tavi<strong>da</strong>n aicilos yvela problema. amitomac ar aris<br />
gasakviri, rom Cveuli funqciis gareSe <strong>da</strong>rCenil maswavlebels<br />
zogjer uZlurebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>bneulobis SegrZneba gauCndes. Cndeba<br />
SekiTxvebi:<br />
• rogor gavigoT, rom yvela moswavlem icis, ra un<strong>da</strong><br />
gaakeTos <strong>da</strong> swori mimarTuleba airCia<br />
• ra un<strong>da</strong> gavakeToT, rom moswavleebma ara<strong>saswavlo</strong><br />
miznebisTvis,TavianT pirad saqmeebze saubarSi ar <strong>da</strong>xarjon<br />
micemuli dro<br />
• rogor gavanawiloT yuradReba sxva<strong>da</strong>sxva jgufs<br />
Soris<br />
• ra un<strong>da</strong> gavakeToT zedmeti xmauris SemTxvevaSi<br />
yvela es problema dgas maswavleblis winaSe, roca klasi<br />
jgufur muSaobaze ga<strong>da</strong>dis <strong>da</strong> aucilebelia, minimumamde<br />
<strong>da</strong>viyvanoT isini. amisTvis saWiroa, sworad movamzadoT <strong>da</strong><br />
warvmarToT procesi <strong>da</strong>, amasTan, sworad gaviazroT Cveni,<br />
rogorc maswavleblis roli jgufuri muSaobisas.<br />
mzadeba jgufuri muSaobisTvis<br />
zoga<strong>da</strong>d, jgufuri muSaobisTvis mzadebis procesad SeiZleba<br />
CaiTvalos nebismieri saklaso aqtivoba, romelic miznad<br />
isaxavs Camouyalibos moswavleebs Semdegi unarebi:<br />
• logikuri SekiTxvebis <strong>da</strong>sma;<br />
• erTmaneTis aqtiurad mosmena;<br />
• sxvaTa mosazrebebis gaziareba;<br />
• azris gamarTulad <strong>da</strong> logikurad Camoyalibeba;<br />
• <strong>da</strong>xmarebis an ganmartebis Txovna;<br />
• ideebis <strong>da</strong> mosazrebebis axsna <strong>da</strong> Sefaseba;<br />
• saubris ZiriTadi arsis Sejameba.<br />
yvela es unari aucilebelia jgufuri muSaobis warmatebiT<br />
warmarTvisTvis.
konkretuli jgufuri <strong>da</strong>valebis mzadebis procesSi aucilebelia,<br />
yvela ganmarteba konkretulad, rac SeiZleba martivi<br />
eniT mivceT moswavleebs, sanam maT jgufebad <strong>da</strong>vyofdeT. sasurvelia,aseve<br />
mcire repeticia an magaliTis demonstrireba mTeli<br />
klasisaTvis. Tumca, Tu moswavleebi ukve SeCveulni arian am<br />
tipis muSaobas, <strong>da</strong>valebis micemis procesi martivdeba.<br />
muSaobis <strong>da</strong>wyebamde moswavleebma un<strong>da</strong> icodnen, ra dro-<br />
Si un<strong>da</strong> Seasrulon <strong>da</strong>valeba. maswavlebels ki mofiqrebuli<br />
un<strong>da</strong> hqondes <strong>da</strong>matebiTi samuSao maTTvis, vinc sxvebze adre<br />
<strong>da</strong>amTavrebs.<br />
kidev erTi aucilebeli proceduraa moswavleTa gaadgileba<br />
jgufuri muSaobis <strong>da</strong>wyebamde. SeuZlebelia moswavleebma diskusia<br />
gamarTon TanaklaselebTan, romlebic maTTan zurgSeqceviT<br />
an sxva rigSi sxe<strong>da</strong>n. isini erTad un<strong>da</strong> isxdnen. es procesi<br />
xSirad gansakuTrebiT mtkivneulad aRiqmeba, radgan mas Tan<br />
sdevs garkveuli moZraoba <strong>da</strong>, maSasa<strong>da</strong>me, xmauric. sabednierod,<br />
xmauris done klebulobs,rac ufro nacnobi xdeba es procedura<br />
moswavleebisTvis. moZraoba ki <strong>da</strong>tvirTuli gonebrivi samuSaos<br />
Semdeg maTTvis gantvirTvis saSualeba <strong>da</strong> axal <strong>da</strong>valebaze<br />
ga<strong>da</strong>svlis signalia. ar iqnebo<strong>da</strong> gamarTlebuli imis mtkiceba,<br />
rom mcire <strong>da</strong> did jgufebSi muSaoba mxolod Tanamedroved<br />
aRWurvil saklaso oTaxSia SesaZlebeli. Cveulebrivma merxma<br />
Tavisuflad SeiZleba <strong>da</strong>itios moswavleTa mTeli jgufi,Tu mas<br />
skamebs yvela mxri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>vudgamT.<br />
jgufuri muSaobis procesi<br />
roca jgufebi muSaobas iwyeben,maswavleblis roli icvleba.<br />
axla igi <strong>da</strong>mkvirvebelia, romelic didi yuradRebiT adevnebs<br />
Tvalyurs yvelafers, rac klasSi xdeba. igi merxebs Soris moZraobs,<br />
akvirdeba jgufebs, aRricxavs <strong>da</strong>debiT <strong>da</strong> uaryofiT momentebs<br />
maT muSaobaSi. am dros Canawerebis gakeTeba am informaciis<br />
mogvianebiT gamoyenebis SesaZleblobas iZleva (saerTo<br />
Secdomebis ganxilvis, axali gakveTilebis <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvis an moswavleTaTvis<br />
individualuri rCevebis micemisaTvis). amasTanave,<br />
didi sifrTxilea saWiro,rom moswavleebis yuradReba mTeli am<br />
xnis ganmavlobaSi <strong>da</strong>valebaze iyos koncentrirebuli, <strong>da</strong> ara<br />
maswavlebelsa <strong>da</strong> mis Canawerebze.<br />
amdenad, maswavlebeli cdilobs, ar Caerios jgufuri muSaobis<br />
procesSi, Tu amis gansakuTrebuli saWiroeba ar arsebobs.<br />
aseTi saWiroeba ki sakmaod xSirad Cndeba <strong>da</strong>,Sesabamisad,maswavlebeli<br />
sxva<strong>da</strong>sxva funqcias iRebs sakuTar Tavze:<br />
61
• Tu moswavleebma araswori mimarTulebiT warmarTes<br />
muSaoba <strong>da</strong> naTeli xdeba, rom isini ver mivlen swor<br />
Sedegamde, maswavlebeli maT xelaxla aZlevs instruqciebs,<br />
ukonkretebs <strong>da</strong>valebas, an aZlevs rCevas;<br />
• Tu moswavleebs <strong>da</strong>valebis Sesasruleblad sWirdebaT<br />
rame saxis faqtobrivi informacia (mag. ver gaixsenes konkretuli<br />
sityva an fraza ucxo enis gakveTilze, formula<br />
- qimiis gakveTilze, TariRi - istoriis gakveTilze), maswavlebels<br />
aqvs arCevani an Tavad Seasrulos leqsikonis, enciklopediis<br />
Tu saxelmZRvanelos funqcia, an mianiSnos maT,<br />
sad SeiZleba am informaciis moZebna;<br />
• Tu saWiroa romelime jgufis waxaliseba <strong>da</strong> gaaqtiureba,maswavlebels<br />
SeuZlia, CaerTos mis muSaobaSi,rogorc<br />
erT-erTi wevri. es gansakuTrebul taqts moiTxovs, radgan<br />
maswavleblis mimarT moswavleTa pativiscema mis azrs gansakuTrebul<br />
wonas sZens <strong>da</strong> Tanabari diskusiis gamarTva<br />
sakmaod Zneli xdeba. Tu am safrTxis Tavi<strong>da</strong>n acileba moxerx<strong>da</strong>,<br />
moswavleebic <strong>da</strong> maswavlebelic gansakuTrebul siamovnebas<br />
iReben amgvari TanamSromlobisgan;<br />
• Tu romelime jgufs gansakuTrebiT uWirs, an viciT,<br />
rom igi Se<strong>da</strong>rebiT susti moswavleebisagnaa <strong>da</strong>kompleqtebuli,<br />
SeiZleba maswavlebelma maT meti dro <strong>da</strong>uTmos <strong>da</strong><br />
individualurad imuSaos maTTan. miuxe<strong>da</strong>vad amisa,romelime<br />
jgufis ugulebelyofa ar aris gamarTlebuli.<br />
roca maswavlebeli rwmundeba, rom yvela jgufi CarTulia<br />
<strong>da</strong>valebis SesrulebaSi, mas SeuZlia droebiT ufro pasiuri<br />
roli airCios. igi ikavebs adgils,sai<strong>da</strong>nac TviTon mTel klass<br />
xe<strong>da</strong>vs, magram Tavad ar aris moswavleTa yuradRebis centrSi.<br />
am etapze sakmaod seriozul problemas warmoad<strong>ge</strong>ns xmauris<br />
done klasSi. misi kontrolirebisTvis aucilebelia, moswavleebi<br />
jgufSi isxdnen erTmaneTis pirispir <strong>da</strong> erTmaneTTan<br />
axlos; maswavlebels SeuZlia akrZalos adgili<strong>da</strong>n wamodgoma<br />
<strong>da</strong> sxva jgufebTan ga<strong>da</strong>laparakeba; winaswar un<strong>da</strong> SevaTanxmoT<br />
maTTan rame niSani, riTic isini SekiTxvis an <strong>da</strong>xmarebisTvis<br />
mogvixmoben; SeiZleba jgufis erT-erT wevrs <strong>da</strong>vavaloT misive<br />
TanajgufelTa xmauris kontroli. Tu romelime jgufi gansakuTrebiT<br />
xmamaRla saubrobs, maswavleblis miaxloeba <strong>da</strong> Cur-<br />
CuliT <strong>da</strong>smuli SekiTxva an rame komentari xSirad sakmarisia<br />
imisTvis, rom moswavleebmac xmas <strong>da</strong>uwion.<br />
62
jgufuri muSaobis <strong>da</strong>skvniTi etapi<br />
jgufuri muSaoba wydeba winaswar <strong>da</strong>Tqmul dros an maSin,<br />
roca jgufebis umravlesobas mzad aqvs saboloo Sedegi. zoga<strong>da</strong>d,<br />
umjobesia SevaCeroT moswavleebi maSin, roca isini (nawili<br />
mainc) jer kidev siamovnebiT asruleben am <strong>da</strong>valebas. Tu Cven<br />
<strong>da</strong>velodebiT, sanam bolo jgufic <strong>da</strong>asrulebs muSaobas, es niSnavs,<br />
rom klasis <strong>da</strong>narCeni nawili am dros araefeqtianad iyenebs.<br />
amitom, rogorc ki SevniSnavT, rom moswavleTa umravlesoba<br />
(<strong>da</strong>axloebiT 60%) mza<strong>da</strong>a muSaobis Sede<strong>ge</strong>bis warmosad<strong>ge</strong>nad, an<br />
<strong>da</strong>valebisadmi interesma iklo, SegviZlia gamovacxadoT: `bavSvebo,<br />
3 wuTi (es dro SegiZliaT gansazRvroT saWiroebis mixedviT)<br />
<strong>da</strong>grCaT <strong>da</strong>valebis Sesasruleblad. zustad 3 wuTSi yvela<br />
jgufi warmoad<strong>ge</strong>ns Tavis namuSevars.”<br />
<strong>da</strong>valebis <strong>da</strong>srulebis Semdeg uTuod un<strong>da</strong> iyos dro gamoyofili<br />
Sede<strong>ge</strong>bis SejamebisTvis. umetes SemTxvevaSi es saerTo<br />
saklaso muSaobis formiT xdeba. Sede<strong>ge</strong>bis Sejameba sxva<strong>da</strong>sxva<br />
formas iRebs Tavad <strong>da</strong>valebis miznebi<strong>da</strong>n gamomdinare. es Sei-<br />
Zleba iyos swori pasuxi SekiTxvaze, an savaraudo variantebis<br />
<strong>da</strong>jgufeba <strong>da</strong>faze, zepiri prezentaciebi an momzadebuli TvalsaCinoebebis<br />
(posterebis, rukebis, naxazebis) gamofena kedlebze.<br />
am etapze maswavleblis mTavari mizania, Tavisi yuradRebiT, SeqebiT,<br />
namuSevris <strong>da</strong>debiT mxareebze yuradRebis gamaxvilebiT<br />
aCvenos, rom afasebs moswavleebis mier gaweul seriozul Sromas<br />
<strong>da</strong> mondomebas. kritikuli SeniSvnebis ZiriTadi nawili<br />
ki maswavleblis momaval samuSao <strong>ge</strong>gmaSi un<strong>da</strong> iyos gaTvaliswinebuli.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
63
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• jgufuri muSaobis <strong>da</strong>wyebamde mieciT moswavleebs na-<br />
Teli instruqciebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebis Sesrulebis modeli; winaswar<br />
gansazRvreT <strong>da</strong> SeatyobineT, rogor apirebT maTi<br />
namuSevris Sefasebas;<br />
• aucilebelia, sworad warvmarToT moswavleTa <strong>da</strong>jgufebis,<br />
ga<strong>da</strong>adgilebis procesi <strong>da</strong> ar moveridoT Tanmxleb<br />
sirTuleebs;<br />
• jgufebis muSaobis dros maswavlebeli SeiZleba<br />
mogvevlinos <strong>da</strong>mkvirvebelad, informaciis wyarod, rigiT<br />
monawiled an konsultantad. yvela am rolis kombinireba<br />
<strong>da</strong> monacvleoba uzrunvelyofs <strong>da</strong>valebis warmatebas;<br />
• jgufuri muSaoba wydeba maSin, roca jgufebis umravlesoba<br />
mza<strong>da</strong>a Sedegis warmosad<strong>ge</strong>nad. <strong>da</strong>gvianebuli jgufebis<br />
gamo ar un<strong>da</strong> <strong>da</strong>zaraldnen ufro swrafi <strong>da</strong> aqtiuri<br />
monawileebi;<br />
• muSaobis <strong>da</strong>sasruls mieciT moswavleebs dro Sede<strong>ge</strong>bis<br />
prezentaciisa <strong>da</strong> ganxilvisTvis. am dros maswavleblis<br />
mTavari mizania moswavleTa mier miRebul Sede<strong>ge</strong>bSi<br />
<strong>da</strong>debiTi mxareebis wina planze wamoweva <strong>da</strong> iniciativis<br />
waxaliseba.<br />
64
qcevis wesebi<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras niSnavs klasSi qcevis wesebi <strong>da</strong> procedurebi;<br />
rogor un<strong>da</strong> moviqceT wesebis SemuSavebisas;<br />
rogor un<strong>da</strong> aviciloT Tavi<strong>da</strong>n wesrigis <strong>da</strong>rRveva;<br />
<strong>da</strong>rRvevis SemTx-<br />
ra zomebs un<strong>da</strong> mivmarToT wesebis<br />
vevaSi.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. maswavlebeli moswavleebs mimarTavs Semdegi monologiT:<br />
`bavSvebo, me min<strong>da</strong> gagacnoT klasSi qcevis wesebi, romlebic<br />
mTeli wlis manZilze un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvaT. pirveli, araviTari <strong>da</strong>gvianeba;<br />
meore,klasSi akrZalulia sirbili,xmauri <strong>da</strong> Cxubi; <strong>da</strong> <strong>mes</strong>ame,gakveTilze<br />
me ver avitan uwesrigo <strong>da</strong> moumzadebel moswavles.<br />
imedia, TqvenTvis am wesebis gameoreba aRar <strong>da</strong>mWirdeba <strong>da</strong><br />
maSin Cven uproblemod vimuSavebT mTeli wlis ganmavlobaSi.”<br />
rogor SeafasebdiT am mimarTvas ramdenad efeqtiani iqneba<br />
qcevis wesebis am formiT miwodeba moswavleTaTvis ratom<br />
2. ra gziT SeiZleba klasSi SevqmnaT <strong>garemo</strong>, sa<strong>da</strong>c wesrigis<br />
<strong>da</strong>rRveva iSviaTi movlena iqneba<br />
3. ra xerxebs iyenebT moswavleebis mier disciplinis <strong>da</strong>r-<br />
Rvevis SemTxvevaSi<br />
65
66<br />
*****<br />
maswavlebelTa didi nawili axal klasTan Sexvedras moswavleebis<br />
gacnobasTan erTad erToblivi muSaobis ZiriTad<br />
wesebze saubriT iwyebs. es bunebrivicaa. maswavlebeli pirveli<br />
dRi<strong>da</strong>nve zrunavs imaze, rom Seqmnas efeqtiani <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>,<br />
anu <strong>garemo</strong>, sa<strong>da</strong>c moswavles yvela piroba aqvs, rom iswavlos<br />
<strong>da</strong> <strong>da</strong>saxul <strong>saswavlo</strong> miznebs miaRwios. es ki SeiZleba<br />
ganxorcieldes mxolod sworad organizebul <strong>garemo</strong>Si, romel-<br />
Sic muSaobis wesebi <strong>da</strong> principebi yvelasTvis karga<strong>da</strong>a cnobili<br />
<strong>da</strong> amitomac maT <strong>da</strong>cvaze, yoveldRiuri saWiroebebisa <strong>da</strong><br />
detalebis mogvarebaze minimaluri dro ixarjeba. mxolod<br />
maSin SeiZleba moswavleTa mTeli dro <strong>da</strong> energia uSualod<br />
swavlisaken mivmarToT, roca gakveTils aqvs naTeli struqtura,<br />
roca moswavleebma zustad ician, ra etapze ras elis maTgan<br />
maswavlebeli, rodis ra qmedebaa misaRebi <strong>da</strong> ra – miuRebeli.<br />
efeqtiani <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>s Seqmnis erT-erTi umniSvnelovanesi<br />
winapiroba qcevis wesebis SemuSaveba <strong>da</strong> maTi Tanmimdevrulad<br />
gatarebaa.<br />
wesebze saubrisas gamoyofen or jgufs:<br />
a) zogadi wesebi, anu sakmaod mravlismomcveli formulireba<br />
imisa, Tu ragvar saqciels moelis maswavlebeli<br />
moswavleebisgan (mag. `yuradRebiT viyoT gakveTilze <strong>da</strong><br />
SevasruloT yvela <strong>da</strong>valeba~);<br />
b) konkretuli procedurebi, anu ufro detaluri ganmarteba<br />
imisa, Tu rogor ganvaxorcieloT esa Tu is qmedeba.<br />
wesebi<br />
qcevis wesebis SemuSaveba arc ise martivia, rogorc es erTi<br />
SexedviT SeiZleba mogveCvenos. Mupirveles yovlisa, un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT,<br />
rom am wesebma un<strong>da</strong> areguliros moswavleTa moqmedebebi<br />
garkveuli drois ganmavlobaSi. amitom logikuria, rom<br />
maT SemuSavebaSi mniSvnelovani roli swored moswavleebma Seasrulon.<br />
qcevis wesebi yvelaze Sedegiania maSin, roca isini maswavlebelsa<br />
<strong>da</strong> moswavleebs Soris TanamSromlobis produqtia.<br />
am SemTxvevaSi moswavleebs uCndebaT pasuxism<strong>ge</strong>blobis SegrZneba.<br />
wesebis SemuSavebis procesis sworad warmarTvisTvis aucilebelia<br />
gvaxsovdes, rom:
1. sasurvelia, wesebis raodenoba ar aRematebodes<br />
4-6-s. amaze meti ukve Znelad <strong>da</strong>samaxsovrebelia moswavleebisTvis<br />
<strong>da</strong> Znelad gasatarebeli maswavleblisaTvis. sasurvelia,<br />
moveridoT saerTo saskolo wesebis, an moswavleTa<br />
qcevis kodeqsiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis gameorebas,<br />
radgan maTi <strong>da</strong>cva TavisTavad moeTxoveba yvela moswavles;<br />
2. wesebi uTuod un<strong>da</strong> Camoyalibdes pozitiuri formiT,<br />
anu moverdoT sityvebs `nu~, `ar~, `akrZalulia~. Aaseve,<br />
sasurvelia, wesi maswavlebelzec vrceldebodes. magali-<br />
Tad, nacvlad wesisa `nu iCxubebT~, formulireba aseTi un<strong>da</strong><br />
iyos: `konfliqtebi mSvidobianad movagvaroT~;<br />
3. wesebi naTlad <strong>da</strong> konkretulad un<strong>da</strong> iyos formulirebuli.<br />
magaliTad, frazebi, rogoricaa `kargi saqcieli~,<br />
`uwesrigo~, `xSiri <strong>da</strong>rRveva~ SeiZleba <strong>da</strong>mabneveli aRmoCndes,<br />
radgan, SesaZloa, moswavleebma maT sxva<strong>da</strong>sxva interpretacia<br />
miscen. Tumca, SesaZlebelia, konkretul wesebs <strong>da</strong>vamatoT<br />
erTi sakmaod zogadic, romelic moicavs yvela im<br />
aspeqts, romlebic <strong>da</strong>narCeni wesebis miRma <strong>da</strong>rCa. magaliTad,<br />
`pativi vceT rogorc sakuTar Tavs, aseve sxvebs~;<br />
4. rogoric ar un<strong>da</strong> iyos wesi, konkretuli Tu zogadi,<br />
mas aucileblad sWirdeba ganmarteba <strong>da</strong> seriozuli<br />
ganxilva, rom moswavleebma SeZlon misi gaTaviseba. maT<br />
aucileblad zustad un<strong>da</strong> esmodeT, ras gulisxmobs es wesi<br />
<strong>da</strong> ra Sede<strong>ge</strong>bi SeiZleba mohyves mis <strong>da</strong>rRvevas. swavlis <strong>da</strong>wyebi<strong>da</strong>n<br />
pirveli 2-3 kviris manZilze wesebis ganxilvas xSirad<br />
un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vubrundeT, magaliTad, movawyoT diskusia. rac<br />
ar un<strong>da</strong> gasa<strong>ge</strong>bad avxsnaT wesi Tavi<strong>da</strong>n, mainc araerTxel<br />
mogviwevs masTan <strong>da</strong>bruneba <strong>da</strong> moswavleebisTvis Sexseneba.<br />
yovelive es sakmaod did dros moiTxovs, magram, u<strong>da</strong>voa, rom<br />
<strong>da</strong>xarjuli dro mTeli wlis ganmavlobaSi disciplinis<br />
mravali <strong>da</strong>rRvevis Tavi<strong>da</strong>n acilebiT anazRaurdeba;<br />
5. moswavleebi ar <strong>da</strong>emorCilebian wess, Tu mas umniSvnelod<br />
miiCneven. maT un<strong>da</strong> icodnen, rom es wesi arsebobs<br />
aramxolod imitom, rom maswavlebelma ase moisurva. <strong>da</strong>vusabuToT<br />
moswavleebs, rom klasSi qcevis wesebi emsaxureba<br />
maTive miznebis miRwevas. es miznebi ki SeiZleba iyos<br />
67
68<br />
rogorc <strong>saswavlo</strong> (magaliTad, masalis an konkretuli unar-<br />
Cvevis <strong>da</strong>ufleba), aseve socialuri xasiaTisa (magaliaTad,<br />
TanaklaselTa pativiscema). wesis <strong>da</strong>cva gacilebiT ufro<br />
advilad SeiZleba uzrunvelvyoT, Tu wesi Tavad moswavleebis<br />
monawileobiTaa SemuSavebuli;<br />
6. wesebi un<strong>da</strong> gamovakraT TvalsaCino adgilas, raTa<br />
moswavleebs es CamonaTvali mu<strong>da</strong>m Tvalwin hqondeT <strong>da</strong>,<br />
saWiroebis SemTxvevaSi, xelis ubralo moZraobiT SegveZlos<br />
maTze miniSneba.<br />
procedurebi<br />
procedura SeiZleba ganvsazRvroT, rogorc araformaluri<br />
wesi, romelic imas gulisxmobs, Tu konkretulad ra <strong>da</strong> rogor<br />
un<strong>da</strong> gakeTdes. swored procedurebis erToblioba ayalibebs<br />
gakveTilis struqturas. <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili procedurebis ganxorcieleba<br />
sistematuri, rutinuli, yoveldRiuri un<strong>da</strong> gaxdes,<br />
anu moswavle maT un<strong>da</strong> asrulebdes Cvevis doneze, meqnikurad,<br />
TiTqmis gauazreblad. magaliTad, Tu gvin<strong>da</strong> praqtikulad ganxorcieldes<br />
wesi `zaris <strong>da</strong>rekvisas yvela <strong>da</strong> yvelaferi mzad<br />
un<strong>da</strong> iyos gakveTilisTvis~,moswavleebma un<strong>da</strong> icodnen,ra nivTebi<br />
<strong>da</strong>sWirdebaT (mag. fanqari, fargali), SevaCvioT isini, rom saklaso<br />
oTaxSi SemosvlisTanave merxze <strong>da</strong>alagon yvela es nivTi,<br />
vaswavloT,sad un<strong>da</strong> iyos CanTa gakveTilis ganmavlobaSi <strong>da</strong> a.S.<br />
maSasa<strong>da</strong>me, rutina aris xSiri gameorebiT <strong>da</strong>swavlili qmedeba,<br />
an moswavlis reaqcia maswavleblis miniSnebaze. gamocdil maswavleblebs<br />
SemuSavebuli aqvT amgvari rutina yvela stan<strong>da</strong>rtuli<br />
situaciisTvis (magaliTad, gakveTilis <strong>da</strong>wyeba, <strong>da</strong>mTavreba,<br />
<strong>da</strong>valebis rveulebis akreba, gareT gasvlis Txovna) <strong>da</strong> swavlis<br />
<strong>da</strong>wyebi<strong>da</strong>n pirvel or kviras mainc did dros uTmoben am<br />
procedurebis yvela moswavlisaTvis swavlebas, sanam es codna<br />
meqanikur CvevaSi ar ga<strong>da</strong>va. sawinaaRmdego SemTxvevaSi, erTsa<br />
<strong>da</strong> imave saorganizacio sakiTxze saubari <strong>da</strong> SeniSvnebis micema<br />
maT mTeli wlis ganmavlobaSi uxdebaT, rasac gacilebiT meti<br />
dro miaqvs.<br />
rac ufro maRal klasSi arian moswavleebi, miT nakleb dros<br />
uTmoben maswavleblebi procedurebze muSaobas, radgan iTvleba,<br />
rom maTi ZiriTadi nawili moswavleebisTvis ukve <strong>da</strong>wyebiTi<br />
klasebi<strong>da</strong>naa cnobili. Tumca arc erT etapze ar SeiZleba<br />
maTi sruli ugulvebelyofa, miTumetes, rom maRal klasebSi<br />
Cndeba sruliad axali procedurebis <strong>da</strong>uflebis aucilebloba
(magaliTad,qimiis laboratoriaSi cdebis CatarebisTvis saWiro<br />
usafrTxoebis zomebi).<br />
qcevis wesebisa <strong>da</strong> procedurebis <strong>da</strong>cva<br />
rogorc qcevis wesebis SemuSavebisas, ise maTi <strong>da</strong>cvisTvis<br />
saWiro RonisZiebebis <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvisa <strong>da</strong> gatarebis dros ga<strong>da</strong>mwyveti<br />
faqtoria, Tu ganviTarebis ra safexurze imyofebian moswavleebi.<br />
swored maTi asakobrivi maxasiaTeblebi<strong>da</strong>n gamomdinare ga<strong>da</strong>wyvets<br />
maswavlebeli, ra formiT un<strong>da</strong> Camoyalibdes wesebi <strong>da</strong><br />
ra strategiebi ufro Sedegiani iqneba maTi <strong>da</strong>cvisaTvis.<br />
69
safexuri asakobrivi maxasiaTeblebi strategiebi<br />
I-III<br />
klasebi<br />
• ar icnoben klas-<br />
Si qcevis umartives<br />
wesebs;<br />
• uWirT yuradRebis<br />
xangrZlivi droiT<br />
koncentracia;<br />
• maswavleblis Seqeba<br />
<strong>da</strong> mowoneba maT-<br />
Tvis uaRresad mniSvnelovania;<br />
• skola, rogorc<br />
ucxo <strong>garemo</strong>, iwvevs<br />
mRelvarebas, gansakuTrebiT<br />
maTTvis,visac<br />
ar gauvlia sabavSvo<br />
baRi;<br />
• naTlad <strong>da</strong> martivad<br />
Camoyalibebuli<br />
qcevis wesebi;<br />
• qcevis wesebis<br />
<strong>da</strong>cvisTvis xSiri waxaliseba;<br />
• wesis <strong>da</strong>rRvevisas<br />
msubuqi,magram Tanmimdevruli<br />
zomebi;<br />
• pirveli dReebi<strong>da</strong>nve<br />
Tbili urTier-<br />
Tobis <strong>da</strong>myareba Ti-<br />
Toeul moswavlesTan<br />
IV-VI<br />
klasebi<br />
• maswavleblis mowoneba<br />
kvlav mniSvnelovania,<br />
magram TanatolTa<br />
azri ufro<strong>da</strong>ufro met<br />
wonas iZens;<br />
• yuradRebas aqceven<br />
maswavleblis emociebis<br />
yvela gamovlinebas (mag.<br />
maswavleblis Rimils<br />
an wuxils problemur<br />
situaciebSi);<br />
• Tan<strong>da</strong>Tan yalibdeba<br />
sakuTari <strong>da</strong><br />
• moswavleebTan<br />
akademiur Tu socialur<br />
sakiTxebze regularuli<br />
komunikaciis<br />
gzebis Zieba, mag. dRiurebis<br />
wera <strong>da</strong> a.S.;<br />
• sityviTac <strong>da</strong><br />
saqmiTac <strong>da</strong>mtkiceba,<br />
rom moswavleTa akademiuri<br />
winsvla <strong>da</strong><br />
keTildReoba CvenTvis<br />
mniSvnelovania;<br />
70
sxvaTa grZnobebisa <strong>da</strong> motivebis<br />
gaazrebis unari;<br />
• xSiri akademiuri<br />
an socialuri problemebis<br />
SemTxvevaSi Cndeba skolisgan<br />
Tavis <strong>da</strong>Rwevis mzardi<br />
survili.<br />
• waxaliseba imisa, rom<br />
moswavleebma ifiqron erTmaneTis<br />
grZnobebze, gansakuTrebiT<br />
konfliqtis <strong>da</strong><br />
uTanxmoebis SemTxvevaSi;<br />
• aramotivirebul problemur<br />
moswavleebTan axlo<br />
urTierTobis SenarCuneba.<br />
VII-IX<br />
kl.<br />
• maswavleblebTan nakleb<br />
Tbili urTierToba yalibdeba;<br />
• xSiria maswavleblis<br />
motyuebis mcdeloba;<br />
• Tanatolebis azri<br />
<strong>da</strong> maT Soris popularoba<br />
udides mniSvnelobas iZens;<br />
• xSirdeba uxeSi qcevis<br />
<strong>da</strong> sxvaTa <strong>da</strong>Sinebis mcdelobebi.<br />
• moswavleebTan er-<br />
Tad klasgareSe RonisZiebebSi<br />
monawileoba;<br />
• moswavleebi naklebad<br />
cdiloben moatyuon maswavlebeli,<br />
visganac pativiscemas <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weras<br />
grZnoben,magram yuradRebis<br />
moduneba mainc <strong>da</strong>uSvebelia;<br />
• Tanabari yuradReba uxe-<br />
Sobisa <strong>da</strong> agresiis yvela gamovlinebis<br />
mimarT: aseTi qcevis<br />
faruli mizezebis kvleva;<br />
X-XII<br />
kl.<br />
• xSirad swavlis nacvlad<br />
socialuri <strong>da</strong> romantiuli<br />
urTierTobebi eqceva<br />
yuradRebis centrSi;<br />
• xSiria TanaklaselTa<br />
uaryofiTi <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
im moswavleebis mimarT, romlebic<br />
maswavleblis qebis<br />
<strong>da</strong>msaxurebas cdiloben;<br />
• qcevis normebis <strong>da</strong>r-<br />
Rveva TanatolebSi popularobis<br />
moxveWis gzad miiCneva;<br />
• Zaladobis <strong>da</strong> agresiis<br />
tendencia Zlierdeba.<br />
• RonisZiebebi <strong>da</strong> aqtivobebi,<br />
romlebic moswavleTa<br />
Soris urTierTobebis<br />
gaumjobesebas emsaxureba<br />
rogorc klasSi, ise klasis<br />
gareT;<br />
• moswavlis Seqeba piradi<br />
Sexvedrisas <strong>da</strong> ara mTeli<br />
klasis winaSe;<br />
• problemuri qcevis <strong>da</strong><br />
misi uaryofiTi Sede<strong>ge</strong>bis<br />
ganxilva moswavleebTan er-<br />
Tad.<br />
71
• agresiis sawinaaRmdego<br />
winaswari<br />
zomebi Zaladobis Tavi<strong>da</strong>n<br />
asacileblad.<br />
ra Tqma un<strong>da</strong>, aris tendenciebi, rac saerToa yvela safexurisTvis.<br />
mkvlevarTa umravlesoba amtkicebs, rom kargi<br />
saqcielisTvis moswavlis Seqeba, waxaliseba gacilebiT ufro<br />
efeqtiani strategiaa disciplinis <strong>da</strong>cvisaTvis, vidre wesis<br />
<strong>da</strong>rRvevis gamo misi <strong>da</strong>sja. amitom warmatebuli maswavleblebi<br />
prevencias (winaswari RonisZiebebi uaryofiTi qmedebis Tavi<strong>da</strong>n<br />
asacileblad) <strong>da</strong> reaqcias Soris arCevans pirvelis sasar<strong>ge</strong>blod<br />
akeTeben. isini axerxeben, <strong>da</strong>rRveva Tavi<strong>da</strong>n aicilon, an<br />
misi pirveli simptomebis gamomJRavnebisTanave aRkveTon igi.<br />
seriozuli <strong>da</strong>rRvevis Semdgomi reagireba arasodesaa ase efeqturi.<br />
72<br />
prevencia<br />
qcevis wesebis <strong>da</strong>rReveva <strong>da</strong> disciplinis problemebi naklebad<br />
mosalodnelia klasSi, sa<strong>da</strong>c saqmiani <strong>da</strong> urTierTpativiscemaze<br />
<strong>da</strong>fuZnebuli atmosferoa Seqmnili. amgvari <strong>garemo</strong>s SeqmnisTvis<br />
ki un<strong>da</strong> gvaxsovdes, rom<br />
• moswavle meti xalisiT emorCileba maswavlebels,<br />
romelic uyvars <strong>da</strong> romelsac pativs scems. amitom, vicnobdeT<br />
moswavleebs, maT mdgomareobas <strong>da</strong> xasiaTs, vecadoT,<br />
vagrZnobinoT Cveni mzrunveloba. wesebs Tbili urTierTobis<br />
gareSe `ajanyebamde~ mivyavarT;<br />
• moswavles ar scalia wesebis <strong>da</strong>sarRvevad,roca igi<br />
saqmiTaa <strong>da</strong>kavebuli. amitom detalurad <strong>da</strong>v<strong>ge</strong>gmoT gakveTili<br />
<strong>da</strong> SevecadoT, mTeli dro saintereso, mniSvnelovani<br />
<strong>da</strong>valebebiT SevavsoT;<br />
• moswavlis qcevaze <strong>da</strong>debiTad aisaxeba, roca man<br />
icis,rom maswavleblebi TanamSromloben mis mSoblebTan <strong>da</strong><br />
ojaxis wevrebTan. anu yvela ufrosi, romelic mniSvnelovan<br />
rols asrulebs mis cxovrebaSi, erToblivi ZalebiT iRwvis
misive keTildReobisTvis;<br />
• maswavleblis magaliTs xSirad meti Zala aqvs, vidre<br />
aTeulobiT wess <strong>da</strong> mkacr moTxovnas. wess, romelsac<br />
maswavlebeli Tavad emorCileba, samarTlianad <strong>da</strong> aucileblad<br />
miiCneven moswavleebic.<br />
maswavlebels ar aviwydeba sayveduris Tqma, Tu gakveTilis<br />
ganmavlobaSi moswavlem erTxel mainc <strong>da</strong>arRvia romelime wesi.<br />
magaliTad, <strong>da</strong>moukidebeli muSaobisas ga<strong>da</strong>ulaparaka gverdiT<br />
mjdom megobars. Ees, ra Tqma un<strong>da</strong>, saWiroa, magram aranakleb<br />
mniSvnelovania, igive moswavle SevaqoT, Tu man MSeZlo mTeli<br />
gakveTilis ganmavlobaSi arc erTxel ar ga<strong>da</strong>exvia winaswar<br />
<strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili wesebisaTvis. `gamoviWiroT~ moswavle kargi qcevis<br />
momentSi <strong>da</strong> ara marto wesrigis <strong>da</strong>rRvevisas. Seqeba (xSir<br />
SemTxvevaSi) stimulia im moswavlisTvis, vinc igi <strong>da</strong>imsaxura,<br />
amasTan, <strong>da</strong>narCeni klasis yuradRebasac miapyrobs pozitiur<br />
magaliTs. moswavlis Seqebisas, sasurvelia, gaviTvaliswinoT<br />
ramdenime rCeva:<br />
1. SevaqoT konkretuli qmedeba,konkretuli wesis kargad<br />
Sesruleba. zogadi frazebi (mag. kargia, yoCaR) male<br />
cvdeba <strong>da</strong> Tan moswavlisTvis SeiZleba bundovani <strong>da</strong>rCes,<br />
risTvis <strong>da</strong>imsaxura es Seqeba. amitom, umjobesia, <strong>da</strong>vakonkretoT<br />
ras vgulisxmobT. mag. `ana, Seni wignebi araCveulebrivad<br />
sufTa <strong>da</strong> mowesri<strong>ge</strong>bulia, yoCaR.~ ;<br />
2. <strong>da</strong>vajildooT mondomeba, mcdeloba <strong>da</strong> ara Sedegi.<br />
Tu vxe<strong>da</strong>vT moswavlis qcevaSi progress, Tun<strong>da</strong>c igi<br />
mTlianad ver axerxebdes Cveni moTxovnebis <strong>da</strong>kmayofilebas,<br />
SevaqoT igi <strong>da</strong> vagrZnobinoT, rom misi mcdeloba mxedvelobi<strong>da</strong>n<br />
ar gvrCeba;<br />
3. mSobelTan <strong>da</strong>rekvas, an werils maswavleblebi<br />
ZiriTa<strong>da</strong>d seriozuli <strong>da</strong>rRvevebis SemTxvevaSi mimarTaven.<br />
magram ratom ar un<strong>da</strong> SevatyobinoT mSoblebs moswavlis<br />
warmatebebi bevri maswavleblis <strong>da</strong>kvirvebiT, es xerxi uaRresad<br />
efeqturia moswavleebis motivaciis gasaZliereblad.<br />
azrTa sxva<strong>da</strong>sxvaoba arsebobs imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, Tu ramdenad<br />
gamarTlebulia moswavleTa waxalisebis mizniT rame<br />
saxis jildos <strong>da</strong>weseba. aseTi jildo SeiZleba iyos magali-<br />
Tad stikeri (Casawebebeli feradi suraTi), rame privilegia (mag.<br />
jgufis liderad <strong>da</strong>niSvna), moswavleebis sayvareli aqtivoba<br />
(mag. TamaSi) <strong>da</strong> a.S. rogorc zogi mkvlevari miiCnevs, aris sa-<br />
73
frTxe, rom am waxalisebam erTgvari moqrTamvis saxe miiRos.<br />
am saSiSroebis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad, SeTanxmeba winaswar un<strong>da</strong><br />
Sed<strong>ge</strong>s <strong>da</strong> araviTar SemTxvevaSi <strong>da</strong>rRvevis Semdeg. yovlad<br />
gaumarTlebelia, moswavles, romelic nebarTvis gareSe <strong>da</strong>dis<br />
klasSi, mivmarToT:<br />
ix. gv. 78<br />
`gio, Tu axlave <strong>da</strong>ubrundebi Sens adgils,<br />
dRes Sen iqnebi gundis kapitani~. Ffaqtobrivad,<br />
moswavle jildovdeba cudi saqcielisTvis,xolo<br />
sxvebi, visac wesrigi ar <strong>da</strong>urRvevia, maswavleblis<br />
yuradRebis miRma rCebian. es aris stimuli<br />
moswavleebisaTvis momavalSic wesrigis <strong>da</strong>rRvevis<br />
gziT gamostyuon maswavlebels jildo.<br />
waxalisebisa <strong>da</strong> kargi qcevis <strong>da</strong>jildoebis<br />
sakiTxebi ufro detalurad ganxilulia TavSi<br />
qcevis TviTmarTvis Sesaxeb.<br />
reaqcia<br />
rac un<strong>da</strong> warmatebiT gamoviyenoT prevenciis xerxebi, qcevis<br />
wesebisa <strong>da</strong> procedurebis <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevebi klasSi<br />
mainc iqneba. maswavleblis profesionalizmzea <strong>da</strong>mokidebuli,<br />
Tu ramdenad adreul etapze SeniSnavs igi disciplinis <strong>da</strong>rRvevis<br />
niSnebs <strong>da</strong> ramdenad swrafad <strong>da</strong> umtkivneulod moaxerxebs<br />
maT aRkveTas.<br />
aris SemTxvevebi, roca <strong>da</strong>rRvevis ignorireba gamarTlebulia.<br />
un<strong>da</strong> gvaxsovdes, rom maswavleblis reagirebis Sedegad<br />
mTeli klasis yuradReba problemur qcevaze ga<strong>da</strong>dis. jer erTi,<br />
es abrkolebs gakveTilis normalur mimdinareobas <strong>da</strong> meorec,<br />
wesrigis <strong>da</strong>mrRvevs SeiZleba sayovelTao yuradReba sasurvela<strong>da</strong>c<br />
miaCndes. am mizezebis gamo, maswavlebelma SeiZleba Tvali<br />
aaridos <strong>da</strong>rRvevas, Tu<br />
74<br />
• es gamonaklisi SemTxvevaa, an gamowveulia uCveulo<br />
<strong>garemo</strong> pirobebiT (mag. <strong>saswavlo</strong> wlis bolo dRea, an moswavleebis<br />
pirad cxovrebaSi rame gansakuTrebuli xdeba);<br />
• qceva bunebrivia moswavleTa ganviTarebis mocemul<br />
safexurze (mag. <strong>da</strong>wyebiTi klasebis moswavleebis mousvenroba<br />
xangrZlivad erT adgilze jdomis Semdeg);<br />
• <strong>da</strong>rRveva xels ar uSlis <strong>saswavlo</strong> process <strong>da</strong> ar
miipyrobs moswavleebis yuradRebas (mag. giam <strong>da</strong>valebis micemis<br />
Semdeg amoiRo CanTi<strong>da</strong>n fanqari, romelic wesis mixedviT<br />
Tavi<strong>da</strong>nve merxze un<strong>da</strong> yofiliyo).<br />
maSinac ki, roca maswavlebeli Carevas saWirod CaTvlis, un<strong>da</strong><br />
vecadoT, wesrigis <strong>da</strong>mrRvevi, ramdena<strong>da</strong>c SesaZlebelia, SeumCnevlad<br />
<strong>da</strong>vubrunoT samuSaos. magaliTad, roca masalis axsnisas<br />
SevniSnavT, rom erTi moswavle sxva ramiTaa <strong>da</strong>kavebuli,<br />
SeiZleba rame JestiT vaniSnoT Cveni ukmayofileba, an, ubralod,<br />
<strong>da</strong>vd<strong>ge</strong>T masTan axlos. SeiZleba, aseve, bunebrivad CavurToT<br />
misi saxeli saubarSi, mag. `am ricxvebis jami, nino, rogorc Cven<br />
ukve viciT, tolia...~.<br />
roca amgvari taqtiani mcdeloba uSedegoa, maswavlebli<br />
iZulebulia, sxva zomebs mimarTos. wlis <strong>da</strong>sawyisSi wesebis<br />
SemuSavebisTanave un<strong>da</strong> ganisazRvros, ra saxis <strong>da</strong>rRvevas ra<br />
reagireba mohyveba. aucilebelia, rom moswavleTa umravlesoba<br />
yvela am zomas arasasiamovnod, magram samarTlianad <strong>da</strong> <strong>da</strong>rRvevis<br />
Sesaferisad miiCnevdes. xSir SemTxvevaSi CamonaTvali 3-<strong>da</strong>n<br />
7-mde sxva<strong>da</strong>sxva RonisZiebas moicavs.<br />
qvemoT moyvanilia erTi magaliTi imisa, Tu rogor SeiZleba<br />
<strong>da</strong>lagdes disciplinis <strong>da</strong>rRvevisTvis gaTvaliswinebuli<br />
zomebi nakleb seriozuli<strong>da</strong>n ufro seriozulamde:<br />
1. sityvieri Sexseneba, rom ukve ganxiluli <strong>da</strong> SeTanxmebuli<br />
wesebi<strong>da</strong>n erT-erTi irRveva;<br />
2. Sesvenebis 5 wuTis <strong>da</strong>kargva (am droSi moswavle asrulebs<br />
rame <strong>da</strong>valebas gakveTilze <strong>da</strong>karguli drois asanaz-<br />
Raureblad);<br />
3. Sesvenebis 10 wuTis <strong>da</strong>kargva (an gakveTilebis Semdeg<br />
10 wuTiT <strong>da</strong>toveba);<br />
4. gakveTilebis Semdeg 20 wuTiT <strong>da</strong>toveba;<br />
5. Sesvenebis mTeli drois <strong>da</strong>kargva <strong>da</strong> satelefono zari<br />
mSoblebTan;<br />
6. moswavlis gagzavna direqtorTan, an direqtoris moadgilesTan.<br />
imisTvis, rom winaswar SemuSavebulma zomebma Sedegi<br />
gamoiRos, maswavlebeli uTuod bolomde Tanmimdevruli un<strong>da</strong><br />
iyos. Tu <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili wesi <strong>da</strong>irRva, amas reagireba un<strong>da</strong> mohyves<br />
imis<strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad, vin Caidina es, an ramdenad mniSvnelovani<br />
saqmiT viyaviT <strong>da</strong>kavebuli, roca es mox<strong>da</strong>. Tun<strong>da</strong>c erTi gamonaklisis<br />
<strong>da</strong>Sveba uaRresad saxifaTo precendents qmnis. amitomac<br />
75
eqspertebi gvirCeven, rom ar SemoviRoT wesi, Tu ara varT mzad<br />
igi yovelTvis, yvela pirobebSi <strong>da</strong>vicvaT.<br />
es simtkice <strong>da</strong> Tanmimdevruloba uTuod un<strong>da</strong> Seerwyas moswavlisadmi<br />
taqtian, mzrunvel <strong>da</strong>mokidebulebas. upirveles<br />
yovlisa, un<strong>da</strong> gvaxsovdes, rom klasTan urTierTobaSi maswavleblis<br />
mTavari iaraRi simSvidea. aRelvebul maswavlebels<br />
gauWirdeba, gamoiyenos mTeli Tavisi sibrZne, gamocdileba <strong>da</strong><br />
socialuri unar-Cvevebi problemis ga<strong>da</strong>WrisTvis. amasTan, emocia<br />
ga<strong>da</strong>mdebia. maswavleblis risxvam SeiZleba agresia gamoiwvios<br />
moswavleebSi, an piriqiT, gaarTos isini (ZiriTa<strong>da</strong>d ufrosi<br />
klasebis moswavleebis SemTxvevaSi). Aamitom, sasurvelia,<br />
gaviTvaliswinoT ramdenime rCeva:<br />
• arc erT problemur situaciaSi ar un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>vcdeT<br />
taqtis <strong>da</strong> Tavazianobis sazRvrebs. Tu SesaZlebelia,<br />
umjobesia seriozuli SeniSvna moswavles piradi saubrisas,<br />
<strong>da</strong> ara mTeli klasis winaSe, mivceT;<br />
• yvela SeniSvna un<strong>da</strong> exebodes konkretul saqciels,<br />
moqmedebas <strong>da</strong> ara moswavlis pirovnebas. maSin igi naklebad<br />
Seuracxmyofelia <strong>da</strong> nakleb agresiasac iwvevs moswavlis<br />
mxri<strong>da</strong>n;<br />
• yvela SeniSvna un<strong>da</strong> iyos konkretuli <strong>da</strong> lakonuri;<br />
moveridoT moswavlesTan debatebSi Sesvlas ama Tu<br />
im saqcielis Taobaze. <strong>da</strong>rRvevis momentSi Cveni prioriteti<br />
un<strong>da</strong> iyos normaluri <strong>saswavlo</strong> procesis rac SeiZleba<br />
swrafad aRd<strong>ge</strong>na. saqcielis detaluri ganxilvisTvis sxva,<br />
ufro Sesaferisi dro SeiZleba SevarCioT, roca orive mxare<br />
SeZlebs <strong>da</strong>wynarebulad msjelobas;<br />
• SevecadoT, <strong>da</strong>viviwyoT <strong>da</strong>Zabulobis Sesaxeb,<br />
rogorc ki moswavle <strong>da</strong>emorCileba Cvens moTxovnas. madloba<br />
ga<strong>da</strong>vuxadoT mas swrafi reagirebisTvis <strong>da</strong> vagrZnobinoT,<br />
rom swored amgvar saqciels veliT misgan momavalSic.<br />
klasis marTvis TvalsazrisiT,maswavleblis gamarjveba aris<br />
ara moswavlis <strong>da</strong>morCileba, aramed is, rom moswavle swavlobs<br />
axal, ufro swor, klasisTvis Sesafer <strong>da</strong> socialurad gamarTlebul<br />
qcevas.<br />
76
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• gakveTilis marTvis erT-erTi mniSvnelovani aspeqtia<br />
misi struqturis <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>na,rac yoveldRiuri qcevis wesebis<br />
SemuSavebas <strong>da</strong> maT Tanmimdevrul gatarebas gulisxmobs;<br />
• qcevis wesebi un<strong>da</strong> iyos advilad gasa<strong>ge</strong>bi <strong>da</strong> <strong>da</strong>samaxsovrebeli,pozitiuri<br />
formiT,naTlad <strong>da</strong> konkretulad<br />
Camoyalibebuli;<br />
• procedura gansazRvravs qcevis wesis ganxorcielebis<br />
konkretul gzebs. proceduris <strong>da</strong>cva rutinis saxes<br />
iRebs;<br />
• qcevis wesebsa <strong>da</strong> procedurebze muSaobas maswavlebelma<br />
didi dro un<strong>da</strong> <strong>da</strong>uTmos, gansakuTrebiT, swavlis<br />
<strong>da</strong>wyebi<strong>da</strong>n 2-3 kviris ganmavlobaSi;<br />
• wesebis <strong>da</strong>cvis gamo moswavlis waxaliseba gacilebiT<br />
ufro efeqturi startegiaa disciplinis <strong>da</strong>cvisaTvis, vidre<br />
wesis <strong>da</strong>rRvevis gamo misi <strong>da</strong>sja. amdenad, maswavlebelma<br />
un<strong>da</strong> icodes, Tu rogori zomebi miiRos wesis <strong>da</strong>r-<br />
Rvevis SemTxvevaSi, magram aranakleb mniSvnelovania imis<br />
codna, Tu ra gziT SeiZleba <strong>da</strong>rRvevebis Tavi<strong>da</strong>n acileba.<br />
77
qcevis TviTmarTva<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras niSnavs qcevis TviTmarTva;<br />
ras gulisxmobs samizne qceva <strong>da</strong> rogoria maswavleblis<br />
roli samizne qcevis gansazRvraSi;<br />
rogor un<strong>da</strong> warimarTos TviT<strong>da</strong>kvirvebis procesi;<br />
ra SemTxvevaSia umjobesi<br />
formis gamoyeneba.<br />
`ganmtkicebis~ sxva<strong>da</strong>sxva<br />
78<br />
situacia<br />
gakveTilze nuca xSirad nebarTvis gareSe iwyebs laparaks.<br />
maswavleblis <strong>da</strong>smul SekiTxvaze pasuxs xelis awevis gareSe<br />
wamoiZaxebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrebas aravis aclis. naCqarevi pasuxebi<br />
yovelTvis swori rodia, magram es mas xels ar uSlis, sxva drosac<br />
igive gaimeoros. diskusiis drosac xSirad Seawyvetinebs<br />
Tanaklaselebs saubars <strong>da</strong> aravis aclis azris <strong>da</strong>srulebas.<br />
maswavlebelma sca<strong>da</strong>, taqtianad mieniSnebina nucasTvis, rom nebarTvis<br />
gareSe laparakis <strong>da</strong>wyeba ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba klasSi qcevis<br />
wesebs. roca aman Sedegi ar gamoiRo, gakveTilis Semdeg <strong>da</strong>ibara<br />
<strong>da</strong> pira<strong>da</strong>d esaubra. nuca <strong>da</strong>eTanxma maswavlebels, rom misi qceva<br />
miuRebelia <strong>da</strong> <strong>da</strong>hpir<strong>da</strong>, rom es aRar ganmeordebo<strong>da</strong>. meore<br />
dRes igi maqsimalurad Seeca<strong>da</strong> Tavisi <strong>da</strong>pireba Seesrulebina,<br />
magram es didxans ar gagrZelebula. <strong>mes</strong>ame dRi<strong>da</strong>n nuca kvlav<br />
Zveleburad iqceo<strong>da</strong>.<br />
nuca grZnobs, rom misi qceva xels uSlis masac <strong>da</strong> Tanaklaselebsac,<br />
magram uWirs qcevis Secvla. ra xerxs SeiZleba mimarTos<br />
maswavlebelma, rom <strong>da</strong>exmaros nucas am problemis <strong>da</strong>ZlevaSi
*****<br />
ar aris advili, uzrunvelvyoT moswavlis adekvaturi qceva<br />
klassa <strong>da</strong> skolaSi. kidev ufro rTulia, vaswavloT moswavles,<br />
Tu rogor aiRos pasuxism<strong>ge</strong>bloba sakuTar moqmedebebze, CamovuyaliboT<br />
mas qcevis TviTmarTvis unar-Cvevebi. swored es warmoad<strong>ge</strong>ns<br />
maswavleblis umniSvnelovanes amocanas.<br />
TviTmarTva aris a<strong>da</strong>mianis unari, gaacnobieros <strong>da</strong> marTos<br />
sakuTari qceva. aq igulisxmeba moswavlis unari,Tavad <strong>da</strong>isaxos<br />
mizani (magaliTad, romelime konkretuli qcevis Secvla), xolo<br />
Semdeg <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmos <strong>da</strong> ganaxorcielos am miznis misaRwevad saWiro<br />
RonisZiebebi. imis ga<strong>da</strong>sawyvetad, romeli qceva un<strong>da</strong> SevcvaloT<br />
<strong>da</strong> romeli SevinarCunoT, aucilebelia zustad vafasebdeT Cvens<br />
qmedebebs. moswavleebs sakmaod uWirT sakuTari qcevis obieqturad<br />
Sefaseba. magaliTad, moswavle SeiZleba verc xvdebodes,<br />
rom saklaso <strong>da</strong>valebisTvis gamoyofili drois naxevarze mets<br />
klasis Tvalierebasa <strong>da</strong> merxze wrialSi atarebs. amdenad, is<br />
ver xvdeba, ratom ver aswrebs <strong>da</strong>valebis <strong>da</strong>srulebas <strong>da</strong> ratomaa<br />
misi Sede<strong>ge</strong>bi ase <strong>da</strong>bali. amitomac qcevis TviTmarTvis sxva<strong>da</strong>sxva<br />
aspeqts Soris gansakuTrebiT mniSvnelovania is unarebi<br />
<strong>da</strong> strategiebi, romlebsac moswavle iyenebs sakuTar qcevaze<br />
<strong>da</strong>kvirvebisa <strong>da</strong> saWiro cvlilebebis ganxorcielebisaTvis. am<br />
unar-Cvevebis CamoyalibebisTvis moswavlem <strong>da</strong> maswavlebelma<br />
erTad un<strong>da</strong> imuSaon. es aris sakmaod rTuli procesi, romelic<br />
ramdenime etapad SeiZleba <strong>da</strong>iyos:<br />
I. miznis (samizne qcevis) gansazRvra;<br />
II. TviT<strong>da</strong>kvirvebis meTodis SemuSaveba;<br />
III. waxalisebis formebis SerCeva;<br />
IV. TviT<strong>da</strong>kvirvebis sistemis gamoyeneba;<br />
V. TviTganmtkiceba.<br />
79
I. miznis gansazRvra<br />
moswavle <strong>da</strong> maswavlebeli erTad gansazRvraven, moswavlis<br />
ra qmedebaze un<strong>da</strong> gaamaxvilon yuradReba. amgvari qmedebebis<br />
arCevani sakmaod farToa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulia imaze, Tu ras aRiqvams<br />
orive mxare gansakuTrebiT problemurad. swored im qcevas,<br />
romlis Secvlas an Camoyalibebasac visaxavT miznad, SeiZleba<br />
vuwodoT samizne qceva.<br />
bunebrivia,rom moswavleebi metad arian <strong>da</strong>interesebuli miznis<br />
miRweviT <strong>da</strong> amitom metsac aRweven, roca es mizani Tavs moxveuli<br />
ki ara, maT miervea gansazRvruli. es faqtori arsebi-<br />
Tia TviTmarTvis unaris ganviTarebisTvis. amitom, sasurvelia,<br />
SevqmnaT situaciebi, sa<strong>da</strong>c moswavle Tavad SeZlebs, ga<strong>da</strong>wyvitos,<br />
ra miznis miRweva surs. magaliTad, SeiZleba vkiTxoT mas,<br />
ramdeni axali inglisuri sityvis swavlas SeZlebs Temis <strong>da</strong>srulebamde,an<br />
ramden xanSi SeZlebs TanaklaselTan konfliqtis<br />
mogvarebas.<br />
maswavleblis taqtsa <strong>da</strong> profesionalizmzea <strong>da</strong>mokidebuli,<br />
rom qceva, romelic maswavlebels problemurad miaCnia, moswavlisTvisac<br />
iqces miznad. arc Tu ise rTulia, gavaRviZoT moswavlis<br />
Rirsebis SegrZneba, misi socialuri pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />
grZnoba <strong>da</strong> <strong>da</strong>vanaxoT mas, rom misi qceva gavlenas axdens ara<br />
mxolod misive, aramed sxvebis yofazec.<br />
samizne qcevad SeiZleba iqces klasSi savarjiSos droze <strong>da</strong>sruleba,saSinao<br />
<strong>da</strong>valebis Cabareba,sakuTar adgilze yofna mTeli<br />
gakveTilis manZilze, maswavleblis SekiTxvaze pasuxis gacemis<br />
forma, Sesasrulebel samuSaoze yuradRebis koncentracia,<br />
Tanaklaselebisadmi mimarTvis formebi <strong>da</strong> a.S.<br />
ix. I -<br />
gv. 77<br />
sasurvelia, TviTmarTvis procesis miznad ganisazRvros<br />
pozitiuri qceva <strong>da</strong> ara wesrigis <strong>da</strong>rRveva.<br />
magaliTad, moswavlis yuradReba SeiZleba mivapyroT<br />
imas, Tu ramdenjer Segvawyvetina man gakveTili<br />
uadgilo wamoZaxiliT an SekiTxviT. Tumca ufro<br />
efeqturi iqneba, Tu amis nacvlad igi aRricxavs, ramdenjer<br />
aniSna man maswavlebels xelis aweviT (anu<br />
<strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili wesis mixedviT) azris gamoTqmis survili<br />
<strong>da</strong> gamoZaxebisas <strong>da</strong>sva gakveTilTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
SekiTxva. <strong>da</strong>debiT, misaReb qcevaze yuradRebis gamaxvilebiT<br />
maswavlebeli xazs usvams, rom mTeli am<br />
procesis mizania sasurveli qcevis ganmtkiceba,<br />
80
<strong>da</strong> ara wesis <strong>da</strong>rRvevisTvis <strong>da</strong>sja. amgvarad gansazRvruli samizne<br />
qceva ufro misaRebia moswavlisTvisac.<br />
amasTan, samizne qceva ar un<strong>da</strong> iyos zogadi, raTa gaadvildes<br />
misi aRricxva. arasakmarisad konkretulia gansazRvreba `ramdenad<br />
pativiscemiT veqcevi Tanaklaselebs,~ radgan amis <strong>da</strong>Tvla<br />
an gazomva praqtikulad SeuZlebelia. samagierod, sakmaod<br />
advilad SeiZleba moswavle <strong>da</strong>akvirdes, Tu ramdenjer <strong>da</strong>artya<br />
klasels, an piriqiT, ramdenjer upasuxa mas Tavaziani fraziT<br />
(am frazebis CamonaTvalic SeiZleba winaswar ganisazRvros).<br />
samizne qcevis gansazRvras aucileblad un<strong>da</strong> mohyves misi<br />
detaluri ganxilva moswavlisTvis gasa<strong>ge</strong>b enaze. `samuSaoze<br />
fokusirebuli~ SeiZleba misTvis iTargmnos, rogorc `wers,<br />
kiTxulobs an pasuxobs SekiTxvebs gansazRvrul droSi~. Sei-<br />
Zleba mas vTxovoT, moiyvanos am qcevis magaliTebi, an aRweros<br />
igi Tavisi sityvebiT. mTavaria, moswavles zustad esmodes, konkretulad<br />
ra qcevas un<strong>da</strong> <strong>da</strong>akvirdes.<br />
miznis gansazRvris etapze maswavlebeli un<strong>da</strong> <strong>da</strong>exmaros moswavles,<br />
rom mizani iyos realisturi, magram arc Zalian advilad<br />
misaRwevi. SeiZleba wavaxalisoT igi <strong>da</strong> <strong>da</strong>vanaxoT, rom<br />
am amocanis ga<strong>da</strong>Wra SesaZlebelia (mag. gavamxnevoT sxva moswavleebis<br />
magaliTiT). zogjer saWiro xdeba imis axsnac, rom<br />
srulyofilebas ar un<strong>da</strong> velodoT <strong>da</strong> Secdomis gareSe rTuli<br />
amocanisTvis Tavis garTmeva SeuZlebelia.<br />
II. TviT<strong>da</strong>kvirvebis meTodis SemuSaveba<br />
moswavlesTan erTad maswavlebelma un<strong>da</strong> gansazRvros,<br />
rogor moxdeba samizne qcevis aRricxva. amisTvis gamoiyeneba<br />
sxva<strong>da</strong>sxva saxis cxrili an sqema <strong>da</strong> xSirad, drois gazomvis<br />
rame meqanizmi: wammzomi, maRviZara <strong>da</strong> a.S. magaliTad, moswavles<br />
merxze udevs martivi cxrili, romelSic aRniSnavs mis mier<br />
samizne qcevis sworad ganxorcielebis yvela SemTxvevas (mag.<br />
ramdenjer awia xeli wamoZaxebis nacvlad).<br />
arsebobs sxvagvari cxrilebic,romlebSic maswavleblis signalze<br />
moswavlem un<strong>da</strong> aRricxos, asrulebs Tu ara samizne qcevas<br />
mocemul momentSi. magaliTad, maRviZaras yovel signalze<br />
moswavlem cxrilSi `+~ an `_~-iT un<strong>da</strong> aRniSnos, muSaobs Tu<br />
ara maswavleblis mier micemul <strong>da</strong>valebaze. aq araviTari mniSvneloba<br />
ar aqvs, ras akeTeb<strong>da</strong> moswavle wuTis win an Tun<strong>da</strong>c<br />
bolo 5 wuTis manZilze. aRiricxeba mxolod is, Tu ras akeTebs<br />
igi, roca signali gaismis. am meTodis gamoyenebisas didi mniSvneloba<br />
aqvs intervals signalebs Soris. Uumjobesia, <strong>da</strong>viwyoT<br />
81
ufro xanmokle Sualedi<strong>da</strong>n (SeiZleba 30 wami<strong>da</strong>nac ki) <strong>da</strong> es<br />
dro Tan<strong>da</strong>TanobiT gavzardoT. aucilebelia, rom moswavleebi<br />
ver xe<strong>da</strong>vdnen saaTs <strong>da</strong> signali yovelTvis moulodneli iyos.<br />
moswavlis Sede<strong>ge</strong>bis gaumjobesebasTan erTad izrdeba intervali<br />
signalebs Soris. bevri maswavlebeli saWirod miiCnevs,<br />
gaarTulos Tavad <strong>da</strong>valebac. signalis gagonebisas moswavle<br />
0-<strong>da</strong>n 5 qulamde afasebs sakuTar qcevas wina signalis Semdgom<br />
periodSi.<br />
0 qulas uwers igi sakuTar Tavs,Tu bolo or signals Soris<br />
intervalSi arc erTxel ar ganuxorcielebia samizne qceva (mag.<br />
ar umuSavia saklaso <strong>da</strong>valebaze);<br />
1 qula – am periodSi samizne qceva erTxel mainc ganxorciel<strong>da</strong><br />
an xorcieldebo<strong>da</strong> Zalian mcire drois ganmavlobaSi;<br />
2 qula – samizne qceva xorcieldebo<strong>da</strong> naxevar droze nakleb<br />
periodSi;<br />
3 qula – sul mcire naxevari drois manZilze;<br />
4 qula – TiTqmis mTeli drois manZilze;<br />
5 qula – idealuri qceva signalebs Soris periodSi.<br />
moswavlis mier Sevsebulma cxrilma SeiZleba aseTi saxe<br />
miiRos:<br />
82
TviT<strong>da</strong>kvirvebis forma - qeTi<br />
yovel 10 wuTSi aRniSne, rogor asruleb saklaso samuSaos<br />
+ TiTqmis sul vmuSaobdi<br />
1/2 <strong>da</strong>axloebiT naxevari dro vmuSaobdi<br />
- TiTqmis ar vmuSaobdi<br />
9.00-9.10<br />
9.10-9.20 9.20-9.30<br />
9.30-9.40 9.40-9.50 9.50-9.00<br />
+ + 1/2 - Sesveneba +<br />
10.00-10.10 10.00-10.20 10.00-10.30<br />
10.00-10.10 10.00-10.10<br />
1/2<br />
- + Sesveneba<br />
III. waxalisebis formebis SerCeva<br />
waxaliseba TviTmarTvis sistemis funqcionirebis<br />
mniSvnelovani elementia. zogi moswavlis<br />
<strong>da</strong>interesebisaTvis sakmarisi aRmoCndeba Tavad<br />
is faqtori, rom TviTon akontrolebs <strong>da</strong> afasebs<br />
sakuTar qcevas. Tumca umravles SemTxvevaSi<br />
saWiro xdeba <strong>da</strong>matebiTi ganmamtkiceblebi,anu<br />
reagirebis formebi, romlebic xels uwyoben sasurveli<br />
qcevis gantkicebas. amgvari ganmamtkiceblebis<br />
SerCeva moswavlis ganviTarebis<br />
safexuris <strong>da</strong> interesebis gaTvaliswinebiT xdeba.<br />
TviTmarTvis unaris Camoyalibebis etapebis<br />
mixedviT ganmamtkiceblebi ase ganlagdeba:<br />
ix. I -<br />
gv. 77<br />
83
sawyis etapze - konkretuli ganmamtkiceblebi, magaliTad,<br />
rveulSi Casakravi lamazi suraTebi (stikeri), specialuri baraTebi,<br />
romlebic jildos misaRebad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>agrovon;<br />
meore etapze – saxaliso aqtivoba, magaliTad TamaSi, kompiuterze<br />
muSaoba, jgufebs Soris Sejibreba; privilegia,<br />
magaliTad, jgufis lideroba, mwkrivis TavSi dgoma, maswavleblis<br />
<strong>da</strong>xmareba rveulebis akrebaSi an rame sxva saqmianobaSi;<br />
<strong>mes</strong>ame etapze – socialuri waxaliseba, magaliTad,namuSevris<br />
gamofena an miRwevebis warmoCena TanaklaselTa winaSe <strong>da</strong> a.S.<br />
meoTxe etapze – mniSvnelovani ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis<br />
ufleba, magaliTad, moswavle wyvets, ra aqtivobebSi surs<br />
monawileobis miReba, ra <strong>garemo</strong>Si imecadinos, rodis aris <strong>da</strong>srulebuli<br />
misi samuSao, ra produqti warmoadginos Sromis<br />
Sedegad <strong>da</strong> a.S.<br />
TviTmarTvis unaris ganviTarebis bolo etapze imdenad<br />
Zlieria moswavlis Sinagani motivacia, rom waxalisebis saWiroeba<br />
faqtobrivad ar arsebobs (Tumca zogjer mainc SeiZleba<br />
<strong>da</strong>matebiTi stimulis saxiT misi gamoyeneba). am safexurze myofi<br />
moswavlisTvis Tavad faqti, rom mas SeuZlia, akontrolos<br />
sakuTari qceva <strong>da</strong> miiRos <strong>da</strong>moukidebeli ga<strong>da</strong>wyvetilebebi, sakmarisi<br />
stimulia.<br />
xSir SemTxvevaSi ganmamtkiceblebis SerCeva moswavlis asakobriv<br />
maxasiaTeblebzea <strong>da</strong>mokidebuli.<br />
84
safexuri asakobrivi maxasiaTeblebi efeqturi ganmamtkiceblebi<br />
I-III kl.<br />
moiTxoven jildos<br />
<strong>da</strong>uyovnebliv,<br />
swori saqcielis<br />
CadenisTanave<br />
• konkretuli ganmamtkiceblebi,<br />
mag. feradi sura-<br />
Ti an stikeri;<br />
• maswavleblis Seqeba<br />
<strong>da</strong> Rimili;<br />
• privilegiebi, mag. jgufis<br />
lideroba;<br />
• ufrosebis movaleobebi,<br />
mag. <strong>da</strong>valebis rveulebis<br />
akreba, yvavilebis morwyva.<br />
IV-VI kl.<br />
izrdeba unari imisa,<br />
rom <strong>da</strong>elodon<br />
jildos, anu isini amjobineben,<br />
mogvianebiT<br />
miiRon didi jildo,<br />
vidre mcire, magram<br />
<strong>da</strong>uyovnebliv<br />
• konkretuli ganmamtkiceblebi<br />
gamoiyeneba iSviaTad,<br />
mxolod mravalferovnebisTvis;<br />
• <strong>da</strong>debiTi Sefaseba, mag.<br />
specialuri baraTebi, romlebsac<br />
moswavle garkveuli periodis<br />
manZilze agrovebs, raTa<br />
rame ufro didi jildo moipovos;<br />
moswavles mieniWeba<br />
specialuri yovelkvireuli<br />
`sertifikati~ (mniSvnelovania,<br />
rom wlis ganmavlobaSi yvela<br />
moswavlem SeZlos amgvari sertifikatis<br />
miReba rame qcevisTvis);<br />
• Tavisufali dro, mag.<br />
xatvis, TamaSis, kompiuterze<br />
muSaobisTvis. sasurvelia,<br />
agreTve, <strong>da</strong>v<strong>ge</strong>gmoT xanmokle<br />
eqskursia (mag. parkSi an muzeumSi).<br />
85
safexuri asakobrivi maxasiaTeblebi efeqturi ganmamtkiceblebi<br />
VII-IX<br />
kl.<br />
T a n a t o l e b T a n<br />
urTierTobis mzardi<br />
survili<br />
• Tavisufali dro<br />
klaselebTan urTierTobisTvis,<br />
magaliTad, <strong>da</strong>valebis<br />
droulad <strong>da</strong>mTavrebis SemTxvevaSi;<br />
• individualuri saubari<br />
moswavlesTan;<br />
• maswavleblis <strong>da</strong>debiTi<br />
Sefaseba konkretuli qmedebisaTvis,<br />
umjobesia pirad<br />
saubarSi.<br />
X-XII<br />
kl.<br />
saboloo miznisTvis<br />
survilebis <strong>da</strong>mor-<br />
Cilebis unari; swrafva<br />
pasuxism<strong>ge</strong>blobisa <strong>da</strong><br />
aRiarebisken.<br />
• xSirad mivandoT ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />
miReba moswavleebs.<br />
TviTmarTvis unaris<br />
Tan<strong>da</strong>TanobiT CamoyaliebebasTan<br />
erTad maT SeiZleba<br />
Tavad ga<strong>da</strong>wyviton,masalaze<br />
ra TanmimdevrobiT <strong>da</strong> ra<br />
formiT imuSaveben;<br />
• xeli SevuwyoT maTi<br />
miRwevebis popularizacias<br />
CvenTvis xelmisawvdomi<br />
saSulebebiT<br />
86
asakvirvelia, TviTmarTvis unari avtomaturad rodi<br />
viTardeba asakis matebasTan erTad. arc Tu ise iSviaTi<br />
SemTxvevaa, roca <strong>da</strong>mamTavrebel klasebSic ki moswavleebs jer<br />
kidev ar aqvT srulad Camoyalibebuli TviTmarTvis unari.<br />
amgvar SemTxvevebSi maswavlebeli Tavad gansazRvravs, ra saxis<br />
ganmamtkiceblebia saWiro am konkretul SemTxvevaSi.<br />
qcevis TviTmarTvis unarze muSaobisas, maswavlebeli cdilobs,<br />
Tan<strong>da</strong>Tan ufro maRali donis ganmamtkiceblebi SesTavazos<br />
moswavles. amasTan, es ga<strong>da</strong>svla Tan<strong>da</strong>TanobiTi un<strong>da</strong> iyos.<br />
ukve nacnob ganmamtkiceblebTan erTad, moswavles vTavazobT<br />
ufro maRali donisas <strong>da</strong> droTa ganmavlobaSi vcdilobT, Zveli<br />
mTlianad axali tipis ganmamtkiceblebiT CavanacvloT.<br />
rac mTavaria, ganmamtkicebeli marTlac sasurveli <strong>da</strong> Rirebuli<br />
un<strong>da</strong> iyos moswavlisTvis. amitom igi erToblivi SeTanxmebiT<br />
un<strong>da</strong> SeirCes. Tumca zogjer maswavlebeli, romelic kargad<br />
icnobs moswavlis xasiaTs <strong>da</strong> miswrafebebs, ufro zustad poulobs<br />
waxalisebis efeqtian formas, vidre Tavad bavSvi.<br />
arsebobs imis saSualebac, rom moswavleebs SevTavazoT<br />
arCevani ganmamtkiceblebs Soris. amisTvis maswavleblebi<br />
iyeneben specialur baraTebs, an ferad Cxirebs, romlebsac moswavle<br />
iRebs samizne qcevis sworad ganxorcielebis SemTxvevaSi.<br />
garkveuli raodenobis baraTebis Nan Cxirebis <strong>da</strong>grovebis Semdeg<br />
moswavles SeuZlia, airCios ra jildoc surs. male Tavad<br />
baraTebic waxalisebis formad iqceva, radgan isini ganmamtkiceblebTan<br />
asocirdeba.<br />
IV. TviT<strong>da</strong>kvirvebis sistemis gamoyeneba<br />
roca samizne qceva, misi aRricxvis <strong>da</strong> waxalisebis formebi<br />
gansazRvrulia, maswavlebeli un<strong>da</strong> <strong>da</strong>exmaros moswavles<br />
am sistemis kargad gaazrebaSi <strong>da</strong> aswavlos misi praqtikulad<br />
gamoyeneba. es moiTxovs pirad Sexvedrebs <strong>da</strong> detalebis <strong>da</strong>zustebas.<br />
amas mosdevs mcire eqsperimentebi, roca moswavle<br />
ukve cdilobs sistemis <strong>da</strong>nergvas <strong>da</strong> gakveTilze akvirdeba <strong>da</strong><br />
aRricxavs samizne qcevas. am etapze maswavleblis movaleobaa,<br />
akontrolos moswavlis <strong>da</strong>kvirvebis sizuste. TviT<strong>da</strong>kvirvebis<br />
unaris Camoyalibebis TvalsazrisiT, mniSvneloba aqvs mxolod<br />
imas, Tu ramdenad zustad aRricxavs moswavle Tavis qcevas.<br />
magaliTad, wamaxalisebel qulas miiRebs moswavle, romelic<br />
gveubneba, rom 20 wuTiani <strong>da</strong>moukidebeli samuSaos dros mxolod<br />
3 wuTi <strong>da</strong>uTmo <strong>da</strong>valebas, Tu es emTxveva Cvens Sefasebas.<br />
87
samagierod, qulas ver miiRebs moswavle, romelmac 15 wuTi imuSava,<br />
magram Tavis angariSSi met dros aCvenebs.<br />
xSirad ramdenime dRe mainc sWirdeba imas, rom moswavlem<br />
saTanado sizustiT SeZlos Tavisi qcevis aRricxva. am dReebis<br />
manZilze maswavlebelma sistematurad un<strong>da</strong> Sea<strong>da</strong>ros Tavisi<br />
<strong>da</strong>kvirvebis Sede<strong>ge</strong>bi moswavlis mier mowodebul informaciasTan.<br />
Semdeg etapebze maswavleblis sistematuri kontroli<br />
saWiro aRar aris, magram moswavlisTvis moulodneli perioduli<br />
Semowmeba mainc sasar<strong>ge</strong>bloa. Tu <strong>da</strong>mTxveva moswavlisa<br />
<strong>da</strong> maswavleblis monacemebs Soris 80%-ze <strong>da</strong>balia, saWiroa, kvlav<br />
SevaxsenoT mas TviT<strong>da</strong>kvirvebis proceduris detalebi <strong>da</strong><br />
Cvenc ufro xSirad SevamowmoT. gamokvlevebi aCvenebs,rom aseTi<br />
tyuilis SemTxvevebi TviT<strong>da</strong>kvirvebis dros sakmaod iSviaTia<br />
<strong>da</strong> moswavleebs, romlebmac kargad ician sistemis gamoyeneba, umravles<br />
SemTxvevaSi zusti monacemebi miaqvT maswavlebelTan.<br />
88<br />
V. TviTganmtkiceba<br />
TviTmarTvis strategiebis gamoyenebis Sedegad moswavlis<br />
qceva Tan<strong>da</strong>Tan uaxlovdeba <strong>da</strong>saxul mizans. roca naTeli xdeba,<br />
rom sistema moqmedebs, sasurvelia, Tan<strong>da</strong>Tan SevamciroT ganmamtkiceblebis<br />
gamoyeneba <strong>da</strong> avamaRloT stan<strong>da</strong>rti. Tu, magali-<br />
Tad, Tavi<strong>da</strong>n moswavle jildovdebo<strong>da</strong> <strong>da</strong>valebaze koncentraciis<br />
yoveli 5 wuTisaTvis, bolos misi mizania, mTeli gakveTilis<br />
manZilze sakuTari qcevis kontroli. es cvlileba Tan<strong>da</strong>TanobiTi<br />
un<strong>da</strong> iyos, radgan ganmamtkiceblebis swrafad gaqrobam<br />
SeiZleba Zveli qcevis aRd<strong>ge</strong>na gamoiwvios.<br />
maswavleblis saboloo mizania, moswavles realistur<br />
TviTSefasebasTan erTad Camouyalibdes TviTganmtkicebis<br />
unari. moswavles SeiZleba <strong>da</strong>vexmaroT misTvis yvelaze sasurveli<br />
ganmamtkiceblis povnaSi,romliTac SeuZlia sakuTari Tavi<br />
<strong>da</strong>ajildoos miznis miRwevisTvis. erTisTvis es SeiZleba iyos<br />
Tavisufali dro <strong>da</strong> mecadineobisgan <strong>da</strong>sveneba, meoresTvis rame<br />
saqmianoba (mag. fexburTis TamaSi), <strong>mes</strong>a<strong>mes</strong>Tvis ki miznis miRwevisgan<br />
miRebuli kmayofilebis grZnoba aRmoCndeba sakmarisi.<br />
TviTganmtkiceba aranakleb efeqturia, vidre maswavleblis mier<br />
gamoyenebuli ganmtkicebis nebismieri xerxi.<br />
<strong>da</strong>skvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom TviTmarTvis unaris<br />
Camoyalibeba rTuli <strong>da</strong> etapobrivi procesia. igi did dros<br />
<strong>da</strong> Zalisxmevas moiTxovs rogorc maswavleblis, ise moswavlis
mxri<strong>da</strong>n, magram u<strong>da</strong>voa, rom am gziT SeiZleba moswavlis qcevaSi<br />
grZelvadiani cvlilebebis miRweva, romlebic <strong>da</strong>debiT gavlenas<br />
axdens moswavlis TviTSefasebasa <strong>da</strong> akademiur warmatebaze.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• qcevis TviTmarTva aris moswavlis unari, Seafasos<br />
sakuTari qceva, gansazRvros mizani qcevis Secvlis Tu SenarCunebis<br />
TvalsazrisiT, <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmos <strong>da</strong> ganaxorcielos am<br />
miznis misaRwevad saWiro RonisZiebebi;<br />
• TviTmarTvis unaris CamoyalibebisTvis maswavlebeli<br />
un<strong>da</strong> <strong>da</strong>exmaros moswavles samizne qcevis gansazRvrasa <strong>da</strong><br />
TviT<strong>da</strong>kvirvebis meTodis SemuSavebaSi;<br />
• TviTmarTvis mniSvnelovani komponentia ganmtkiceba,<br />
xolo ganmtkicebis formebis SerCeva <strong>da</strong>mokidebulia moswavlis<br />
asakobriv maxasiaTeblebsa <strong>da</strong> misi ganviTarebis<br />
safexurze;<br />
• TviTmarTvis unaris Camoyalibebis procesSi maswavlebelma<br />
<strong>da</strong>xmareba un<strong>da</strong> gauwios moswavles TviT<strong>da</strong>kvirvebis<br />
sistemis sworad gamoyenebaSi <strong>da</strong> realur TviTSefasebaSi.<br />
89
konfliqtebis mogvareba<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras niSnavs konfliqti <strong>da</strong> ra iwvevs konfliqtur situaciebs;<br />
ra pirobebi un<strong>da</strong> Seqmnas maswavlebelma klasSi moswavleTa<br />
agresiis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad;<br />
ra un<strong>da</strong> gaakeTos maswavlebelma konfliqturi situaciis<br />
ganmuxtvisaTvis;<br />
rogor un<strong>da</strong> moamzadoT moswavleebi, rom maT <strong>da</strong>moukideblad<br />
SeZlon konfliqtebis mogvareba.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. ra formiT un<strong>da</strong> Caerios maswavlebeli konfliqtur situaciaSi<br />
2. Tu maswavlebelma moaxerxa situaciis ganmuxtva <strong>da</strong> moswavleebi<br />
<strong>da</strong>ubrundnen samuSaos, SeiZleba Tu ara konfliqti<br />
amowurulad CaiTvalos<br />
90
situacia 1.<br />
xelovnebis gakveTilze qeTis SemTxveviT <strong>da</strong>eRvara saRebavi<br />
<strong>da</strong> gaafuWa TaTas TiTqmis <strong>da</strong>mTavrebuli naxati. TaTam CaTvala,<br />
rom qeTim es Segnebulad gaakeTa <strong>da</strong> maT Soris xmamaRali Selaparakeba<br />
<strong>da</strong>iwyo. Semdeg konfliqtma kidev ufro seriozuli<br />
saxe miiRo.<br />
maswavlebelma sca<strong>da</strong>, situacia ganemuxta. man TaTa koridor-<br />
Si gaiyvana <strong>da</strong> yuradRebiT usmina mis saubars, sanam gogona<br />
bolomde ar <strong>da</strong>icala agresiisgan. maswavleblis komentarebi<br />
Semoifarglebo<strong>da</strong> mxolod TanagrZnobis gamoxatviT: `aa, gasa<strong>ge</strong>bia~,<br />
`marTla~, `es marTlac cu<strong>da</strong>d mosvlia~ <strong>da</strong> a.S. maswavlebelma<br />
logikurad ga<strong>da</strong>itana saubari gogonas interesze xatvis<br />
mimarT, saubari gauba gamofenebze <strong>da</strong> amiT mTlianad Caacxro<br />
misi agresia.<br />
91
******<br />
konfliqti Cndeba maSin, roca ori an meti pirovnebis,<br />
jgufis Tu garkveuli mxareebis miznebi, Rirebulebebi <strong>da</strong> qmedebebi<br />
erTmaneTs ver eTavsebian. Kkonfliqts iwvevs azrTa sxva<strong>da</strong>sxvaobac<br />
rame sakiTxis irgvliv. u<strong>da</strong>voa, rom klasSi, sa<strong>da</strong>c<br />
gansxvavebuli interesebis, miznebisa <strong>da</strong> xasiaTis mqone bavSvebi<br />
arian Sekrebilni, xSirad iqmneba safuZveli konfliqtis warmo-<br />
SobisTvis. Tavad konfliqtis arseboba bunebrivi, yoveldRiuri<br />
movlenaa <strong>da</strong> misi mogvarebis saukeTeso gza konstruqciuli<br />
ga<strong>da</strong>wyvetaa (igulisxmeba konfliqtebis mogvareba molaparakebisa<br />
<strong>da</strong> <strong>da</strong>pirispirebuli mxareebisgan garkveul kompromisebze<br />
wasvlis gziT). konfliqtis konstruqciuli ga<strong>da</strong>wyvetis dros:<br />
• viTardeba rTuli saazrovno unar-Cvevebi, rogoricaa<br />
kritikuli azrovneba, problemis SemoqmedebiTi ga<strong>da</strong>Wris<br />
unari <strong>da</strong> a.S;<br />
• viTardeba ga<strong>da</strong>wyvetilebebis <strong>da</strong>moukideblad miRebis<br />
unari;<br />
• yalibdeba moulodneli <strong>garemo</strong>ebebisTvis Tavis<br />
garTmevis <strong>da</strong> stresis <strong>da</strong>Zlevis unari, rac moswavlis<br />
maRali socialuri <strong>da</strong> fsiqologiuri ganviTarebis maCvenebelia;<br />
• urTierTobebi klasSi (moswavleebsa <strong>da</strong> maswavlebels,<br />
an Tavad moswavleebs Soris) ufro maRal safexurze<br />
ga<strong>da</strong>dis, klasSi izrdeba erTsulovneba, erTmaneTis ndoba<br />
<strong>da</strong> pativiscema.<br />
konfliqtis arseboba problemad iqceva mxolod maSin,<br />
roca ver vaxerxebT situaciis gakontrolebas, roca konfliqtis<br />
Sedegad erT-erTi mxare mainc zaraldeba. Tu moswavlem<br />
ar icis konfliqtis mogvarebis gzebi, mosalodnelia, rom<br />
man agresias <strong>da</strong> Zaladobas mimarTos. bevri axalgazrdisTvis<br />
agresia (sityvieri Tu fizikuri) problemebis mogvarebis erTaderTi<br />
gzaa. Uumetes SemTxvevaSi, maT Zalis gamoyeneba ki ar siamovnebT,<br />
rogorc es SeiZleba erTi SexedviT mogveCvenos, aramed<br />
problemis mogvarebis sxva gzas ver xe<strong>da</strong>ven. amas SeiZleba ramdenime<br />
mizezi hqondes:<br />
92
1. zogjer moswavleebi fiqroben, rom miznebis misaRwevad<br />
Zalis gamoyeneba misaRebi xerxia; amis gareSe Tanatolebma<br />
isini SeiZleba sustad CaTvalon <strong>da</strong> <strong>da</strong>Cagron;<br />
2. moswavleebs ara aqvT socialuri unar-Cvevebi, anu<br />
komunikaciis, ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebisa Tu TviTmarTvis<br />
unar-Cvevebi <strong>da</strong> amitom ver axerxeben, aagon <strong>da</strong> SeinarCunon<br />
pozitiuri urTierTobebi sxva a<strong>da</strong>mianebTan. maT ar ician,<br />
rogor <strong>da</strong>umegobrdnen Tanatols, ra misaRebi formiT miipyron<br />
maswavleblis an sxva ufrosis yuradReba <strong>da</strong> rogor<br />
gamoxaton TavianTi emocia, mag. sibraze.<br />
skolaSi agresiam sxva<strong>da</strong>sxva forma SeiZleba miiRos. igi Sei-<br />
Zleba gamoixatos perioduli kinklaobiT, an romelime moswavlis<br />
gamudmebuli sityvieri Tu fizikuri SeviwroebiT <strong>da</strong> devniT<br />
(mag. fulis an sxva<strong>da</strong>sxva nivTis warTmeva, Seuracxmyofeli metsaxelis<br />
Serqmeva <strong>da</strong> sxv.). amgvari devnis msxverpli, Cveulebriv,<br />
xdeba moswavle, romelic, sxva moswavleebTan Se<strong>da</strong>rebiT, susti<br />
an morcxvia, a<strong>da</strong>mianebTan urTierTobis unar-Cvevebi naklebad<br />
aqvs ganviTarebuli <strong>da</strong> amitom megobrebic naklebi hyavs, an rame,<br />
magaliTad,religiuri an socialuri (mag. Raribuli Cacmuloba)<br />
niSniT gansxvavdeba umravlesobisgan. statistika gvaCvenebs,<br />
rom skolis moswavleebis umravlesobas sakuTar Tavze<br />
gamoucdia TanatolTa agresiis rame gamovlineba. gavrcelebuli<br />
azri imis Sesaxeb, rom agresori, umravles SemTxvevaSi,<br />
biWia, ar Seesabameba simarTles. biWebi ufro xSirad mimarTaven<br />
fizikur agresias, xolo gogonebi, Zalis nacvlad, sityvebs iyeneben.<br />
maT SeiZleba <strong>da</strong>scinon Tanatols, gaavrcelon masze Wori,<br />
JestebiTa <strong>da</strong> mimikiT gamoxaton mis mimarT zizRi. agresiis es<br />
formebi msxverplisaTvis aranakleb mtkivneulia, vidre fizikuri<br />
Seuracxyofa.<br />
roca agresia didi xnis manZilze vlindeba, igi seriozul<br />
kvals tovebs orive mxaris fsiqikaze. msxverpls SeiZleba<br />
Camouyalibdes arasrulfasovnebis kompleqsi, <strong>da</strong>kargos saku-<br />
Tari Tavis rwmena, mRelvarebisa <strong>da</strong> SiSis gamo gauaresdes misi<br />
akademiuri maCveneblebi. meore mxriv, agresors uyalibdeba antisazogadoebrivi<br />
midrekilebebi, rac, xSir SemTxvevaSi, kriminalur<br />
samyarosTan urTierTobiT sruldeba.<br />
amdenad, moswavleebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>varwmunoT, rom agresia ar aris<br />
efeqturi gza konfliqtebis mogvarebisTvis. am mimarTulebiT<br />
muSaoba klasTan Sexvedris pirveli dRi<strong>da</strong>nve un<strong>da</strong> <strong>da</strong>viwyoT.<br />
upirveles yovlisa,uaRresad mniSvnelovania klasSi TanamSromlobis,<br />
urTierTpativiscemis atmosferos Seqmna. skolaSi mos-<br />
93
wavleebs Soris xangrZlivi,xSirad mravalwliani urTierTobebi<br />
yalibdeba <strong>da</strong> konfliqtis SemTxvevaSi orive mxare un<strong>da</strong> grZnobdes,<br />
rom droebiTi uTanxmoeba gacilebiT naklebmniSvnelovania,<br />
vidre maTi urTierTobis SenarCuneba. am ukanasknelis miRweva<br />
ki SesaZlebelia, Tu moswavleebs saerTo interesebi aqvT, Tu<br />
TiToeulis warmateba <strong>da</strong>mokidebulia yvela <strong>da</strong>narCenis keTildReobasa<br />
<strong>da</strong> Tanadgomaze. am miznis misaRwevad:<br />
94<br />
• moswavleebi kargad un<strong>da</strong> icnobdnen maswavlebelsac<br />
<strong>da</strong> erTmaneTsac. amisTvis wlis <strong>da</strong>sawyisSive <strong>da</strong>v<strong>ge</strong>gmoT<br />
aqtivobebi an proeqtebi, romelTa mizanic erTmaneTis sxva<strong>da</strong>sxva<br />
kuTxiT gacnobaa. magaliTad, vTxovoT moswavleebs,<br />
moitanon 4-5 nivTi, romelic yvelaze ukeT mogviTxrobs maT<br />
Sesaxeb <strong>da</strong> gaacnon es nivTebi Tanaklaselebs; movawyoT gunduri<br />
Sejibreba, gavakeToT kedlis gazeTi, <strong>da</strong>vdgaT warmod<strong>ge</strong>na,<br />
an ganvaxorcieloT nebismieri proeqti, rac moswavleebis<br />
erTobliv muSaobas moiTxovs;<br />
• swavlebis procesSi rac SeiZleba xSirad gamoviyenoT<br />
TanamSromlobiTi meTodi, sa<strong>da</strong>c moswavleebi erToblivad<br />
asruleben <strong>da</strong>valebas, xsnian amocanas <strong>da</strong> a.S. es xels uwyobs<br />
moswavleTa Soris aqtiur urTierTobas <strong>da</strong> aswavlis<br />
maT pasuxism<strong>ge</strong>blobis gaziarebas. TanamSromlobiTi meTodi<br />
aviTarebs moswavleebSi socialur unar-Cvevebs <strong>da</strong> amgvarad<br />
amzadebs maT konfliqturi situaciebis konstruqciuli<br />
ga<strong>da</strong>WrisaTvis. moswavleebi swavloben TavianTi azris Riad<br />
<strong>da</strong> logikurad Camoyalibebas, sxvisi mosazrebis mosmenas,<br />
kompromisis Ziebas, TanatolisTvis <strong>da</strong>xmarebis aRmoCenas,<br />
erTmaneTis Seqebas, sayveduris misaRebi formiT gamoxatvas<br />
<strong>da</strong> a.S. maswavlebeli Tavad un<strong>da</strong> iZleodes pirovnebis pativiscemis<br />
<strong>da</strong> Tavaziani <strong>da</strong>mokidebulebis magaliTs. pativi<br />
vceT maT <strong>da</strong> <strong>da</strong>vafasoT moswavleTa individualuri Taviseburebebi,<br />
maTi asakobrivi, inteleqtualuri, erovnuli Tu<br />
rasobrivi maxasiaTeblebi <strong>da</strong> igive moviTxovoT moswavleebisganac.<br />
magaliTad, Tu Cven ironiulad mivmarTavT moswavles<br />
mc<strong>da</strong>ri pasuxis SemTxvevaSi, mosalodnelia, moswavleebmac<br />
CaTvalon, rom erTmaneTis <strong>da</strong>cinva misaRebia. maT un<strong>da</strong><br />
esmodeT, rom erTmaneTis Seuracxyofa, agresiis gamovlineba<br />
<strong>da</strong>uSvebelia <strong>da</strong> amgvari qcevis yvela mcdelobas <strong>da</strong>uyovnebeli<br />
reaqcia mohyveba.<br />
amgvar <strong>garemo</strong>Si izrdeba moswavlis TviTSefaseba, saku-<br />
Tari Tavisadmi rwmena, yalibdeba masSi eTikuri Rirebulebebi,
ogoricaa patiosneba, samarTlianoba, tolerantoba, sakuTari<br />
Tavisa <strong>da</strong> sxvebis pativiscema. amitomac naklebmosalodnelia<br />
agresiuli reagireba sxvaTa qcevasa <strong>da</strong> konfliqtur situaciaze.<br />
amasTan, igi fsiqologiurad ukeTaa momzadebuli konfliqtis<br />
mogvarebaSi pozitiuri rolis SesrulebisTvis.<br />
miuxe<strong>da</strong>vad maswavleblis mcdelobisa, agresiis gamovlinebis<br />
SemTxvevebi mainc iqneba. situacia, roca ori moswavle erTmaneTs<br />
uyviris <strong>da</strong> xelis <strong>da</strong>sartymela<strong>da</strong>c miiwevs, arc Tu ise<br />
uCveuloa skolebSi. rogor un<strong>da</strong> moiqces am dros maswavlebeli<br />
1. Sori<strong>da</strong>nve SevafasoT situacia. ganvsazRvroT, vin<br />
monawileobs konfliqtSi <strong>da</strong> ra viciT Cven maT Sesaxeb;<br />
rogor aRiqvamen isini Cvens gamoCenas. am Sefasebis Sedegad,<br />
konfliqtis seriozulobi<strong>da</strong>n gamomdinare, SeiZleba movuxmoT<br />
<strong>da</strong>mxmares, sxva maswavlebels an direqtors (mag. zemoTaRweril<br />
situaciaSi maswavlebelma SeniSna, rom TaTa<br />
gacilebiT ufro agresiulad iqceo<strong>da</strong>, vidre qeTi <strong>da</strong> CaTvala<br />
umjobesi iqnebo<strong>da</strong>, TaTas gasaubrebo<strong>da</strong>. man isic gaiazra,rom<br />
am SemTxvevaSi misi avtoriteti sakmarisi iqnebo<strong>da</strong><br />
konfliqtis gansamuxtad);<br />
2. gvaxsovdes, rom Cveni mizania, ganvmuxtoT situacia<br />
ise, rom aravin <strong>da</strong>ziandes <strong>da</strong> arc erTi monawilis Tavmoyvareoba<br />
ar Seilaxos;<br />
3. SevecadoT, Tavi<strong>da</strong>n moviSoroT gareSe pirebi,<br />
mayureblebi <strong>da</strong> situacias gavaridoT erT-erTi moCxubari.<br />
Tu es ar xerxdeba, un<strong>da</strong> SevecadoT, rame saSualebiT (mag.<br />
xmis aweviT) Cvenze gadmovitanoT moswavleebis yuradReba<br />
(Cvens situaciaSi maswavlebelma saWirod CaTvala TaTas<br />
gayvana klasi<strong>da</strong>n. amiT man SeZlo klasSi simSvidis aRd<strong>ge</strong>na);<br />
4. SevecadoT, Tavs movaxvioT rame SezRudva <strong>da</strong> Tan<strong>da</strong>TanobiT<br />
gavamkacroT moTxovna. magaliTad, jer moviTxovoT:<br />
`rac gin<strong>da</strong>T, is TqviT, magram xmas <strong>da</strong>uwieT”. roca am<br />
brZanebas <strong>da</strong>emorCilebian, <strong>da</strong>vamatoT Semdegi moTxovna `uxeSi<br />
sityvebis gamoyeneba SewyviteT” <strong>da</strong> a.S.<br />
5. <strong>da</strong>varwmunoT,rom am sakiTxis mogvareba mSvidobiani<br />
saubriT ajobebs. SeiZleba vuTxraT, rom Cxubis gagrZelebas<br />
yovelTvis moaxerxeben <strong>da</strong> maswavlebeli amas xels ver<br />
SeuSlis, magram jer SeiZleba sxva xerxi vcadoT;<br />
6. <strong>da</strong>vexmaroT moswavleebs TavianTi emociebis mo-<br />
TokvaSi. amisTvis xSirad sakmarisia, rom maT yuradRebiT<br />
95
<strong>da</strong> TanagrZnobiT movusminoT. mosmenisas<br />
a) saxiT, JestebiT SevecadoT, gamovxatoT, rom yuradReba<br />
mTlianad maTken gvaqvs mipyrobili;<br />
b) kiTxvebiT vTxovoT bundovani, gau<strong>ge</strong>bari epizodebis<br />
ganmarteba;<br />
g) vagrZnobinoT, rom gvesmis maTi problemis <strong>da</strong> satkivaris<br />
seriozuloba;<br />
d) <strong>da</strong>vacadoT, mTlianad amowuron TavianTi saTqmeli,<br />
gamoxaton yvela emocia;<br />
e) gavimeoroT, SevajamoT maTi naTqvami <strong>da</strong> SevamowmoT,<br />
rom mniSvnelovani araferi gvrCeba.<br />
7. <strong>da</strong>vexmaroT moswavles gamosavalis povnaSi. SevTavazoT<br />
mas konfliqtis mogvarebis SesaZlo variantebi,<br />
an, ubralod, mivceT saSualeba, Rirseulad, Tavmoyvareobis<br />
Seulaxavad gamovides Seqmnili mdgomareobi<strong>da</strong>n. magaliTad,<br />
SevTavazoT mas sxvagan, ufro wynar adgilas Sexvedra <strong>da</strong><br />
saubari. sasurvelia, am dros movaxerxoT moswavlis yuradRebis<br />
ga<strong>da</strong>tana rame <strong>da</strong>debiT emociasa <strong>da</strong> qmedebaze (mocemul<br />
situaciaSi maswavlebelma TaTas yuradReba xatvaze<br />
ga<strong>da</strong>itana).<br />
agresiis faqtis aRkveTa mxolod pirveli nabijia konfliqturi<br />
situaciis mogvarebisken. Cven mier aRweril SemTxveva-<br />
Sic, Tumca maswavlebelma warmatebiT <strong>da</strong>awynara moswavleebi <strong>da</strong><br />
Tavi<strong>da</strong>n aicila konfliqtis garTuleba, problema SeiZleba arc<br />
ki iyos sabolood mogvarebuli. savsebiT SesaZlebelia, TaTasa<br />
<strong>da</strong> qeTis Soris metoqeobas xangrZlivi istoria <strong>da</strong> sakmaod<br />
Rrma fesvebi hqondes. maswavlebels xSirad seriozuli rolis<br />
Sesruleba uxdeba moswavleTa konfliqtis <strong>da</strong>regulirebaSi. am<br />
dros man sxva<strong>da</strong>sxva midgoma SeiZleba gamoiyenos:<br />
96<br />
I. direqtiuli midgomis SemTxvevaSi maswavlebeli<br />
Tavad iZleva miTiTebebs, Tu ra un<strong>da</strong> gaakeTon moswavleebma.<br />
igi ar eTaTbireba konfliqtSi monawile mxareebs, aramed<br />
Tavad iRebs erTpirovnul ga<strong>da</strong>wyvetilebas. rasakvirvelia,<br />
es ga<strong>da</strong>wyvetileba samarTliani <strong>da</strong> obieqturi un<strong>da</strong> iyos,<br />
magram man SeiZleba erT-erT mxares mainc <strong>da</strong>utovos ukmayofilebis<br />
grZnoba <strong>da</strong> am SemTxvevaSi konfliqti sabolood<br />
mogvarebulad ver CaiTvleba. Aamdenad, direqtiuli<br />
stilis gamoyeneba misaRebia mxolod im SemTxvevaSi, roca<br />
konfliqturi situacia kontroli<strong>da</strong>n gamodis <strong>da</strong> <strong>da</strong>uyovnebel<br />
Carevas moiTxovs, raTa moswavleTa usafrTxoeba eWvqveS<br />
ar <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>s. am stils mivmarTavT maSinac, roca konfliqti
imdenad umniSvneloa, rom masze didi drois <strong>da</strong> energiis<br />
<strong>da</strong>xarjva araa gamarTlebuli;<br />
II. maswavlebeli-arbitri yuradRebiT ismens orive mxaris<br />
mosazrebebs <strong>da</strong> problemis arsSi Cawvdomis Semdeg eubneba<br />
maT, ra un<strong>da</strong> gakeTdes. es sakmaod efeqturi midgomaa,<br />
radgan konfliqtSi monawile mxareebs TavianTi poziciebis<br />
gamoxatvis saSualeba eZlevaT <strong>da</strong> Tanac Sedegi sakmaod<br />
mokle droSi miiRweva. am stilis nakli isaa, rom moswavleebi<br />
Tavad ver iReben iniciativas problemis mogvarebis<br />
procesSi <strong>da</strong> konfliqtis siRrmiseuli mizezebic SeiZleba<br />
auxsneli <strong>da</strong>rCes;<br />
III. maswavlebeli-mosamarTle monawileobs iseTi konfliqtebis<br />
mogvarebaSi, roca erTma mxarem meores aSkara<br />
ziani miayena <strong>da</strong> saWiro xdeba samarTlianobis aRd<strong>ge</strong>na. am<br />
SemTxvevaSi maswavlebelma un<strong>da</strong> mousminos mxareebs <strong>da</strong><br />
ga<strong>da</strong>wyvitos, vin aris <strong>da</strong>mnaSave. bavSvebi xSirad miandoben<br />
xolme ufross samarTliani ga<strong>da</strong>wyvetilebis gamotanas. maswavlebelsve<br />
evaleba am dros gansazRvros `sasjelis zoma~,<br />
anu ra Sede<strong>ge</strong>bi un<strong>da</strong> mohyves miuRebel qmedebas misi CamdenisaTvis.<br />
samive midgomas, zogierTi <strong>da</strong>debiTi mxaris miuxe<strong>da</strong>vad, erTi<br />
saerTo nakli aqvs. verc erTi maTgani ver Seuwyobs xels moswavleTa<br />
<strong>da</strong>moukideblobis ganviTarebas, kompromisze wasvlis <strong>da</strong> erTmaneTTan<br />
SeTanxmebis miRwevis unaris Camoyalibebas. amitom, Tun<strong>da</strong>c<br />
am midgomebiT moxerxdes erTi konkretuli konfliqtis mogvareba,<br />
es ver gamoad<strong>ge</strong>ba moswavles imis modelad, Tu rogor SeiZleba<br />
moiqces momavalSi axali konfliqtebis warmoSobisas. amitomac, yvelaze<br />
mniSvnelovani, rac maswavlebels SeuZlia gaakeTos, aris is,<br />
rom moamzados moswavleebi konfliqtebis mogvarebaSi aqtiuri rolis<br />
SesrulebisTvis <strong>da</strong> miandos maT iniciativa. AamisaTvis, vaswavloT<br />
moswavleebs molaparakebis warmarTva <strong>da</strong> movamzadoT isini<br />
konfliqtSi mediatoris rolis SesrulebisTvis.<br />
molaparakebebi<br />
roca konfliqtzea saubari,SeiZleba <strong>da</strong>gvrCes STabeWdileba,rom<br />
erTi mxare mo<strong>ge</strong>buli un<strong>da</strong> <strong>da</strong>rCes <strong>da</strong> meore wa<strong>ge</strong>buli. konfliqtis<br />
mogvarebis konstruqciuli gzis Zieba ki gulisxmobs iseTi<br />
ga<strong>da</strong>wyvetilebis povnas, romlis Sedega<strong>da</strong>c orive mxare mo<strong>ge</strong>buli<br />
<strong>da</strong>rCeba. am SemTxvevaSi Cveni mizani <strong>da</strong>mnaSavis povna <strong>da</strong> sakuTari simarTlis<br />
<strong>da</strong>mtkiceba ki ara,aramed problemis ufro Rrmad gaazreba<br />
97
<strong>da</strong> orive mo<strong>da</strong>visTvis met-naklebad misaRebi gamosavalis povnaa.<br />
situacia 2.<br />
rati <strong>da</strong> giorgi Tanaklaselebi arian. isini mu<strong>da</strong>m kinklaoben<br />
<strong>da</strong> maTi Cxubi xSirad Slis <strong>saswavlo</strong> process. maswavlebelma<br />
CaTvala, rom molaparakebebis gza optimaluri saSualebaa<br />
maTi konfliqtis mosagvareblad. man <strong>da</strong>iTanxma orive moswavle<br />
am molaparakebebSi monawileobaze. maswavlebeli Seeca<strong>da</strong>, Seeqmna<br />
oficialur molaparakebebTan miaxlovebuli <strong>garemo</strong>, ramac<br />
bavSvebis interesi gaaRviva. pirvel rigSi, ratic <strong>da</strong> giorgic<br />
Seecadnen, gaerkviaT, ra xdebo<strong>da</strong> maT Soris, ra pretenziebi hqon<strong>da</strong>T<br />
erTmaneTTan. amis Semdeg maswavlebelma sTxova maT, CamoeTvalaT<br />
urTierTobis mogvarebis gzebi. orive moswavlem aRiara, rom<br />
Cxubi skolaSi ar SeiZleba <strong>da</strong> SeTanxmdnen, rom am dRi<strong>da</strong>n skolis<br />
teritoriaze mainc moeridebodnen Ria <strong>da</strong>pirispirebas, Tumca<br />
98
<strong>da</strong>megobrebaze orivem uari ganacxa<strong>da</strong>. amgvarad, Sedga SeTanxmeba,<br />
romelic bavSvebma xelis CamorTmeviT ganamtkices. am dRis Semdeg<br />
situacia mkveTrad gaumjobes<strong>da</strong> <strong>da</strong> es gaumjobeseba aramarto skolaSi,<br />
aramed skolis gareT maT urTierTobazec aisaxa.<br />
rogorc am magaliTi<strong>da</strong>n Cans, konfliqtis mogvareba molaparakebebis<br />
gziT ramdenime safexurad iyofa:<br />
1. ganvsazRvroT problemis arsi<br />
swori ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba SeuZlebelia, Tu problema<br />
Tavi<strong>da</strong>nve sworad ar iqna gansazRvruli. orive mxares un<strong>da</strong><br />
esmodes, ra xdeba realurad, xom ar arsebobs ufro siRrmiseuli<br />
problema, romlis konkretuli gamovlinebac es konfliqti<br />
gax<strong>da</strong>. am etapze moswavleebma un<strong>da</strong> SeZlon, gulwrfelad Camoayalibon,<br />
ra surT <strong>da</strong> ras ganicdian mocemul situaciaSi. es<br />
saubari ar un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>izardos urTierTbraldebebsa <strong>da</strong> SeuracxyofaSi.<br />
amitom winaswar un<strong>da</strong> SeTanxmdnen, rom moswavleebi<br />
ar Seawyvetineben erTmaneTs <strong>da</strong> ar gamoiyeneben mimarTvis<br />
uxeS formebs. amasTan, umjobesia, maT, ZiriTa<strong>da</strong>d, sakuTar Tavze<br />
isaubron, anu gamoxaton is, Tu Tavad ra ganicades Tanatolis<br />
qmedebis Sedegad <strong>da</strong> ratom. magaliTad, `me Tavi Zalian<br />
Suracxyofilad vigrZeni, roca Sen aseTi sityvebiT mommarTe,<br />
radgan es yvelas esmo<strong>da</strong>.~ amasTan, moswavlem SeiZleba ganmartos,<br />
Tu ra surs mas. `me min<strong>da</strong>, rom Sen cota pativiscemiT melaparako,<br />
gansakuTrebiT, roca mTeli Cveni klasi ismens~.<br />
imisaTvis, rom konfliqtis arsi orive mxarem<br />
gaiazros, aucilebelia, maT yuradRebiT mousminon<br />
erTmaneTs. mosmena ki am SemTxvevaSi moiTxovs<br />
imas,rom sakuTari emociebi droebiT gverdze<br />
ga<strong>da</strong>vdoT <strong>da</strong> mowinaaRmdegis ga<strong>ge</strong>bas SevecadoT.<br />
konfliqtis mogvarebis procesSi es albaT yvelaze<br />
rTuli etapia. moswavleebs un<strong>da</strong> SeeZloT<br />
aqtiuri mosmenis unar-Cvevebis gamoyeneba, kiTxvebis<br />
<strong>da</strong>sma Tanamosaubris poziciis, <strong>da</strong>mokidebulebis<br />
<strong>da</strong>sazusteblad. erT-erTi xerxi, rasac<br />
xSirad iyeneben molaparakebisas,aris is,rom vTxovoT<br />
moswavles, xelaxla Camoayalibos is, rac<br />
Tanamosaubrisgan moismina. am dros mas uxdeba<br />
Tavisi reaqciis, brazis droebiT mainc moTokva<br />
<strong>da</strong> obieqturobis SenarCuneba.<br />
ix. II -<br />
gv. 132<br />
99
2. ganvsazRvroT konfliqtis ga<strong>da</strong>Wris SesaZlo gzebi<br />
moswavleebi cdiloben, erTad moifiqron <strong>da</strong> furcelze<br />
Camoweron am konfliqtis mogvarebis yvela SesaZlo varianti.<br />
moswavleebs SeiZleba <strong>da</strong>vexmaroT kiTxvebiT: `ra SeiZleba<br />
SevcvaloT Cvens qcevaSi~ `ra wesi SeiZleba SemoviRoT~<br />
`kidev xom ar arsebobs rame varianti~ am etapze ar arsebobs<br />
miuRebeli SemoTavazeba. Cveni mizania, ar gamogvrCes arc erTi<br />
SesaZlo xerxi,romelmac SeiZleba konfliqtis mogvarebas Seuwyos<br />
xeli.<br />
3. SevarCioT orive mxarisTvis misaRebi varianti<br />
konfliqtis mogvarebis SesaZlo gzebis maqsimalurad sruli<br />
siis Sed<strong>ge</strong>nis Semdeg moswavleebi saTiTaod ganixilaven<br />
TiToeul variants. isini cdiloben, upasuxon kiTxvebs: rogoria<br />
TiToeuli variantis <strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong> uaryofiTi mxareebi ra<br />
sakiTxebi rCeba mougvarebeli TiToeuli am gzis arCevisas ra<br />
moxdeba, Tu am xerxs vcdiT sabolood, mxareebi un<strong>da</strong> SeTanxmndnen<br />
CamoTvlilTa Soris yvelaze misaReb variantze. SeTanxmeba<br />
aucileblad detaluri un<strong>da</strong> iyos,zustad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vadginoT,<br />
vin ras gaakeTebs, sad <strong>da</strong> rodis. amgvari detalebis winaswar<br />
garkvevis gareSe SeTanxmeba SeiZleba ar Sesruldes.<br />
4. SevafasoT SeTanxmebis Sede<strong>ge</strong>bi<br />
konfliqtis mogvarebis SerCeuli xerxis ganxorcilebisas,<br />
aucilebelia, moswavleebs esmodeT, rom es jer kidev sacdeli<br />
variantia <strong>da</strong> am gzam SeiZleba arc gaamarTlos. amitom paralelurad<br />
un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iwyos Sede<strong>ge</strong>bze <strong>da</strong>kvirveba <strong>da</strong> Sefaseba. moswavleebi<br />
mudmivad usvamen sakuTar Tavs SekiTxvebs: mogvar<strong>da</strong> ki<br />
problema yvela kmayofilia Sede<strong>ge</strong>biT xom ar un<strong>da</strong> SevcvaloT<br />
rame Tu mxareebi miRweul Sede<strong>ge</strong>bs ara<strong>da</strong>makmayofileblad miiCneven,<br />
saWiro xdeba cvlilebebze, an sruliad axal variantze<br />
SeTanxmeba <strong>da</strong> misi ganxorcieleba.<br />
praqtikam aCvena, rom moswavleebs Soris molaparakebis gza<br />
Zalian efeqturi SeiZleba iyos konfliqtis mogvarebisTvis. amis<br />
erTaderTi piroba aris is, rom orive mxares un<strong>da</strong> hqondes amis<br />
survili <strong>da</strong> iyos mzad konstruqciuli nabijebis ga<strong>da</strong>dgmisTvis.<br />
100
mediacia<br />
konfliqtis mSvidobianad mogvarebis meore gavrcelebuli<br />
gzaa mediacia, anu sakiTxis ga<strong>da</strong>Wra konfliqtSi <strong>mes</strong>ame, neitraluri<br />
piris, mediatoris, monawileobiT. am SemTxvevaSic ga<strong>da</strong>mwyveti<br />
mniSvneloba eniWeba mo<strong>da</strong>ve mxareebis mzaobas diskusiisa<br />
<strong>da</strong> sakiTxis erToblivad mogvarebisTvis. mediatori SeiZleba<br />
<strong>da</strong>exmaros mxareebs, magram igi TviTon ver ga<strong>da</strong>Wris konfliqts.<br />
praqtikam aCvena, rom mediaciis procesi yvelaze Sedegiani maSinaa,<br />
roca mediatoris rols konfliqtSi monawile moswavleebis<br />
Tanaklaselebi an Tanaskolelebi asruleben. amas TanatolTa<br />
mediacia hqvia. aseve efeqturi mediatorebi SeiZleba iyvnen<br />
amave skolis maswavleblebi. amasTan, un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT,<br />
rom mediators aucileblad un<strong>da</strong> hqondes gavlili specialuri<br />
mosamzadebeli kursi, rogorc es <strong>da</strong>savleT evropis<br />
qveynebSi xdeba. amitom, Cveulebriv, mowveuli specialistebi<br />
axorcieleben skolis zogierTi moswavlisa <strong>da</strong> maswavleblis<br />
momzadebas, ris Semdegac maT eZlevaT mediatoris rolis Sesrulebis<br />
ufleba. mediaciis procesi iner<strong>ge</strong>ba ara erT romelime<br />
klasSi, aramed mTel skolaSi <strong>da</strong> es mxolod administraciisa<br />
<strong>da</strong> mSoblebis aqtiuri mxar<strong>da</strong>WeriT SeiZleba ganxorcieldes.<br />
mediaciis procesis warmatebiT ganxorcielebisTvis<br />
• mediatorad un<strong>da</strong> SeirCes moswavle, romelic avtoritetiT<br />
sar<strong>ge</strong>blobs TanatolTa Soris;<br />
• mediaciis <strong>da</strong>wyebamde un<strong>da</strong> ganisazRvros ZiriTadi<br />
wesebi, romlebic <strong>da</strong>aregulirebs mTel process, magaliTad,<br />
erTmaneTisadmi mimarTvis formebs, pirvelad romeli mxare<br />
iwyebs saubars <strong>da</strong> a.S;<br />
• mediatori Tavad ar karnaxobs ga<strong>da</strong>wyvetilebebs<br />
konfliqtSi monawile mxareebs <strong>da</strong> ar gamoxatavs Tavis<br />
mxar<strong>da</strong>Weras romelime maTganis mimarT. igi rCeba absoluturad<br />
neitraluri <strong>da</strong> miukerZoebeli;<br />
• mediators aucileblad un<strong>da</strong> hqondes aqtiuri mosmenisa<br />
<strong>da</strong> Ria kiTxvebis <strong>da</strong>smis unar-Cvevebi. misma SekiTxvebma<br />
stimuli un<strong>da</strong> misces konfliqtSi monawile moswavleebs,<br />
Riad gamoxaton TavianTi grZnobebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
(`ras gulisxmobdi, roca Tqvi, rom...~) <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>dgan nabijebi<br />
erToblivi ga<strong>da</strong>wyvetilebis misaRebad (`ra un<strong>da</strong> moxdes,<br />
rom yvelaferi gamoswordes~);<br />
• Sexvedris adgili, dro <strong>da</strong> xangZlivoba sakmaod<br />
mniSvnelovania. process un<strong>da</strong> mieces oficialuri mola-<br />
101
parakebebis forma <strong>da</strong> yvelaferi, rac am dros xdeba, un<strong>da</strong><br />
iyos konfidencialuri;<br />
• mediaciis procesi sruldeba garkveuli<br />
xelSekrulebiT, romelSic Tanabra<strong>da</strong>a asaxuli orive<br />
mxaris pozicia <strong>da</strong> <strong>da</strong>konkretebulia, rogor un<strong>da</strong> mogvardes<br />
msgavsi konfliqturi situaciebi momavalSi.<br />
moswavleTa Soris molaparakebebi <strong>da</strong> mediacia gacilebiT<br />
met dros <strong>da</strong> Zalisxmevas moiTxovs, vidre konfliqtis mogvarebis<br />
sxva gzebi, magram Sede<strong>ge</strong>bic gacilebiT ufro Sorsmimavalia.<br />
mcirdeba agresiisa <strong>da</strong> Zaladobis done skolaSi, izrdeba<br />
moswavlis TviTSefaseba, misi pativiscema sakuTari Tavisa <strong>da</strong><br />
sxvebis mimarT, rac, saboloo jamSi, aramxolod aumjobesebs<br />
<strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>s, aramed amzadebs moswavles warmatebuli<br />
urTierTobebisaTvis mTeli cxovrebis manZilze.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• konfliqti miznebis, Rirebulebebis, qmedebebis<br />
SeuTavseblobiTaa gamowveuli <strong>da</strong> igi bunebrivi movlenaa<br />
skolaSi;<br />
• konfliqtis mogvarebisTvis moswavlem SeiZleba mimarTos<br />
agresias <strong>da</strong> Zaladobas, roca igi amis magaliTs<br />
ufrosebisgan xe<strong>da</strong>vs, an ara aqvs socialuri unar-Cvevebi;<br />
• agresiis Tavi<strong>da</strong>n acilebis saukeTeso gzaa klasSi<br />
TanamSromlobis, urTierTpativiscemis, tolerantobis<br />
atmosferos Seqmna;<br />
• konfliqtis mogvarebisTvis maswavlebelma SeiZleba<br />
gamoiyenos direqtiuli midgoma, Seasrulos arbitris<br />
an mosamarTlis roli. Tumca arc erTi es midgoma ar<br />
amzadebs moswavles konfliqtebis <strong>da</strong>moukideblad <strong>da</strong>regulirebisTvis;<br />
• konfliqtebis mogvarebisTvis yvelaze efeqturia,<br />
rom mivandoT moswavleebs iniciativa <strong>da</strong> movamzadoT<br />
isini molaparakebebisa <strong>da</strong> mediaciis xerxebis gamoyenebisTvis.<br />
102
ganaTleba <strong>da</strong> kanonmdebloba<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ra erovnuli <strong>da</strong> saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebi<br />
un<strong>da</strong> icodes maswavlebelma;<br />
rogor un<strong>da</strong> Seuwyon xeli maswavleblebma skolebSi<br />
ganaTlebis uflebis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb saerTaSoriso konvenciebis<br />
<strong>da</strong>nergvas;<br />
rogor un<strong>da</strong> gamoiyenon maswavleblebma samarTlebrivi<br />
aqtebi skolaSi.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT<br />
pasuxebze:<br />
1. saqarTvelos kanonmdeblobiT ra asaki<strong>da</strong>n aqvs bavSvs<br />
ganaTlebis miRebis ufleba<br />
2. rogor un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvan maswavleblebma religiuri, eTnikuri<br />
an enobrivi umciresobebis warmomad<strong>ge</strong>nel moswavleTa<br />
uflebebi<br />
3. rogor un<strong>da</strong> izrunon maswavleblebma bavSvebis keTildReobisaTvis<br />
103
104<br />
*****<br />
yvela bavSvs aqvs ganaTlebis miRebis ufleba, romelic<br />
a<strong>da</strong>mianis erT-erTi fun<strong>da</strong>menturi uflebaa. rogorc erovnuli,<br />
aseve saerTaSoriso kanonmdebloba iTvaliswinebs bavSvTa am<br />
uflebis <strong>da</strong>cvas. maswavleblis movaleobaa, <strong>da</strong>eqvemdebaros am<br />
kanonebs, romlebic gulisxmobs TiToeuli bavSvis uzrunvelyofas<br />
sruli zogadi ganaTlebis miRebis Tanabari<br />
uflebiT.<br />
saqarTvelos kanonmdeblobis mixedviT, bavSvs ufleba aqvs,<br />
6 wlis asaki<strong>da</strong>n miiRos zogadi ganaTleba saqarTvelos zogadsaganmanaTleblo<br />
<strong>da</strong>wesebulebebSi. saqarTveloSi zogadi<br />
ganaTleba, romelic 12 wels moicavs, samsafexuriania: <strong>da</strong>wyebiTi<br />
- 6 weli, sabazo - 3 weli <strong>da</strong> saSualo - 3 weli.<br />
saqarTvelos konstitucia yvelas uzrunvelyofs<br />
ganaTlebis miRebis uflebiT <strong>da</strong> aniWebs maT SesaZleblobas,<br />
airCion saxelmwifo an kerZo ganaTleba. ganaTlebis miRebaSi<br />
aravis ar un<strong>da</strong> SeeSalos xeli, erovnebis, rasis, sqesis, eTnikuri<br />
warmomavlobis, qonebrivi mdgomareobis, religiuri<br />
kuTvnilebis an sxva statusis miuxe<strong>da</strong>vad. yvela bavSvi valdebulia,<br />
miiRos <strong>da</strong>wyebiTi ganaTleba. saqarTvelos kanonmdeblobiT,<br />
yvelas aqvs ufaso zogadi ganaTlebis miRebis ufleba.<br />
saxelmwifo vauCeruli <strong>da</strong>finansebiT uzrulvelyofs yvela moswavles.<br />
yvela bavSvisTvis ganaTlebis uflebis uzrunvelyofasTan<br />
erTad, saxelmwifo valdebulia, izrunos skolaSi moswavleTa<br />
usafrTxoebaze. amdenad, ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />
saministros, skolis administraciisa <strong>da</strong> maswavleblebis movaleobaa,<br />
Seqmnan iseTi usafrTxo <strong>garemo</strong>, romelSic moswavleebi<br />
efeqtianad swavlas SeZleben. maSinac ki, rodesac moswavleebi<br />
disciplinuri <strong>da</strong>rRvevebisTvis isjebian, maswavleblebma un<strong>da</strong><br />
izrunon bavSvis a<strong>da</strong>mianuri Rirsebis SenarCunebaze. magali-<br />
Tad, moswavle, romelic skolaSi gamudmebiT Cxubobs, skolis<br />
administaciam araviTar SemTxvevaSi ar un<strong>da</strong> <strong>da</strong>aSinos, ar un<strong>da</strong><br />
miayenos mas fizikuri Tu sityvieri Seuracxyofa; aseve, <strong>da</strong>uSvebelia<br />
sa<strong>da</strong>msjelo RonisZiebebis gatareba sxva moswavleebis<br />
Tan<strong>da</strong>swrebiT.<br />
saqarTvelo aris iseTi saerTaSoriso konvenciebis monawile<br />
qveyana, rogoricaa gaerTianebuli erebis a<strong>da</strong>mianis ufleba-<br />
Ta sayovelTao deklaracia, a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong> ZiriTad<br />
TavisuflebaTa <strong>da</strong>cvis evropuli konvencia <strong>da</strong> aseve, bavSvTa<br />
uflebebis Sesaxeb konvencia. im sferoebSi, romelsac saqarT-
velos kanonmdebloba ver faravs, bavSvis uflebebis <strong>da</strong>cvis<br />
TvalsazrisiT, saerTaSoriso konvenciebSi asaxuli debulebebi<br />
un<strong>da</strong> iyos gaTvaliswinebuli.<br />
bavSvTa uflebebis Sesaxeb konvenciis 29-e muxlis Tanaxmad,<br />
maswavleblebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>exmaron moswavleebs gonebriv <strong>da</strong> fizikur<br />
ganviTarebaSi. es niSnavs, rom moswavleebs un<strong>da</strong> mieceT<br />
swavlisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>svenebis saSualeba.<br />
saskolo <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gma un<strong>da</strong> moicavdes samoqalaqo<br />
ganaTlebas. samoqalaqo ganaTleba moicavs rogorc ZiriTadi<br />
eTnikuri jgufis, aseve erovnuli umciresobebis, sxva erovnebebisa<br />
<strong>da</strong> eTnikuri <strong>da</strong>jgufebebis pativiscemis swavlas. samoqalaqo<br />
ganaTlebis nawilia isic, rom moswavleebma iswavlon<br />
sakuTari kulturuli memkvidreobis,saxelmwifo enis,istoriis,<br />
tradiciebis <strong>da</strong> a.S. mniSvneloba. moswavleebma un<strong>da</strong> gaacnobieron<br />
erTmaneTis uflebebis <strong>da</strong>cvis mniSvnelobac. saqarTvelos<br />
xelisuflebam, Sesabamisi kanonmdeblobis SemoRebis gziT, un<strong>da</strong><br />
uzrunvelyos umciresobaTa warmomad<strong>ge</strong>neli bavSvebis uflebebis<br />
<strong>da</strong>cva. am mizniT, saxelmwifom un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvas saerTaSoriso<br />
konvenciebiT nakisri valdebulebebi. aseTi valdebulebebis<br />
<strong>da</strong>cvis umTavresi garanti ki moqmedi kanonmdeblobis evropul<br />
stan<strong>da</strong>rtebTan SesabamisobaSi moyvanaa.<br />
saqarTvelos mosaxleobis umravlesoba marTlmadidebeli<br />
qristiania. Tumca, saqarTveloSi arsebobs sxva religiuri umciresobebi,<br />
romelTa pativiscemac saqarTveloSi mcxovrebi<br />
nebismieri a<strong>da</strong>mianis valdebulebaa. saqarTveloSi cxovroben<br />
ebraelebi, musulmanebi, aramarTlmadidebeli qristianebi <strong>da</strong> a.S.<br />
<strong>da</strong>uSvebelia umciresobaTa am jgufebis warmomad<strong>ge</strong>neli bavSvebis<br />
religiur ceremoniebSi, locvebSi, an marTlmadidebluri<br />
eklesiis msaxurebaSi iZulebiT CarTva.<br />
rwmenis Tavisuflebis <strong>da</strong>rRvevis magaliTia, rodesac maswavlebelma<br />
klasi<strong>da</strong>n gaagdo ebraeli moswavle im mizeziT, rom<br />
mas efara ebrauli religiuri Tavsaburavi.<br />
msgavsi mopyroba ikrZaleba aramxolod saqarTvelos konstituciiTa<br />
<strong>da</strong> zogadi ganaTlebis Sesaxeb kanoniT, aramed a<strong>da</strong>mianis<br />
uflebebisa <strong>da</strong> fun<strong>da</strong>menturi Tavisuflebebis <strong>da</strong>cvis<br />
evropuli konvenciis me-9 muxliT (religiis Tavisufleba).<br />
moswavleebi zogjer yvebian anekdotebs sxva eTnikur warmomad<strong>ge</strong>nlebze.<br />
Tu maswavlebeli klasSi aseT xumrobas gai<strong>ge</strong>bs,<br />
aucileblad un<strong>da</strong> auxsnas moswavleebs, Tu ratomaa <strong>da</strong>uSvebeli<br />
amgvari saubari. maswavlebeli ar un<strong>da</strong> CaerTos aseT xumrobaSi<br />
<strong>da</strong> izrunos, rom aRar ganmeordes msgavsi saqcieli.<br />
105
saqarTveloSi saxelmwifo ena qarTulia. magram eTnikuri<br />
umciresobebis warmomad<strong>ge</strong>nlebs, enobrivi barieris gamo, araviTar<br />
SemTxvevaSi ar un<strong>da</strong> eTqvas uari ganaTlebis miRebaze.<br />
maswavlebeli valdebulia, xeli SeuSalos moswavleebis mxri<strong>da</strong>n<br />
mSobliur enaze saubris gamo maT <strong>da</strong>cinvasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mcirebas.<br />
maswavlebelma bavSvebs un<strong>da</strong> aswavlos tolerantoba <strong>da</strong><br />
pativiscema eTnikuri Tu religiuri umciresobebis mimarT.<br />
maswavleblis mxri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>uSvebelia umciresobaTa warmomad<strong>ge</strong>nlebisTvis<br />
mSobliur enaze saubris akrZalva. maswavlebels moeTxoveba,<br />
<strong>da</strong>icvas maTi individualuri <strong>da</strong> koleqtiuri ufleba,<br />
SeinarCunon TavianTi kulturuli TviTmyofadoba.<br />
sasurvelia, bavSvebTan <strong>da</strong> skolis administraciasTan erTad<br />
SemuSavdes <strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong>xmarebis programa maTTvis, visTvisac<br />
qarTuli araa mSobliuri ena.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, ipovoT pasuxi am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
mocemul yvela SekiTxvaze. <strong>da</strong>ubrundiT kiTxvebs <strong>da</strong> gaeciT<br />
pasuxebi.<br />
106
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• maswavleblisTvis moswavleebis keTildReobaze<br />
zrunva aramxolod moraluri, aramed kanoniT<br />
gaTvaliswinebuli movaleobaa;<br />
• maswavlebelma un<strong>da</strong> izrunos imaze, rom moswavleebi<br />
fizikurad usafrTxo <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>Si imyofebodnen.<br />
bavSvis usafrTxoebis <strong>da</strong>cva moicavs disciplinuri<br />
wesebis <strong>da</strong>cvas <strong>da</strong> skolis gareT bavSvis uflebebis Selaxvis<br />
nebismier SemTxvevaze saTanado reagirebas;<br />
• maswavlebelma un<strong>da</strong> izrunos bavSvis Rirsebis<br />
<strong>da</strong>cvaze,kargad un<strong>da</strong> icnobdes kanoniT gaTvaliswinebul<br />
moTxovnebs <strong>da</strong> yvela samarTlebrivi meqanizmi un<strong>da</strong><br />
gamoiyenos bavSvis uflebebis <strong>da</strong>sacavad;<br />
• <strong>da</strong>uSvebelia, maswavlebeli gansxvavebulad moepyras<br />
sxva erovnuli Tu religiuri umciresobebis warmomad<strong>ge</strong>neli<br />
moswavleebs, maTi kanonieri interesebis<br />
sazianod.<br />
107
maswavleblis uflebebi <strong>da</strong> movaleobebi<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras moicavs maswavleblis uflebebi;<br />
ras moicavs maswavleblis movaleobebi;<br />
maswavlebelsa <strong>da</strong> moswavlesTan <strong>da</strong>kavSirebuli ra<br />
informacia un<strong>da</strong> iyos Senaxuli konfidencialurad.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT<br />
pasuxebze:<br />
1. ra aris maswavleblis <strong>profesiuli</strong> valdebuleba<br />
2. moswavlis Sesaxeb ra informacia un<strong>da</strong> Seinaxos maswavlebelma<br />
konfidencialurad<br />
3. ra un<strong>da</strong> gakeTdes, Tu skolaSi yofnis periodSi bavSvis<br />
usafrTxoebas safrTxe emuqreba<br />
4. ra zomebs un<strong>da</strong> mimarTos skolam <strong>da</strong> ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />
saministrom, raTa Tqveni,rogorc maswavleblis uflebebi<br />
iyos <strong>da</strong>culi<br />
saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro <strong>da</strong>,<br />
agreTve, skola, romelSic muSaobs maswavlebeli, pasuxism<strong>ge</strong>belia<br />
maswavleblebis uflebebis <strong>da</strong>cvaze.<br />
maswavleblis ZiriTadi uflebebi CamoTvlilia `zogadi<br />
ganaTlebis Sesaxeb~ kanonSi. maT Sorisaa, gamoxatvisa <strong>da</strong> Sekrebis<br />
Tavisufleba, piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba,<br />
108
skolis marTvaSi monawileobis ufleba, swavlebisa <strong>da</strong> kvlevis<br />
akademiuri Tavisufleba <strong>da</strong> a.S.<br />
• gamoxatvis Tavisufleba - ufleba, moiZios, miiRos,<br />
Seqmnas, Seinaxos, <strong>da</strong>amuSaos an gaavrcelos garkveuli informacia<br />
an ideebi, aseve gamoiyenos skolis resursebi ase-<br />
Ti informaciisa <strong>da</strong> ideebis mosaZieblad, <strong>da</strong>samuSaveblad an<br />
gasavrceleblad (zogadi ganaTkebis Sesaxeb kanonis me-14<br />
muxli).<br />
• swavlebisa <strong>da</strong> kvlevis akademiuri Tavisufleba niSnavs<br />
moswavlis <strong>da</strong> maswavleblis uflebas, <strong>da</strong>moukideblad<br />
ganaxorcielon swavleba an kvleva im farglebSi, romelic<br />
ar ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba erovnuli <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmiT <strong>da</strong>saxuli<br />
miznebis miRwevas.<br />
maswavleblebi sar<strong>ge</strong>bloben im sayovelTaod aRiarebuli<br />
uflebebiTac, romlebic pir<strong>da</strong>pir ar aris miTiTebuli am kanonSi,<br />
magram gamomdinareobs saqarTvelos kanonmdeblobi<strong>da</strong>n. Tavis<br />
mxriv, skola valdebulia, maswavlebels gaacnos misi uflebebi<br />
<strong>da</strong> Tavisuflebebi. maswavleblebis drouli informirebuloba<br />
Seamcirebs maTi uflebebis ukanonod SezRudvis SemTxvevebs.<br />
yvela maswavlebels ufleba aqvs, Tanabar pirobebSi, yovelgvari<br />
diskriminaciis gareSe, isar<strong>ge</strong>blos kanonmdeblobiT <strong>da</strong>culi<br />
uflebebiTa <strong>da</strong> TavisuflebebiT.<br />
qvemoT moyvanili SemTxveva naTlad aRwers maswavleblis<br />
mimarT diskriminaciuli mopyrobis faqts, ris safuZvelzec mas<br />
waerTva skolis marTvaSi monawileobis ufleba.<br />
situacia 1.<br />
nana 2 wlis manZilze aswavli<strong>da</strong> skolaSi ucxo enas.<br />
samuSaoze ayvanamde nanam amave skolaSi 1 wliani staJireba gaiara.<br />
gaformebuli xelSekrulebis Tanaxmad, nana <strong>ge</strong>rmanuli enis<br />
pe<strong>da</strong>gogia. Tumca, mas skolis administraciis warmomad<strong>ge</strong>nlebi<br />
kvlav staJiorad moixseniebdnen <strong>da</strong> am safuZvliT zRu<strong>da</strong>vdnen<br />
mas maswavleblisTvis miniWebuli uflebebiT sar<strong>ge</strong>blobaSi.<br />
mag. zemoaRniSnulis safuZvliT,nanas uari uTxres,monawileoba<br />
mieRo skolis sameurveo sabWos muSaobasa <strong>da</strong> arCevnebSi. un<strong>da</strong><br />
aRiniSnos, rom skolis administracias aseTi <strong>da</strong>mokidebuleba<br />
mxolod nanas mimarT gaaCn<strong>da</strong>.<br />
109
situaciis samarTlebrivi analizi:<br />
SromiTi xelSekrulebis safuZvelze, nana <strong>da</strong>saqmebuli iyo<br />
skolis maswavleblad. SromiT urTierTobaSi <strong>da</strong>uSvebelia nebismieri<br />
saxis diskriminaciuli mopyroba, rac araTanabar pirobebSi<br />
ayenebs pirovnebas sxva <strong>da</strong>saqmebulebTan Se<strong>da</strong>rebiT.<br />
`zogadi ganaTlebis Sesaxeb~ kanoni uflebas aniWebs maswavlebels,<br />
romelic, amavdroulad, pe<strong>da</strong>gogiuri sabWos wevria,<br />
gawevriandes sameurveo sabWoSi. sameurveo sabWos Semad<strong>ge</strong>nlobis<br />
<strong>da</strong>kompleqteba xdeba arCevnebis gziT. amrigad, sameurveo<br />
sabWos arCevnebSi Tavisi kandi<strong>da</strong>turis wamoyenebis ufleba aqvs<br />
nebismier maswavlebels.<br />
problemis ga<strong>da</strong>wyvetis gza<br />
maswavlebeli uflebamosilia, Tavisi uflebebis <strong>da</strong>sacavad<br />
gaasaCivros skolis nebismieri arasamarTlebrivi qmedeba. skolam<br />
un<strong>da</strong> Seqmnas saCivris ganxilvis efeqtiani <strong>da</strong> miukerZoebeli<br />
sistema, rac, Tavis mxriv, <strong>da</strong>rRveuli uflebebis <strong>da</strong>cvis<br />
erTgvar samarTlebriv garants warmoad<strong>ge</strong>ns. kanonmdeblobis<br />
mixedviT, skolaSi saCivrebis ganmxilveli organoa sameurveo<br />
sabWo. <strong>da</strong>interesebul pirs saCivari SeuZlia waradginos<br />
agreTve skolis direqtoris saxelzec. Tu miRebuli pasuxi ar<br />
iqneba <strong>da</strong>makmayofilebeli, maswavlebels ufleba aqvs, skolis<br />
xelmZRvanelobis ukanono qmedeba gaasaCivros ganaTlebisa <strong>da</strong><br />
mecnierebis saministroSi. mniSvnelovania, rom maswavlebelma<br />
waradginos Tavisi <strong>da</strong>sabuTebuli pretenzia Sesabamis organoSi<br />
werilobiTi saxiT.<br />
moqalaqeTa gancxadebebsa <strong>da</strong> saCivrebze, romlebic saministros<br />
sistemaSi momx<strong>da</strong>r <strong>da</strong>rRvevebs Seexeba, reagirebas axdens<br />
<strong>ge</strong>neraluri inspeqcia, saministros sistemaSi Semavali erT-erTi<br />
struqturuli qve<strong>da</strong>nayofi.<br />
110
*****<br />
konfidencialoba mniSvnelovania maswavleblebisaTvis. amitom<br />
TanamSromlebs, moswavleebs, moswavleebis ojaxis wevrebs,<br />
sazogadoebisa <strong>da</strong> mediis warmomad<strong>ge</strong>nlebs ar un<strong>da</strong> hqondeT<br />
SesaZlebloba, miiRon personaluri informacia maswavleblis<br />
Sesaxeb misi nebarTvis gareSe.<br />
aseve, <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iyos maswavleblis akademiuri uflebebi.<br />
saqarTvelos kanonmdeblobisa <strong>da</strong> ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />
saministros samarTlebrivi aqtebis Sesabamisad, maswavlebels<br />
ufleba aqvs,aswavlos Tavisi sagani (sagnobrivi jgufi) saxelmwifos,<br />
saministros, religiuri organizaciebis an mSoblebis<br />
mxri<strong>da</strong>n cenzuris gareSe.<br />
<strong>da</strong>uSvebelia maswavlebelze zewola araakademiuri mizezebis<br />
gamo moswavlis Sefasebis Sede<strong>ge</strong>bis Secvlis mizniT (mag.<br />
sazogadoebis gamoCenili wevrebis an TanamSromeli maswavleblebis<br />
Svilebis niSnebis <strong>da</strong> sxv.).<br />
maswavlebeli <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iyos Zaladobisagan moswavleebis,<br />
TanamSromlebis, moswavleebis ojaxis wevrebis an sazogadoebis<br />
sxva warmomad<strong>ge</strong>nelTa mxri<strong>da</strong>n. Zaladobis aRkveTisa <strong>da</strong><br />
maswavleblis piradi usafrTxoebis uzrunvelsayofad ga<strong>da</strong>udebeli<br />
<strong>da</strong> aucilebeli zomebis miReba skolis valdebulebaa.<br />
maswavleblis usafrTxoebis <strong>da</strong>cva ki gulisxmobs sicocxlis,<br />
janmrTelobisa <strong>da</strong> sakuTrebis uflebis <strong>da</strong>cvasac. skolam yvela<br />
Rone un<strong>da</strong> ixmaros Zaladobis faqtebis gamosavlenad <strong>da</strong>,<br />
saWiroebis SemTxvevaSi, samarTal<strong>da</strong>mcavi organoebis drouli<br />
informirebisaTvis.<br />
momdevno situacia asaxavs SemTxvevas, rodesac maswavlebels<br />
Seelaxa SromiTi ufleba.<br />
situacia 2.<br />
leila aswavli<strong>da</strong> rusul enasa <strong>da</strong> literaturas erT-erT<br />
sajaro skolaSi 6 wlis manZilze. man gaimarjva saqarTvelos<br />
ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministrosa <strong>da</strong> ruseTis<br />
federaciis Sesabamisi uwyebis erTobliv programaSi, romlis<br />
farglebSic, is monawileobas miiReb<strong>da</strong> maswavleblis <strong>profesiuli</strong><br />
ganviTarebis programaSi ruseTis erT-erT umaRles saganmanaTleblo<br />
<strong>da</strong>wesebulebaSi. ruseTis federaciaSi gamgzavrebamde<br />
leila SeuTanxm<strong>da</strong> skolis direqtors, rom <strong>da</strong>brunebis<br />
111
Semdeg kvlav gaagrZeleb<strong>da</strong> Tavis Zvel klasTan muSaobas. Sesabamisad,<br />
direqtorma gamosca brZaneba misTvis anazRaurebis<br />
gareSe Svebulebis micemis Sesaxeb.<br />
1 tri<strong>mes</strong>triani saganmanaTleblo programis warmatebiT<br />
<strong>da</strong>srulebis Semdeg leila <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> skolaSi, sa<strong>da</strong>c Seityo<br />
misi gaTavisuflebis Sesaxeb. aRmoCn<strong>da</strong>, rom direqtorma<br />
igi brZanebis safuZvelze samsaxuri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iTxova misi<br />
Svebulebis amowurvamde 2 kviriT adre.<br />
kiTxva: kanonieri iyo Tu ara leilas gaTavisufleba<br />
situaciis samarTlebrivi analizi<br />
direqtoris qmedeba arRvevs ”zogadi ganaTlebis Sesaxeb”<br />
saqarTvelos kanoniT garantirebul maswavleblis uflebas<br />
”aimaRlos kvalifikacia, risTvisac 6 weliwadSi erTxel uflebamosilia<br />
moiTxovos anazRaurebis gareSe Svebuleba 1 wlamde<br />
vadiT, samuSao adgilis SenarCunebiT”. (”zogadi ganaTlebis<br />
Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 21-e muxlis pirveli punqtis ”g”<br />
qvepunqti), iseve rogorc, saqarTvelos Sromis kodeqss, romlis<br />
mixedviTac, <strong>da</strong>uSvebelia <strong>da</strong>saqmebulTan xelSekrulebis moSla<br />
Svebulebis periodSi.<br />
problemis ga<strong>da</strong>wyvetis gzebi<br />
leilas ufleba aqvs, mimarTos skolis direqtors <strong>da</strong> moiTxovos<br />
pirvandeli mdgomareobis aRd<strong>ge</strong>na. aseT SemTxvevaSi, mimarTvis<br />
forma werilobiTi un<strong>da</strong> iyos. Tu 14 dRis ganmavlobaSi<br />
direqtorma ar moaxdina reagireba gaTavisuflebuli maswavleblis<br />
mimarTvaze, es ukanaskneli uflebamosilia, mimarTos sasamarTlos<br />
<strong>da</strong> moiTxovos gaTavisuflebis Sesaxeb direqtoris<br />
brZanebis baTilad cnoba <strong>da</strong> iZulebiT gacdenili drois ganmavlobaSi<br />
xelfasis anazRaureba. mniSvnelovania, rom leilas<br />
SeuZlia mimarTos sasamarTlos misi gaTavisuflebis Sesaxeb<br />
brZanebis oficialuri wesiT gacnobi<strong>da</strong>n 1 Tvis ganmavlobaSi.<br />
am vadis nebismieri, Tun<strong>da</strong>c sapatio mizeziT gacdenis SemTxvevaSi<br />
sasamarTlo ar ganixilavs leilas sarCels.<br />
qvemoT mocemuli situacia gansxvavdeba <strong>da</strong>narCeni magaliTebisgan,<br />
vinai<strong>da</strong>n aRwers iseT SemTxvevas, romlis ga<strong>da</strong>wyvetis gza<br />
uSualod ar aris kanonmdeblobiT mowesri<strong>ge</strong>buli.<br />
112
situacia 3.<br />
Tqven giorgis qarTuls aswavliT. mas yovelTvis problemebi<br />
aqvs yofaqcevaSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebasac TiTqmis arasodes asrulebs.<br />
Tqven skolis direqtors sTxovT, rom momaval kviras,<br />
gakveTilebis <strong>da</strong>srulebis Semdeg <strong>da</strong>niSnos saerTo Sexvedra<br />
giorgis mSoblebTan. direqtori giorgis mamas uTanxmebs Sexvedras<br />
momavali oTxSabaTisaTvis. Tumca giorgis mama TqvenTan<br />
<strong>da</strong>uyovnebliv Sexvedras ga<strong>da</strong>wyvets. igi pir<strong>da</strong>pir Tqvens saklaso<br />
oTaxSi Semodis. Tqven Sua gakveTilze xarT <strong>da</strong> mSobels<br />
sTxovT, gareT <strong>da</strong><strong>ge</strong>lodoT, vidre gakveTilebi <strong>da</strong>mTavrdeba.<br />
giorgis mama uars ambobs gasvlaze <strong>da</strong> <strong>da</strong>uyovnebliv moiTxovs<br />
mis SvilTan <strong>da</strong>kavSirebuli problemebis ganxilvas.<br />
rogori un<strong>da</strong> iyos skolis reaqcia msgavs SemTxvevaSi<br />
aseT viTarebaSi skolis administracia ar un<strong>da</strong> Caerios mSoblisa<br />
<strong>da</strong> maswavleblis urTierTobaSi <strong>da</strong> Tavisufleba un<strong>da</strong><br />
misces maT problemis mogvarebis procesSi, gar<strong>da</strong> im SemTxvevisa,<br />
Tu mxareebi ver SeTanxmdnen situacii<strong>da</strong>n gamosavalze.<br />
113
ogor un<strong>da</strong> moiqces maswavlebeli<br />
am situaciaSi mniSvnelovani roli ekisreba maswavlebels,<br />
romlis iniciativac iyo mSobelTan erToblivi Sexvedris organizeba.<br />
mniSvnelovania, rom aseTi situaciebis ga<strong>da</strong>Wris gzebi<br />
ar aris gaTvaliswinebuli kanonmdeblobiT <strong>da</strong> problemis<br />
mogvarebis tvirTi metwilad maswavlebels akisria. maswavlebelma<br />
mxedvelobaSi un<strong>da</strong> miiRos, rom mama aRelvebulia <strong>da</strong><br />
<strong>da</strong>uyovnebliv moiTxovs masTan Sexvedras. SesaZlebelia, rom<br />
maswavleblis mxri<strong>da</strong>n winaaRmdegobis gawevam metad gazardos<br />
mamis ukmayofileba, xolo klasSi myofi moswavleebi ar un<strong>da</strong><br />
gaxdnen <strong>da</strong>Zabuli viTarebis Semswreni. amrigad, <strong>da</strong>saSvebia, maswavlebelma<br />
Sewyvitos <strong>saswavlo</strong> procesi <strong>da</strong> <strong>da</strong>Tanxmdes mSobels<br />
gasaubrebaze klasis gareT. saWiroebis SemTxvevaSi maswavlebelma<br />
amis Sesaxeb un<strong>da</strong> acnobos skolis administracias<br />
an,Tu SesaZlebelia,administraciis warmomad<strong>ge</strong>nlis Tan<strong>da</strong>swrebiT<br />
gaesaubros aRelvebul mSobels.<br />
114<br />
*****<br />
maswavlebeli sar<strong>ge</strong>blobs aramxolod kanonmdeblobiT mini-<br />
Webuli uflebebiT, aramed mas ekisreba garkveuli movaleobebic.<br />
maswavleblis mier sakuTari <strong>profesiuli</strong> valdebulebebis<br />
jerovnad Sesruleba moicavs: moswavlisTvis xarisxiani<br />
ganaTlebis micemas,mis pirovnul ganviTarebasa <strong>da</strong> moqalaqeobrivi<br />
cnobierebis Camoyalibebaze zrunvas, <strong>profesiuli</strong> eTikis<br />
<strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> sxv.<br />
maswavleblis erT-erTi movaleobaa eTikurad <strong>da</strong> pasuxism<strong>ge</strong>blobiT<br />
moekidos sakuTar profesias. sazogadoebaSi maswavlebeli<br />
erT-erTi yvelaze sando <strong>da</strong> pativsacemi pirovneba un<strong>da</strong><br />
iyos. igi un<strong>da</strong> cdilobdes, gaamarTlos mSoblis molodini, rom<br />
Svilebi iReben xarisxian ganaTlebas usafrTxo <strong>da</strong> mzrunvel<br />
<strong>garemo</strong>Si. maswvlebeli un<strong>da</strong> icavdes saqarTvelos kanonmdeblobas,<br />
rogorc <strong>saswavlo</strong> procesis mimdinareobisas, ise skolis<br />
gareT.<br />
maswavleblebi valdebulni arian, <strong>da</strong>icvan eTikis normebi<br />
moswavleebTan <strong>da</strong> mSoblebTan urTierTobisas. <strong>da</strong>uSvebelia<br />
misi mxri<strong>da</strong>n moswavlisaTvis fizikuri zianis miyeneba, an<br />
iseTi qmedebis ganxorcieleba, rac safrTxes uqmnis bavSvis<br />
usafrTxoebas <strong>da</strong> laxavs mis Rirsebas. aseve, maswavlebelma ar<br />
un<strong>da</strong> miayenos moswavles sityvieri Seuracxyofa.
situacia 1.<br />
Tiko, meSvideklaseli gogona, klasSi <strong>da</strong>gvianebiT Sedis. ukve<br />
mexuTe dRea, rac Tiko, <strong>da</strong>axloebiT, naxevari saaTiT igvianebs<br />
gakveTilze.<br />
aRniSnuli situacia SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxvanairad ganvi-<br />
Tardes:<br />
1. maswavlebeli saklaso oTaxSi <strong>da</strong>gvianebiT Semosul<br />
Tikos <strong>da</strong>mcinavad eubneba: `didi madloba, rom SemogvierTdi,<br />
Tiko. rame problema gaqvs, ris gamoc skolaSi<br />
droulad ver modixar kargi moswavleebi, nebismieri<br />
problemis miuxe<strong>da</strong>vad, yovelTvis axerxeben skolaSi<br />
droulad mosvlas. <strong>da</strong>gvianebiT mosvlas, sul nu moxval...”<br />
cxadia, Tiko Sercxvenilia. is Cumad jdeba <strong>da</strong><br />
gakveTilis ganmavlobaSi xmas saerTod ar iRebs.<br />
2. maswavlebeli Tikos klasSi Sesvlis nebas rTavs.<br />
rodesac gakveTili mTavrdeba, is sxva moswavleebisagan<br />
calke ixmobs Tikos <strong>da</strong> ekiTxeba mizezs, romlis gamoc<br />
igi gakveTilebze agvianebs. Tiko uxsnis, rom mis saxlTan<br />
avtobusis gaCerebis ganrigi Secvales <strong>da</strong> axla<br />
yoveli 10 wuTis nacvlad mxolod 20 wuTSi erTxel<br />
SeuZlia gamohyves transports. maswavlebeli madlobas<br />
uxdis Tikos axsna-ganmartebisaTvis <strong>da</strong> eubneba, rom uke-<br />
Tesia, Tu diliT ufro adre gamova saxli<strong>da</strong>n, raTa meti<br />
dro hqondes wamosasvlelad.<br />
meore scenarSi maswavlebeli Tvlis, rom umjobesia,<br />
klasis winaSe ar gakicxos Tiko. calke esaubreba <strong>da</strong> i<strong>ge</strong>bs, rom<br />
bavSvs gansakuTrebuli <strong>garemo</strong>ebis gamo uwevs klasSi <strong>da</strong>gvianeba.<br />
es exmareba maswavlebels, moaZebninos Tikos problemis<br />
ga<strong>da</strong>saWreli gzebi.<br />
maswavleblis movaleobaa, miiRos Sesabamisi zomebi, Tu<br />
eWvs aiRebs moswavlis winaaRmdeg rame saxis ZaladobasTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebiT. es moicavs informacias bavSvze mSoblis, maswav-<br />
115
leblis, nebismieri sxva pirisa Tu meore bavSvis mxri<strong>da</strong>n ganxorcielebuli<br />
Zaladobis Sesaxeb.<br />
maswavleblis erT-erTi movaleobaa moswavlis uflebis<br />
<strong>da</strong>cva konfidencialobasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. imisaTvis, rom<br />
moswavleebma skolaSi Tavi usafrTxod <strong>da</strong> <strong>da</strong>culad igrZnon,<br />
maTi piradi informacia ar un<strong>da</strong> gaices sxva pirebze. informacia,<br />
romelsac maswavlebeli konfidencialurad un<strong>da</strong> inaxavdes,<br />
moicavs moswavleebis niSnebs, swavlasTan Tu qcevasTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebul sakiTxebs. informacia moswavlis Sesaxeb ar un<strong>da</strong><br />
gaices sxva moswavleebze <strong>da</strong> arc sxva pirebze mSoblebis, meurvis,<br />
bebiisa <strong>da</strong> babuis gar<strong>da</strong>, aseve arc sazogadoebis romelime<br />
warmomad<strong>ge</strong>nelze, an im maswavleblebze, romlebic uSualod ar<br />
aswavlian moswavles, radgan maT ar SeuZliaT mopovebuli informaciis<br />
safuZvelze xeli Seuwyon moswavlis problemebis<br />
ga<strong>da</strong>Wras <strong>da</strong> SeiZleba informacia mxolod arasasurveli mizniT<br />
gamoiyenon.<br />
situacia 2.<br />
xaTuna maswavlebeli Sesvenebis dros samaswavlebloSi Sedis.<br />
man es-esaa <strong>da</strong>asrula gakveTili, romlis msvlelobisas<br />
problema Seeqmna erT-erT moswavlesTan - TamarTan. Tamarma<br />
uari Tqva, Seesrulebina maswavleblis miTiTebebi <strong>da</strong> uxeSad<br />
Seepasuxa mas. xaTuna iZulebuli gax<strong>da</strong>, direqtorisTvis moexmo,<br />
raTa moswavle klasi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>eTxova misi cudi qcevis gamo. ori<br />
maswavlebeli, romelic Tamars ar aswavlis <strong>da</strong> sxva bavSvis<br />
mSobeli, romelic skolaSia mosuli, samaswavlebloSi sxe<strong>da</strong>n.<br />
bunebrivia, xaTuna gaRizianebulia. rodesac samaswavlebloSi<br />
Semodis, maswavleblebi ekiTxebian, ra mox<strong>da</strong>.<br />
116
aRniSnuli situacia SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxvanairad ganviTardes,<br />
gTavazobT or variants:<br />
1. xaTuna maswavlebeli iwyebs TamarTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
problemis detalurad aRweras. is moswavles cu<strong>da</strong>d<br />
axasiaTebs. erT-erTi maswavlebeli Tamaris gvars<br />
kiTxulobs <strong>da</strong> xaTunac pasuxobs. mogvianebiT, saxlSi<br />
<strong>da</strong>brunebuli maswavleblebi ojaxebSi yvebian Tamaris<br />
Sesaxeb. samaswavlebloSi myofi mSobelic Tamaris de<strong>da</strong>s<br />
urekavs <strong>da</strong> uyveba momx<strong>da</strong>ris Sesaxeb.<br />
117
2. xaTuna maswavlebeli zoga<strong>da</strong>d aRwers, rom ra-<br />
Rac problema hqon<strong>da</strong> moswavlesTan. is ar axsenebs<br />
moswavlis saxels <strong>da</strong> arc sxva informacias iZleva mis<br />
Sesaxeb.<br />
meore SemTxveva maswavleblis swor reaqcias aRwers. detaluri<br />
informaciis gacema, rogoricaa, vTqvaT, moswavlis saxeli<br />
<strong>da</strong> gvari, moswavlis uflebis <strong>da</strong>rRvevaa. maswavlebels moswavlis<br />
Sesaxeb informaciis ganxilva SeuZlia mxolod<br />
mSoblebTan, skolis xelmZRvanelobasa <strong>da</strong> im maswavleblebTan,<br />
romlebic aRniSnul moswavles aswavlian.<br />
moswavlis Sesaxeb Canawerebi saimedo adgilas un<strong>da</strong> inaxebodes<br />
skolaSi. moswavlis Sesaxeb informacia xelmisawvdomi<br />
un<strong>da</strong> iyos mxolod skolis administraciis, skolis fsiqolo<strong>ge</strong>bis,<br />
moswavlis maswavleblebis <strong>da</strong> mSoblebisaTvis.<br />
moswavlis niSnebTan, iseve rogorc moswavlis mier Cadenil<br />
disciplinur <strong>da</strong>rRvevebTan <strong>da</strong>kavSirebuli informaciac aseve<br />
konfidencialuria. saSinao <strong>da</strong>valebis, testebisa <strong>da</strong> gamocdebis<br />
niSnebi mxolod moswavleebze <strong>da</strong> maT mSoblebze un<strong>da</strong><br />
gaices. niSnebi, moswavleebis gvar-saxelebis TanxlebiT, ar<br />
un<strong>da</strong> gamoikras saklaso oTaxSi <strong>da</strong> arc xmamaRla un<strong>da</strong> gamocxaddes.<br />
bevri potenciuri problema SeiZleba aviciloT Tavi<strong>da</strong>n,<br />
Tuki moswavlis Sesaxeb informacia konfidencialurad Seinaxeba.<br />
magaliTad, es <strong>da</strong>icavs <strong>da</strong>bali niSnebis mqone moswavleebs<br />
<strong>da</strong> maTac, vinc disciplinuri ga<strong>da</strong>cdoma Caidines, TanaklaselTa<br />
mxri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>cinvisagan. aseve, Tavi<strong>da</strong>n agvacilebs moswavleTa<br />
<strong>da</strong>pirispirebas niSnebis Se<strong>da</strong>rebis safuZvelze <strong>da</strong> maswavleblis<br />
mier gamoyenebuli Sefasebis meTodebis eWvqveS <strong>da</strong>yenebas.<br />
agreTve, es xels Seuwyobs klasSi wesrigis SenarCunebas, raTa<br />
moswavleTa mxri<strong>da</strong>n erTmaneTis niSnebis ganxilvam ar Seaferxos<br />
<strong>saswavlo</strong> procesi.<br />
moswavleebTan urTierTobaSi maswavlebeli aucileblad samarTliani<br />
<strong>da</strong> miukerZoebeli un<strong>da</strong> iyos. man ar un<strong>da</strong> ganasxvavos<br />
moswavleebi religiuri, eTnikuri, socialuri Tu <strong>ge</strong>nderuli<br />
niSniT.<br />
118
situacia 3.<br />
gaga maswavlebeli istoriis gakveTilze yovelTvis svams<br />
SekiTxvebs. Cveulebriv, is im moswavlis pasuxs iRebs, romelic<br />
pirvelad awevs xels. klasSi biWebi ufro swrafad weven xels.<br />
Sesabamisad, maswavlebeli biWebs ufro xSirad aZlevs pasuxis<br />
gacemis saSualebas, vidre gogonebs. qeTis de<strong>da</strong> gaga maswavlebels<br />
xvdeba <strong>da</strong> ekiTxeba, Tu ratom ar iZaxebs mis qaliSvils<br />
sapasuxod.<br />
aRniSnuli situacia sxva<strong>da</strong>sxvanairad SeiZleba ganviTardes,<br />
magaliTad:<br />
1. rodesac qeTis de<strong>da</strong> gagas ekiTxeba, Tu ratom ar<br />
iZaxebs gogonebs sapasuxod,gaga eubneba: `ubralod,qeTi<br />
ufro swrafi un<strong>da</strong> iyos. Tu un<strong>da</strong> rom cxovrebaSi gamoiyenos<br />
is, rasac swavlobs, isic un<strong>da</strong> iswavlos, rogor<br />
gamoiyenos.” gaga ganagrZobs misi strategiis gamoyenebas<br />
<strong>da</strong> kvlav gogonebTan Se<strong>da</strong>rebiT swraf biWebs aZlevs pasuxis<br />
gacemis saSualebas.<br />
2. mSoblis SekiTxvis Semdeg gaga imave pasuxs scems.<br />
Tumca, mogvianebiT acnobierebs, rom marTlac, ZiriTa<strong>da</strong>d,<br />
biWebis pasuxs iRebs, radgan isini pirvelebi weven xels.<br />
igi ga<strong>da</strong>wyvets, rom kiTxvis <strong>da</strong>smis Semdeg cota xniT<br />
<strong>da</strong>icados, raTa <strong>da</strong>inaxos, Tu ramden moswavles aqvs pasuxi<br />
mzad. aRmoaCens, rom xSirad bevrma gogonam icis<br />
swori pasuxi, magram ufro mets yoymanobs sanam xels<br />
awevs. amis Semdeg igi moswavles aZlevs pasuxis gacemis<br />
SesaZleblobas.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, <strong>da</strong>ubrundeT <strong>da</strong> upasuxoT am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
<strong>da</strong>smul kiTxvebs<br />
119
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• maswavleblis uflebebi <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iyos<br />
ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministrosa <strong>da</strong> adgilobrivi<br />
skolis mier;<br />
• mniSvnelovania, rom maswavleblebma icodnen saku-<br />
Tari uflebebis Sesaxeb, raTa, maTi <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi,<br />
<strong>da</strong>uyovneblad mimarTon uflebamosil organoebs;<br />
• maswavlebeli valdebulia, izrunos bavSvis uflebebis<br />
<strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> usafrTxo <strong>da</strong> mzrunveli <strong>garemo</strong>s Seqmnaze;<br />
• aseve, maswavlebeli valdebulia, <strong>saswavlo</strong> proces-<br />
Si Tanabrad CarTos yvela bavSvi, miuxe<strong>da</strong>vad misi sqesis,<br />
eTnikuri, religiuri, socialuri warmoSobisa <strong>da</strong><br />
specialuri saWiroebisa.<br />
120
moswavlis uflebebi <strong>da</strong> valdebulebebi<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras moicavs bavSvis uflebebi <strong>da</strong> valdebulebebi;<br />
ras niSnavs gamoxatvis Tavisufleba;<br />
ra un<strong>da</strong> gaakeTos skolam bavSvis uflebebis <strong>da</strong>sacavad.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. ra un<strong>da</strong> gaakeTos maswavlebelma, skolam <strong>da</strong> ganaTlebisa<br />
<strong>da</strong> mecnierebis saministrom bavSvis usafrTxoebis uzrunvelsayofad<br />
2. ra un<strong>da</strong> moimoqmedos maswavlebelma <strong>da</strong> skolam bavSvis<br />
Sesaxeb informaciis konfidencialobis <strong>da</strong>sacavad<br />
3. ra zomebs un<strong>da</strong> mimarTos maswavlebelma bavSvis mier<br />
disciplinuri <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi<br />
4. ra uflebebiT sar<strong>ge</strong>blobs <strong>da</strong> ra movaleobebi ekisreba<br />
moswavles skolaSi<br />
5. ra saSualebebiT SeuZlia skolas xeli Seuwyos <strong>da</strong> <strong>da</strong>icvas<br />
moswavlis gamoxatvis Tavisufleba<br />
moswavleebis uflebaa, iswavlon usafrTxo <strong>da</strong> <strong>da</strong>cul <strong>garemo</strong>Si.<br />
saklaso oTaxSi Tu mis gareT, moswavleebi <strong>da</strong>culni un<strong>da</strong><br />
iyvnen Zaladobisagan maswavleblebis,administraciis an sxva moswavleebis<br />
mxri<strong>da</strong>n. maswavleblebma arasodes ar un<strong>da</strong> Seuqmnan<br />
121
safrTxe moswavleebis keTildReobas <strong>da</strong> xeli un<strong>da</strong> SeuSalon<br />
moswavleebis CarTvas arakanonier Tu araeTikur qmedebebSi.<br />
Tu moswavle safrTxes grZnobs konkretuli maswavleblisgan,<br />
an im <strong>garemo</strong>Si, sa<strong>da</strong>c imyofeba, amis Sesaxeb aucileblad un<strong>da</strong><br />
acnobos skolis direqtors. skolis xelmZRvanelobis movaleobaa,<br />
moaxdinos saTanado <strong>da</strong> drouli reagireba moswavlis<br />
saCivarze, moswavlis keTildReobis <strong>da</strong>sacavad.<br />
moswavlis uflebaa, <strong>da</strong>culi iyos misi piradi saidumloeba:<br />
skola valdebulia, ar gaavrcelos moswavlis personaluri monacemebi,<br />
gar<strong>da</strong> amisa, <strong>da</strong>uSvebelia maT movTxovoT piradi informaciis<br />
gamJRavneba. metic, moswavlis akademiuri moswrebis<br />
Sesaxeb informacia disciplinuri monacemebisgan gancalkevebiT<br />
un<strong>da</strong> inaxebodes.<br />
un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom TiToeuli moswavlis akademiuri moswrebis<br />
Sesaxeb monacemebi sajaro informaciaa. Tumca, maswavlebelma<br />
imgvarad un<strong>da</strong> acnobos es informacia TiToeul moswavles,<br />
rom ar Seilaxos maTi Rirseba <strong>da</strong> <strong>da</strong>mcirebulad ar<br />
igrZnon Tavi.<br />
situacia 1.<br />
nino mexuTe klaselebs aswavlis. misma moswavleebma es-esaa<br />
<strong>da</strong>weres testi maTematikaSi. giorgi ninos erT-erTi moswavlea.<br />
igi yovelTvis Znelad swavlob<strong>da</strong> maTematikas <strong>da</strong> kviraSi orjer<br />
kerZo maswavlebelTan <strong>da</strong>matebiT mecadineobs. giorgi testis<br />
Sede<strong>ge</strong>bs elodeba.<br />
1. maTematikis testis Semdeg nino klasis winaSe xmamaRla<br />
acxadebs TiToeuli moswavlis niSans. moswavleebi,<br />
romlebmac kargi an umaRlesi Sefaseba miiRes,<br />
gaxarebulebi arian. rodesac maswavlebeli klasis winaSe<br />
ambobs, rom giorgim erTi qula miiRo, zogi moswavle<br />
mas TanagrZnobiT ucqers, zogi ki mis <strong>da</strong>cinvas<br />
iwyebs. giorgi cdilobs, TanaklaselebTan erTad gaicinos,<br />
magram Tavs <strong>da</strong>mcirebulad grZnobs. igi fiqrobs,<br />
rom maTematikis swavlas azri ar aqvs,radgan mTel mis<br />
Zalisxmevas mainc aseTi <strong>da</strong>bali qula <strong>da</strong> Tanaklaselebis<br />
garkveuli nawilis <strong>da</strong>cinva mosdevs.<br />
122
2. maTematikis testis Semdeg nino saTiTaod iZaxebs<br />
moswavleebs Tavis magi<strong>da</strong>sTan, raTa aCvenos Sede<strong>ge</strong>bi.<br />
igi moswavleebs eubneba, rom gakveTilis msvlelobisas<br />
erTmaneTTan ar un<strong>da</strong> ganixilon es niSnebi <strong>da</strong> rom niSnebi<br />
piradi informaciaa. rodesac nino giorgis aCvenebs<br />
sakuTar niSans,mas Seaxsenebs,rom Sedegis gasaumjobeseblad<br />
kidev bevri muSaobaa saWiro <strong>da</strong> Tu giorgi ibejiTebs,<br />
niSani bevrad gaumjobesdeba. giorgi gul<strong>da</strong>wyvetilia,<br />
magram ga<strong>da</strong>wyvetilebas iRebs, kidev ufro meti<br />
imecadinos niSnis gamosasworeblad.<br />
moswavleebs aqvT ufleba, mosTxovon maswavlebels an skolis<br />
xelmZRvanelobas, ar gaamxilon maTi piradi informacia,<br />
arc janmrTelobis mdgomareobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli problemebi<br />
un<strong>da</strong> iqnas ganxiluli sxva moswavleebTan an im maswavleblebTan,<br />
romlebic aRniSnul moswavles uSualod ar aswavlian.<br />
sazogadoebrivi wesrigis iseTi <strong>da</strong>rRvevisas, romelSic gamoyenebulia<br />
iaraRi, moswavleebis Sesaxeb informacias xSirad iTxoven<br />
masobrivi sainformacio saSualebebis warmomad<strong>ge</strong>nlebi.<br />
aseT viTarebaSi maswavleblebsa <strong>da</strong> skolis administracias mar-<br />
TebT, Tavi Seikavon moswavlis Sesaxeb iseTi informaciis gavrcelebisgan,romelic<br />
laxavs mis Rirsebas,magaliTad,rogoricaa<br />
informacia moswavlis warsuli yofaqcevisa <strong>da</strong> disciplinuri<br />
monacemebis Sesaxeb. moswavlis mimarT nebismieri qmedebis ganxorcielebisas<br />
an mis Sesaxeb informaciis gavrcelebisas <strong>da</strong>culi<br />
un<strong>da</strong> iyos bavSvis interesi. amrigad, maswavlebeli Tu skolis<br />
administraciis warmomad<strong>ge</strong>neli, un<strong>da</strong> iyos maqsimalurad<br />
koreqtuli moswavlis akademiuri moswrebisa <strong>da</strong> yofaqcevis<br />
Sesaxeb informaciis gamJRavnebis dros.<br />
situacia 2.<br />
<strong>da</strong>To meaTeklaselebs aswavlis. orSabaT diliT, rodesac<br />
<strong>da</strong>To skolaSi mivi<strong>da</strong>, gaigo, rom misma moswavlem, beqam, sxva<br />
moswavlesTan iCxuba. Cxubis dros beqam <strong>da</strong>niT <strong>da</strong>Wra meore<br />
moswavle, romelic axla saavadmyofoSi imyofebo<strong>da</strong>. mediis<br />
warmomad<strong>ge</strong>nlebma Seityves momx<strong>da</strong>ris Sesaxeb <strong>da</strong> skolis gareT<br />
elodebian, Tu rodis <strong>da</strong>amTavrebs <strong>da</strong>To muSaobas. gareT<br />
gamosul <strong>da</strong>Tos Jurnalistebi kiTxvebs usvamen beqas yofaqce-<br />
123
visa <strong>da</strong> akademiuri moswrebis Sesaxeb.<br />
gTavazobT aRniSnuli situaciis or SesaZlo <strong>da</strong>sasruls:<br />
1 <strong>da</strong>To Jurnalists uambobs, rom beqas rTuli xasia-<br />
Ti aqvs <strong>da</strong> emociuri problemebi gauCn<strong>da</strong> mas Semdeg,rac<br />
de<strong>da</strong>misi saberZneTSi wavi<strong>da</strong> samuSaod. Semdeg amatebs,<br />
rom ar gakvirvebia beqas aseT incidentSi monawileobis<br />
ambavi.<br />
2. <strong>da</strong>To tele-Jurnalists eubneba, rom informacia<br />
moswavleebis Sesaxeb konfidencialuria <strong>da</strong> rom Jurnalistebma<br />
oficialuri gancxadebisTvis skolis direqtors<br />
an ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministros uflebamosil<br />
warmomad<strong>ge</strong>nels un<strong>da</strong> mimarTon.<br />
124
or moswavles Soris konfliqtis SemTxvevaSi mSoblebs Seu-<br />
ZliaT <strong>da</strong>ukavSirdnen maswavleblebs <strong>da</strong> sTxovon informacia<br />
im moswavlis Sesaxeb, romelsac Cxubi mouvi<strong>da</strong> maT SvilTan.<br />
maswavleblebma Tu skolis administraciam mSoblebTan erTad<br />
un<strong>da</strong> ganixilos mxolod SemTxvevis detalebi <strong>da</strong> ecadon, Tavi<br />
Seikavon iseTi informaciis gavrcelebisgan, romelic SeiZleba<br />
exebodes moswavlis akademiur moswrebasa <strong>da</strong> saerTo yofaqcevas.<br />
moswavleebs ufleba aqvT icodnen, Tu ra SemTxvevaSi <strong>da</strong><br />
ra saxis disciplinuri saxdelebi gamoiyeneba konkretul<br />
skolaSi. moswavlis mimarT disciplinuri devna SeiZleba<br />
ganxorcieldes mxolod skolis SinaganawesiT <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili<br />
wesiT, romelic xelmisawvdomi un<strong>da</strong> iyos moswavlisa <strong>da</strong> mSoblisTvis.<br />
moswavleebs ufleba aqvT skolis direqtors Tu<br />
skolis administraciis sxva warmomad<strong>ge</strong>nels Sexvdnen ojaxis<br />
wevris Tan<strong>da</strong>swrebiT. yvela saxis sa<strong>da</strong>msjelo RonisZiebis,<br />
gakveTilebze <strong>da</strong>swrebis droebiTi akrZalvis an skoli<strong>da</strong>n moswavlis<br />
garicxvis Sesaxeb, un<strong>da</strong> ecnobos mSoblebs.<br />
situacia 3.<br />
luka xSirad qmnis problemebs skolaSi, euxeSeba maswavleblebs<br />
<strong>da</strong> arRvevs qcevis wesebs. maswavleblebi ver axerxeben<br />
mis gamosworebas.<br />
gTavazobT aRniSnuli situaciis or SesaZlo <strong>da</strong>sasruls:<br />
1. maswavleblebis nawili skolis direqtors lukas<br />
garicxvis moTxovniT mimarTavs, radgan igi Slis <strong>saswavlo</strong><br />
process <strong>da</strong> xels uSlis swavlaSi sxva moswavleebs.<br />
direqtori Tanxmdeba, moswavles Tavis kabinetSi<br />
ibarebs <strong>da</strong> eubneba, rom aucileblad un<strong>da</strong> moiyvanos<br />
xval mSoblebi, raTa gaatanos skoli<strong>da</strong>n misi sabuTebi.<br />
2. maswavleblebi xvdebian skolis direqtors <strong>da</strong><br />
moiTxoven, rom luka gairicxos. Tumca, lukas garicxvamde,<br />
direqtori niSnavs Sexvedras mis mSoblebTan <strong>da</strong><br />
lukas yvela maswavlebelTan. aRmoCn<strong>da</strong>,rom wlis <strong>da</strong>sawyisSi<br />
lukas mSoblebi erTmaneTs gascildnen <strong>da</strong> bavSvis<br />
saqcieli swored amis Semdeg Seicvala. agreTve, lukas<br />
125
126<br />
ramdenime maswavlebeli ambobs, rom luka maTTan wesierad<br />
iqceva. isini kole<strong>ge</strong>bs uziareben zogierT strategias,romlis<br />
saSualebiTac axerxeben lukasTan <strong>da</strong>debiT<br />
urTierTobas. direqtori, maswavleblebi <strong>da</strong> lukas de<strong>da</strong><br />
Tanxmdebian, mimarTon imave strategiebs <strong>da</strong> ar iCqaron<br />
garicxvis Sesaxeb ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba.<br />
meore variantis mixedviT,vidre skola iseT radikalur ga<strong>da</strong>wyvetilebas<br />
miiRebs, rogoricaa moswavlis skoli<strong>da</strong>n garicxva,<br />
aucilebelia, Seiswavlon saq<strong>mes</strong>Tan <strong>da</strong>kavSirebuli yvela faqti<br />
<strong>da</strong> problemis gamomwvevi mizezebi. am principiT,lukas sakuTari<br />
saqcielis gamosworebis, xolo maswavlebels problemis gamomwvev<br />
mizezebTan brZolis Sansi mieca.<br />
kanonmdeblobis Tanaxmad, moswavlis skoli<strong>da</strong>n garicxvis<br />
Sesaxeb ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis ufleba aqvs skolis disciplinur<br />
komitets. es ga<strong>da</strong>wyvetileba un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>sabuTebuli<br />
<strong>da</strong> yvela faqtobrivi <strong>garemo</strong>ebis srulyofili Seswavlis<br />
Sedegad gamotanili.<br />
saqarTvelo icavs bavSvTa uflebebis konvencias. am konvenciis<br />
Tanaxmad, saxelmwifo valdebulia, <strong>da</strong>icvas bavSvebis<br />
gamoxatvis ufleba <strong>da</strong> aseve, konvenciis me-12 muxlis mixedviT,<br />
bavSvs ufleba aqvs misi azri moisminon nebismieri sasamarTlo<br />
an administraciuli ganxilvis dros, masTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />
saqmeze. gaerTianebuli erebis bavSvTa uflebebis konvencia<br />
<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis uflebebis sayovelTao deklaracia aRniSnavs, rom<br />
a<strong>da</strong>mianis fun<strong>da</strong>menturi uflebaa gamoxatvis Tavisufleba.<br />
skolebma un<strong>da</strong> uzrunvelyon bavSvis gamoxatvis Tavisuflebis<br />
ara mxolod <strong>da</strong>cva, aramed am uflebis ganxorcielebisTvis<br />
xelis Sewyobac. qvemoT moyvanilia ramdenime magaliTi imis<br />
Sesaxeb, Tu ra RonisZiebebi un<strong>da</strong> gaataros skolam moswavlis<br />
gamoxatvis Tavisuflebis <strong>da</strong>sacavad:<br />
• pativiscema im moswavleebis mimarT, romlebsac sxva<br />
moswavleebisagan an maswavleblisagan gansxvavebuli azri<br />
gaaCniaT konkretul sakiTxTan <strong>da</strong>kavSirebiT;<br />
• tolerantulobisaken mowodeba <strong>da</strong> im moswavleebis<br />
azris miReba, romlebic umravlesobis azrs ewinaaRmde<strong>ge</strong>bian;<br />
• sakamaTo sakiTxebTan <strong>da</strong>kavSirebuli SemoqmedebiTi<br />
werilobiTi samuSaos micema;<br />
• sadebato klubis Seqmnis xelSewyoba, romelic sa-<br />
Sualebas miscems moswavleebs, maswavleblis meTvalyureo-
is qveS ganixilon sxva<strong>da</strong>sxva Tema;<br />
• maswavleblebs SeuZliaT wamoiwyon diskusia sakamaTo<br />
sakiTxebTan <strong>da</strong>kavSirebiT istorii<strong>da</strong>n, an mimdinare<br />
movlenebis Sesaxeb. maswavlebelma moswavleebs un<strong>da</strong> aswavlos<br />
saklaso diskusiis warmarTvis meTodebi <strong>da</strong> wesebi<br />
(mag. yvela moswavle pativiscemiT usmens erTmaneTs; ar <strong>da</strong>scinian<br />
gansxvavebuli azris mqone Tanaklasels <strong>da</strong> a.S.);<br />
• kulturul memkvidreobasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, gansaz-<br />
Rvrul dReebSi prezentaciebis mowyoba moswavleebis mier<br />
sakuTari religiis, enis, eTnikuri warmomavlobis, ojaxuri<br />
tradiciebis Tu sxva sakiTxebis Sesaxeb.<br />
ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro <strong>da</strong> skola pasuxism<strong>ge</strong>belia<br />
<strong>da</strong>icvas bavSvi rasobrivi, religiuri, eTnikuri,<br />
erovnuli an socialuri diskriminaciisagan. moswavleebsac<br />
aseve akisriaT gansazRvruli valdebulebebi. isini regularulad<br />
un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eswron gakveTilebs, droulad gamocxaddnen skolaSi<br />
<strong>da</strong> ecvaT <strong>saswavlo</strong> procesis Sesaferisad. moswavleebi<br />
pativiscemiT un<strong>da</strong> moepyran maswavleblebsa <strong>da</strong> Tanaklaselebs,<br />
ar un<strong>da</strong> Selaxon sxvisi uflebebi <strong>da</strong> kanonieri interesebi.<br />
agreTve, moswavleebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>emorCilon skolis mier SemoRebul<br />
disciplinur wesebs.<br />
situacia 4.<br />
nika gamoirCeo<strong>da</strong> Tavisi sicelqiT. is gansakuTrebiT mousvenari<br />
iyo maTematikis gakveTilze. maTematikas aswavli<strong>da</strong> axali<br />
maswavlebeli. maswavlebelma nikas saqcielis Sesaxeb Seatyobina<br />
mSobels. nikam im saRamos sayveduric <strong>da</strong>imsaxura mamisagan.<br />
meore dRes,maTematikis gakveTilis msvlelobisas,nika cdilob<strong>da</strong>,<br />
gakveTili wamoZaxilebiTa <strong>da</strong> <strong>saswavlo</strong> nivTebis sroliT<br />
CaeSala. man celqobaSi aiyolia ramdenime Tanaklaseli. xolo<br />
rodesac maswavlebelma mouwo<strong>da</strong> maT disciplinisken, nikam<br />
fexis <strong>da</strong>rtymiT <strong>da</strong>aziana klasis wignebis kara<strong>da</strong>.<br />
problemis ga<strong>da</strong>Wris SesaZlo varianti:<br />
maTematikis maswavlebelma mimarTa direqtors TxovniT, rom<br />
moewviaT nikas mSoblebi <strong>da</strong> maTTan erTad moexdinaT Sesabamisi<br />
reagireba momx<strong>da</strong>r faqtTan <strong>da</strong>kavSirebiT. direqtorma<br />
<strong>da</strong>akmayofila maswavleblis Txovna <strong>da</strong> meore dRisTvis <strong>da</strong>ibares<br />
nikas mSoblebi. Sexvedras eswrebo<strong>da</strong> nikac. direqtorma moismina<br />
127
nikasgan axsna-ganmarteba aseTi saqcielis mizezebis Sesaxeb.<br />
amis Semdeg, nikas ganemarta misi ufleba-movaleobebis Sesaxeb,<br />
romelic gulisxmob<strong>da</strong> skolis sakuTrebis gafrTxilebasa <strong>da</strong> <strong>saswavlo</strong><br />
procesis CaSlis <strong>da</strong>uSveblobasac. SinaganawesiT <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili<br />
wesiT, skolis direqtorma 2 dRiT <strong>da</strong>iTxova nika skoli<strong>da</strong>n.<br />
mocemuli magaliTi imis <strong>da</strong>sturia, rom moswavles gaaCnia<br />
uflebebi <strong>da</strong>, amavdroulad, ekisreba movaleobebi, romelTa<br />
Seusrulebloba warmoad<strong>ge</strong>ns skolis mier <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili qcevis<br />
wesebis <strong>da</strong>rRvevas <strong>da</strong> iwvevs moswavleze Sesabamisi pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />
zomebis <strong>da</strong>kisrebasac. skola valdebulia, gamoiyenos<br />
disciplinuri zomebi mxolod skolis Sinaganawesisa <strong>da</strong> kanonmdeblobis<br />
moTxovnebis Sesabamisad.<br />
Tqven ukve SegZliaT, <strong>da</strong>ubrundeT am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi <strong>da</strong>smul<br />
kiTxvebs <strong>da</strong> gasceT pasuxebi<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• moswavleebs aqvT ufleba, iswavlon <strong>da</strong>cul <strong>da</strong> usafrTxo<br />
<strong>garemo</strong>Si;<br />
• akademiur winsvlaSi moswavleebs Zalian exmarebaT<br />
imis codna, rom maswavleblebi maT pativs scemen;<br />
• maswavleblebi <strong>da</strong> ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />
saministro un<strong>da</strong> icavdnen moswavleebis Sesaxeb konfidencialur<br />
informacias;<br />
• moswavleebma un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvan ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />
saministros, aseve adgilobrivi skolis<br />
mier <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili disci plinuri wesebi <strong>da</strong> pativi scen<br />
Tanaklaselebis, maswavleblebisa <strong>da</strong> skolis xelmZRvanelebis<br />
uflebebs.<br />
128
mSoblisa <strong>da</strong> maswavleblis urTierToba<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ra mniSvneloba aqvs mSoblisa <strong>da</strong> maswavleblis<br />
urTierTobas;<br />
ra strategiebs un<strong>da</strong> mimarTos maswavlebelma<br />
mSoblebTan TanamSromlobiTi urTierTobebis <strong>da</strong>samyareblad;<br />
ra movaleobebi ekisrebaT mSoblebs <strong>saswavlo</strong> procesSi<br />
monawileobisas;<br />
ra mniSvneloba aqvs mSoblis saskolo cxovrebaSi<br />
CarTulobas.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. ras gulisxmobs mSoblebTan kargi komunikacia<br />
2. <strong>da</strong>asaxeleT komunikaciis ramdenime efeqturi strategia,<br />
romelsac mSoblebTan urTierTobisas iyenebT;<br />
3. <strong>da</strong>asaxeleT saskolo RonisZiebebi, romlebSic SesaZlebelia<br />
mSoblebis CarTva;<br />
4. ra wesebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvaT saskolo RonisZiebebSi mSoblebis<br />
CarTvisas<br />
5. ra xerxs mimarTavT, roca mSobeli ukmayofiloa bavSvis<br />
akademiuri miRwevebiT<br />
7. ra xerxs un<strong>da</strong> mimarToT, roca mSobeli ar aris aqtiuri<br />
<strong>da</strong> Svilis saganmanaTleblo procesSi saerTod ar iRebs<br />
monawileobas<br />
8. ra roli ekisreba mSobels bavSvis mier disciplinis<br />
<strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi<br />
129
*****<br />
mSoblisa <strong>da</strong> maswavleblis kargi urTierToba xels uwyobs<br />
moswavlis warmatebas, zrdis <strong>da</strong> aZlierebs mis TviTSefasebas.<br />
Tu bavSvma icis, rom mSobeli <strong>da</strong>interesebulia Svilis akademiuri<br />
warmatebiT, es <strong>da</strong>debiTad moqmedebs mis motivaciaze. skolam<br />
un<strong>da</strong> uzrunvelyos mSoblis ufleba, rom periodulad miiRos<br />
axali monacemebi bavSvis akademiuri moswrebisa Tu qcevis<br />
Sesaxeb. agreTve im moTxovnebis Sesaxeb, romlis <strong>da</strong>kmayofilebac<br />
bavSvs swavlis procesis gasaumjobeseblad sWirdeba.<br />
kargi komunikaciis unari warmatebuli urTierTobis winapirobaa.<br />
komunikaciis waxalisebis sxva<strong>da</strong>sxva xerxi arsebobs.<br />
umjobesia, maswavlebelma amaze <strong>saswavlo</strong> wlis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>nve<br />
izrunos. acnobeT mSoblebs momavali saklaso RonisZiebebis,<br />
saSinao <strong>da</strong>valebebis Sesrulebis xarisxis, Tqveni molodinisa<br />
<strong>da</strong> klasis organizebis sakiTxebis Sesaxeb.<br />
yovelTvis gaacaniT mSoblebs bavSvis <strong>da</strong>debiTi Sede<strong>ge</strong>bi.<br />
es saSualebas miscems maT, rom Seaqon bavSvi. amiT ki bavSvs<br />
TviTSefaseba aumaRldeba.<br />
situacia 1.<br />
levani Zalian bevrs muSaobs,magram misi akademiuri moswreba<br />
<strong>da</strong>balia.<br />
gTavazobT aRniSnuli situaciis or SesaZlo gagrZelebas.<br />
1. maswavlebeli levans eubneba, rom man ufro meti<br />
un<strong>da</strong> imuSaos, raTa misi moswreba sxva moswavleebis moswrebas<br />
gautoldes. maswavlebeli mas werils atans<br />
mSoblebTan. werilis Sinaarsi ZiriTa<strong>da</strong>d levanis<br />
uSedego mcdelobasa <strong>da</strong> Sromas exeba. werilma mSoblebi<br />
<strong>da</strong>afiqra, maT levans usayvedures <strong>da</strong> urCies, rom ufro<br />
meti imuSaos.<br />
2. maswavlebeli werilSi xazs usvams levanis karg<br />
samuSao Cvevebsa <strong>da</strong> qcevas klasSi, Tumca paralelurad<br />
saubrobs mis problemazec. mSoblebs eamayebaT bavSvis<br />
sibejiTe <strong>da</strong> am saimayis mizezs masac uziareben. meore<br />
dRes gakveTilze <strong>da</strong>brunebuli levani bednieria <strong>da</strong> maswavlebels<br />
eubneba, rom mSoblebi gaxarebulebi arian<br />
misi miRwevebiT.<br />
130
pirvel magaliTSi, werili <strong>da</strong>mTrgunveli aRmoCn<strong>da</strong> rogorc<br />
mSoblebis aseve levanisTvis. meore magaliTSi, mSoblebmac <strong>da</strong><br />
pe<strong>da</strong>gogmac ician levanis akademiuri sisustis Sesaxeb, magram<br />
orive mxare erTad muSaobs mis wasaxaliseblad <strong>da</strong> motivaciis<br />
kidev ufro asamaRleblad. TiTqos didi araferi gaukeTebia<br />
maswavlebels. man mxolod werili gaugzavna mSoblebs <strong>da</strong><br />
misi kargi muSaobis Cveva Seafasa. magram misi Sromis aRiareba<br />
<strong>da</strong>debiTad imoqmedebs levanze <strong>da</strong> mis motivacias ufro aamaRlebs.<br />
problemis arsebobis SemTxvevaSi aucileblad CaayeneT saqmis<br />
kursSi mSoblebi. <strong>da</strong>ukavSirdiT maT problemis gamwvavebamde.<br />
mSobelze uaryofiTad moqmedebs, roca xe<strong>da</strong>vs, rom problema<br />
didi xania arsebobs <strong>da</strong> man amis Sesaxeb araferi icis.<br />
wlis ganmavlobaSi ramdenjerme moiwvieT mSoblebi bavSvis<br />
miRwevebis gansaxilvelad. xSirad gaugzavneT werili <strong>da</strong> auxseniT<br />
Tqveni sagnis miznebi, ZiriTadi amocanebi, bavSvis problemebi<br />
<strong>da</strong> miRwevebi.<br />
kargad Camoyalibebuli komunikacia Zalian mniSvnelovania<br />
mSoblisa <strong>da</strong> maswavleblis urTierTobaSi. mSobelTan pirispir<br />
saubari urTierTobis awyobis erT-erTi efeqturi formaa, radgan<br />
es safuZvlad <strong>da</strong>edeba erTobliv muSaobas saerTo miznis<br />
misaRwevad. mSobelTan Sexvedris warmatebulad warmarTvisTvis<br />
mizanSewonilia ramdenime aucilebeli wesis <strong>da</strong>cva.<br />
magaliTad, sasurvelia, Tu gamorTavT mobilur telefons, an<br />
ga<strong>da</strong>iyvanT Cum reJimSi. amiT xazi gaesmeba Tqveni saubris mniSvnelobas<br />
<strong>da</strong> mSoblis mimarT pativiscemas. saubrisTvis air-<br />
CieT iseTi oTaxi, sa<strong>da</strong>c SegiZliaT kari CaketoT. amiT<br />
<strong>da</strong>anaxebT, rom Tqveni saubari konfidencialuria <strong>da</strong> xels<br />
SeuwyobT gulwrfeli, uSualo <strong>da</strong>mokidebulebis gaCenas. yovelTvis<br />
gulTbilad SexvdiT mSobels. organizebuloba Sexvedras<br />
ufros saqmian elfers SesZens. winaswar moamzadeT gansaxilveli<br />
sakiTxebis CamonaTvali <strong>da</strong>, Tu konkretuli <strong>da</strong>valebis<br />
Sesruleba an saxelmZRvanelos aTviseba uZneldeba moswavles,<br />
Tan iqonieT es naSromi an saxelmZRvanelo. moswavlis naSromis<br />
gamoyeneba kargi saSualebaa problemis naTlad demonstrirebisTvis.<br />
mSobelma un<strong>da</strong> igrZnos, rom Tqven emzadebodiT masTan Sesaxvedrad.<br />
Tu mSobeli nerviulobs, SegiZliaT sxva<strong>da</strong>sxva xerxs<br />
mimarToT, raTa man Tavi ufro Tavisuflad igrZnos. magali-<br />
131
Tad, SegiZliaT oriveni moswavlis magi<strong>da</strong>sTan <strong>da</strong>sxdeT sasaubrod.<br />
Tu erT-erTi mosaubre nerviulobs <strong>da</strong> mosaubreebs Soris<br />
rame barieria, magaliTad, magi<strong>da</strong>, es undoblobis moments ufro<br />
zrdis. amitom, umjobesi iqneba, mSobelTan Tanabari pozicia<br />
<strong>da</strong>ikavoT. sasurveli iqneba, Tu saubris <strong>da</strong>sawyisSive agrZnobinebT<br />
bavSvis mimarT Tqvens mzrunvelobasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>debiT <strong>da</strong>mokidebulebas.<br />
problemis wamoWramde mokled SeajameT moswavlis<br />
Zlieri mxareebi. mSobels,ra Tqma un<strong>da</strong>, eamayeba Svilis miRwevebi.<br />
roca maswavlebeli saubars sayveduriT <strong>da</strong> SeniSvniT iwyebs,<br />
Sexvedris toni ormxivad Tav<strong>da</strong>cviTi xdeba. mSobeli SesaZloa<br />
<strong>da</strong>eWvdes misi Svilisadmi Tqvens keTilganwyobaSi. gaxsovdeT,<br />
rom moswavleebi, celqebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>umorCileblebi, viRacis sayvareli<br />
Svilebi arian. mSoblebi modian im imediT, rom Svilis<br />
warmatebebsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>debiT mxareebze moismenen informacias. Tqven<br />
un<strong>da</strong> agrZnobinoT, rom keTilganwyobili xarT <strong>da</strong> zrunavT moswavlis<br />
<strong>da</strong>debiTi unarebis ganviTarebaze.<br />
yuradRebiT mousmineT mSobels. mxedvelobaSi miiReT maTi<br />
problemebi. magaliTad, SeiZleba man SemogCivloT, rom uWirs<br />
drois gamoZebna imisTvis, rom Svils wigni akiTxos. am situaciaSi<br />
SeiZleba upasuxoT: `me vici, rom rTulia drois gamonaxva.<br />
iqneb scadoT <strong>da</strong> sTxovoT bavSvs, xmamaRla waikiTxos, sanam<br />
Tqven sadils amzadebT”. aseTi pasuxi agrZnobinebs mSobels,<br />
rom Tqven <strong>ge</strong>smiT misi <strong>da</strong> cdilobT, <strong>da</strong>exmaroT problebis ga<strong>da</strong>WraSi.<br />
ecadeT,Sexvedrisas sasaubrod meti dro <strong>da</strong>uTmoT mSoblebs.<br />
<strong>da</strong>uxateT konkretuli situacia <strong>da</strong> rCevac hkiTxeT. amiT xazs<br />
gausvamT maT kompetenturobas <strong>da</strong> xels SeuwyobT TanamSromlobiTi<br />
urTierTobis ganmtkicebas. mSoblebs gansakuTrebiT ainteresebT<br />
konkretuli detalebi <strong>da</strong> TiTqmis yovelTvis eqnebaT<br />
kiTxvebis <strong>da</strong>smis <strong>da</strong> wuxilis gamoTqmis survili.<br />
mSobelTan saubris dros moiyvaneT konkretuli magaliTebi<br />
moswavlis miRwevebis an qcevis <strong>da</strong>saxasiaTeblad. Tavi aarideT calsaxa<br />
<strong>da</strong>xasiaTebas,magaliTad, `<strong>da</strong>To sustia maTematikaSi~. amis nacvlad<br />
moiyvaneT konkretuli magaliTi: `wina kviraSi <strong>da</strong>Tos Zalian<br />
gauWir<strong>da</strong> orniSna ricxvebis Sekreba <strong>da</strong> ver moaxerxa <strong>da</strong>valebis<br />
<strong>da</strong>sruleba~. <strong>da</strong>anaxeT mSobels, rom Tqven konkretul problemas<br />
ebrZviT <strong>da</strong> ara bavSvs.<br />
nu <strong>da</strong>utovebT mSobels STabeWdilebas, rom Tavs axvevT Tqvens<br />
azrs. misTvis cxadi un<strong>da</strong> iyos, rom masTan erTad cdilobT problemis<br />
ga<strong>da</strong>Wras. `Tqven un<strong>da</strong> aiZuloT <strong>da</strong>To, rom meti imuSaos saRamoobiT~,-<br />
amis nacvlad, umjobesi iqneba, ase mimarToT: `Tqveni naTq-<br />
132
vami<strong>da</strong>n gamomdinare, vfiqrob, upriani xom ar iqneba, <strong>da</strong>Tos yovel<br />
saRamos <strong>da</strong>matebiT 10 wuTi axali sityvebisTvis rom <strong>da</strong>eTmo~<br />
problemis gamwvavebis SemTxvevaSic ki Tavi SeikaveT mSoblis<br />
<strong>da</strong><strong>da</strong>naSaulebisgan. es Sedegs ar mogitanT, mSobels Tav<strong>da</strong>cviT<br />
poziciaSi ga<strong>da</strong>iyvans <strong>da</strong>, SesaZloa, aRarc mogisminoT.<br />
SeecadeT, ar gamoiyenoT pe<strong>da</strong>gogiuri terminologia. ilaparakeT<br />
martivi <strong>da</strong> yvelasTvis gasa<strong>ge</strong>bi eniT. Tu azris gadmosacemad<br />
romelime pe<strong>da</strong>gogiuri Teoriis moSvelieba gWirdebaT,<br />
SeecadeT, gasa<strong>ge</strong>b enaze axsnaT.<br />
<strong>da</strong>asruleT saubari imedismomcem <strong>da</strong> pozitiur notaze.<br />
<strong>da</strong>saxeT miznebi. SeajameT, rogor SeuZlia mSobels <strong>da</strong>xmarebis<br />
gaweva. axseneT Semdgomi <strong>ge</strong>gmebi. gaa<strong>ge</strong>bineT mSobels, rom misi<br />
mxar<strong>da</strong>Wera saWiro <strong>da</strong> aucilebelia.<br />
Tu mSobels moswavlis disciplinuri problemis gamo<br />
ibarebT, mniSvnelovania garkveuli strategiis SemuSaveba. erTerT<br />
strategiad SeiZleba qcevis aRwera CaiTvalos.<br />
situacia 2.<br />
goga niWieri bavSvia <strong>da</strong> gansakuTrebiT xelmokle ojax-<br />
Si izrdeba. maswavlebelma gaigo, rom is sxva bavSvebs paravs<br />
fuls, fanqrebs <strong>da</strong> sxva wvrilman nivTebs. erT dRes fanqris<br />
saTleli, romelic sxva moswavles ekuTvno<strong>da</strong>, gogas CanTi<strong>da</strong>n<br />
gadmovar<strong>da</strong>.<br />
gTavazobT aRniSnuli situaciis sam SesaZlo <strong>da</strong>sasruls.<br />
1. am incidentze klasma Tvali <strong>da</strong>xuWa, radgan yvelam<br />
icis, rom gogas ojaxi Zalian xelmoklea <strong>da</strong><br />
amitom ga<strong>da</strong>wyvites, ar SeemCniaT. saTleli moswavles<br />
<strong>da</strong>ubrunes. es ambavi arc gogas mSoblebs Seatyobines.<br />
2. goga galanZRes klasis winaSe <strong>da</strong> aiZules eTqva,<br />
rom aRarasodes iqurdeb<strong>da</strong>. mSoblebi <strong>da</strong>ibares <strong>da</strong><br />
uTxres, rom raRac un<strong>da</strong> iRonon, radgan bavSvs aSkarad<br />
problema aqvs. mSoblebi ver ijereben <strong>da</strong> fiqroben, rom<br />
maswavlebelma Secdoma <strong>da</strong>uSva. aman mSobelsa <strong>da</strong> maswavlebels<br />
Soris urTierToba Zalian <strong>da</strong>Zaba. mSoblebs<br />
<strong>da</strong>rCaT STabeWdileba, rom maswavlebeli gogas mu<strong>da</strong>m<br />
aviwrovebs.<br />
133
134<br />
3. maswavlebeli gakveTilis Semdeg <strong>da</strong>elaparaka gogas<br />
<strong>da</strong> mSvi<strong>da</strong>d hkiTxa, ratom moipara saTleli. gogam<br />
Tqva, rom mas undo<strong>da</strong> es nivTebi, magram mis ojaxs ar<br />
hqon<strong>da</strong> fuli. maswavlebelma TanaugrZno, magram auxsna,<br />
ratom ar iyo am nivTebis miRebis swori gza qurdoba.<br />
goga gaafrTxiles, rom qurdobis gameorebis SemTxveva-<br />
Si, mis mSoblebs Seatyobinebdnen. ramdenime dRis Semdeg<br />
isev gaqra ramdenime nivTi. <strong>da</strong>karguli nivTebi gogas<br />
nivTebSi i poves. maswavlebelma uTxra gogas, rom is<br />
Zalian uyvars <strong>da</strong> Tvlis, rom Zalian didi potenciali<br />
aqvs, magram am meore SemTxvevis gamo iZulebulia,<br />
mSoblebs Seatyobinos. gogas mSoblebi movidnen.<br />
mSoblebTan saubris <strong>da</strong>sawyisSi maswavlebelma ganixila<br />
gogas miRwevebi <strong>da</strong> mxolod Semdeg ganixila problemuri<br />
situacia. man aCvena ramdenime moparuli nivTi. Tav<strong>da</strong>pirvelad<br />
gogas de<strong>da</strong> acxadeb<strong>da</strong>, rom ar SeiZlebo<strong>da</strong><br />
amis Camdeni misi Svili yofiliyo. Semdeg gogas sTxoves,<br />
Semosuliyo. gogas de<strong>da</strong>m hkiTxa, moipara Tu ara es<br />
nivTebi. gogam aRiara. amis Semdeg mSoblebma, moswavlem<br />
<strong>da</strong> maswavlebelma erTad ganixiles, ra zomebs miiRebdnen<br />
qurdobis ganmeorebiT Cadenis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad,<br />
an Cadenis SemTxvevaSi.<br />
pirveli midgoma bavSvs arafriT exmareba. qurdobis Cvevis<br />
gamomuSaveba arc misTvisaa kargi <strong>da</strong> arc sazogadoebisTvis.<br />
problemis aseTi saxiT ga<strong>da</strong>wyveta mSoblebsac ar aZlevs sa-<br />
Sualebas, auxsnan bavSvs, ratom aris qurdoba cudi. meore variantic<br />
uSedegoa, radgan bavSvis sxvebis winaSe Seuracxyofa<br />
bavSvis TviTSefasebaze cu<strong>da</strong>d imoqmedebs <strong>da</strong> mas TanatolebSi<br />
undoblobisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>cinvis obieqtad aqcevs. <strong>mes</strong>ame midgoma, ra<br />
Tqma un<strong>da</strong>, yvelaze Sedegiania. am SemTxvevaSi maswavlebeli<br />
cdilobs problemis ga<strong>da</strong>Wras jer meore Sansis micemiT <strong>da</strong><br />
bavSvTan qurdobis mizezis ganxilviT. roca situacia meordeba,<br />
mSoblebs mxolod maSin iwvevs <strong>da</strong> uxsnis, ra zomebi miiRo<br />
pirvel SemTxvevaSi <strong>da</strong> qurdobis <strong>da</strong>matkicebeli sabuTic<br />
mohyavs. is, aseve, maqsimalurad eca<strong>da</strong>, gaekritikebina <strong>da</strong>naSauli<br />
<strong>da</strong> ara bavSvi. man isaubra gogas sxva pirovnuli Rirsebebis<br />
Sesaxeb, magram gaakritika <strong>da</strong> <strong>da</strong>gmo qurdoba. yvelaze mniSvnelovani<br />
ki isaa, rom man SeZlo problemis mSoblebisTvis<br />
iseTi formiT miwodeba, rom SesaZlebeli gaxdes problemis<br />
erToblivad ga<strong>da</strong>wyveta.
mSobeli movalea, akontrolos gakveTilebze bavSvis yoveldRiuri<br />
<strong>da</strong>swreba. moswavlis saganmanaTleblo procesi mxolod<br />
misi skolaSi yofniT ar Semoifargleba. igi, Cveulebriv,<br />
saSinao <strong>da</strong>valebebsa <strong>da</strong> sxva <strong>da</strong>matebiT aqtivobebsac moicavs,<br />
romelTa warmatebiT ganxorcielebac xSirad swored mSoblebzea<br />
<strong>da</strong>mokidebuli.<br />
situacia 3.<br />
irakli skoli<strong>da</strong>n brundeba. inglisurSi <strong>da</strong>valebad<br />
mokle moTxrobis wakiTxva <strong>da</strong> misi erTgverdiani Sinaarsi<br />
aqvs <strong>da</strong>saweri. iraklis sakmaod uWirs inglisuris swavla.<br />
saxlSi de<strong>da</strong> <strong>da</strong>valebis Sesrulebas sTxovs.<br />
aRniSnuli situacia SeiZleba ornairad ganviTardes:<br />
1. erTaderTi magi<strong>da</strong>, romelTanac iraklis Seu-<br />
Zlia muSaoba, saerTo oTaxSia. bebia serials uyurebs<br />
<strong>da</strong> iraklis televizoris xmauri xels uSlis. umcrosi<br />
Zmac xmauriT <strong>da</strong>rbis saxlSi. irakli mTeli saaTi zis<br />
<strong>da</strong> cdilobs, moTxroba waikiTxos, magram erTi <strong>da</strong> imave<br />
abzacis wakiTxva bevrjer uwevs imis gamo, rom ver<br />
axerxebs yuradRebis koncentracias. bolos ga<strong>da</strong>wyvets,<br />
rom Tavi <strong>da</strong>anebos <strong>da</strong>valebis Sesrulebas.<br />
2. irakli eubneba de<strong>da</strong>s, rom saerTo oTaxSi xmauris<br />
gamo ar SeuZlia <strong>da</strong>valebis Sesruleba. de<strong>da</strong> patara<br />
magi<strong>da</strong>s poulobs <strong>da</strong> iraklis oTaxSi dgams, xuravs kars<br />
<strong>da</strong> umcros Svils ari<strong>ge</strong>bs, rom oTaxSi ar Sevides, vidre<br />
misi Zma <strong>da</strong>valebas ar Seasrulebs. irakli moTxrobis<br />
kiTxvas 45 wuTSi amTavrebs <strong>da</strong> Sinaarsi TiTqmis gasa<strong>ge</strong>bia.<br />
mas ukve SeuZlia <strong>da</strong>weros Txzuleba <strong>da</strong> meore dRes<br />
maswavlebels aCvenos <strong>da</strong>valeba.<br />
meore scenari ukeTesi magaliTia. moswavlisaTvis mSvidi <strong>garemo</strong>s<br />
Seqmna <strong>da</strong>valebis Sesrulebis aucilebeli pirobaa. mSoblis<br />
Carevis gareSe iraklis <strong>da</strong>valeba Sesasrulebeli <strong>da</strong>rCebo<strong>da</strong>.<br />
135
mSoblebma SeiZleba aqtiuri roli iTamaSon saerTo saskolo<br />
problemis ga<strong>da</strong>wyvetaSi, Tanxebisa <strong>da</strong> sxva saWiro resursebis<br />
moZiebaSi. skolam un<strong>da</strong> uzrunvelyos mSoblis ufleba, pira<strong>da</strong>d<br />
an arCeuli warmomad<strong>ge</strong>nlis meSveobiT, monawileoba miiRos<br />
skolis marTvaSi. skolis cxovrebaSi aqtiuri monawileobis<br />
misaRebad, mSobels yovelTvis SeuZlia gamoiTxovos skolaSi<br />
<strong>da</strong>culi nebismieri sajaro informacia.<br />
skolis marTvaSi an saskolo RonisZiebebSi mSoblis CarTvis<br />
ramdenime gza arsebobs. mniSvnelovania, rom mSoblebi<br />
erTiandebian skolis sameurveo sabWoSi, romelic skolis<br />
TviTmmarTvelobis umaRlesi arCeviTi organoa. gar<strong>da</strong> amisa,<br />
mSoblebs ufleba aqvT, Camoayalibon organizacia <strong>da</strong> skolam<br />
pativi un<strong>da</strong> sces maT ga<strong>da</strong>wyvetilebas. agreTve skola ar un<strong>da</strong><br />
Caerios mSobelTa gaerTianebis saqmianobaSi.<br />
yvela skolaSi moiZebneba Zalian aqtiuri mSoblebi, magram<br />
skolis mimarT naklebad keTilganwyobili mSoblebis CarTvis<br />
mcdelobac SeiZleba Sedegiani aRmoCndes. dedebi,mamebi,bebia <strong>da</strong><br />
babua SegiZliaT moxaliseebad CarToT saskolo RonisZiebebSi.<br />
es bavSvis swavlisadmi interesis demonstrirebas axdens <strong>da</strong><br />
moswavlis TviTSefasebas amaRlebs. mSoblis saskolo cxovrebaSi<br />
CarTvam bavSvis akademiuri SesaZleblobebic ki SeiZleba<br />
gaaumjobesos. ganaTleba aris procesi, romelic moicavs Tanam-<br />
Sromlobas skolas, moswavleebsa <strong>da</strong> mSoblebs Soris.<br />
SegiZliaT <strong>da</strong>ubrundeT am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi mocemul kiTxvebs<br />
<strong>da</strong> upasuxoT maT.<br />
136
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• <strong>saswavlo</strong> procesis efeqturad warmarTvisTvis<br />
didi mniSvneloba aqvs mSobelsa <strong>da</strong> maswavlebels Soris<br />
TanamSromlobiT urTierTobas;<br />
• maswavlebels, efeqtiani strategiebis gamoyenebiT,<br />
SeuZlia waaxalisos mSoblebi <strong>da</strong> CarTos isini <strong>saswavlo</strong><br />
procesSi;<br />
• saubrisas, sasurvelia, jer <strong>da</strong>arwmunoT mSobeli,<br />
rom keTilganwyobili xarT misi Svilis mimarT <strong>da</strong><br />
mxolod amis Semdeg ga<strong>da</strong>xvideT problemur sakiTxze;<br />
• gaxsovdeT, rom xSirad mSoblis saskolo cxovrebaSi<br />
saTanado CarTuloba <strong>da</strong>debiT gavlenas axdens<br />
bavSvis motivaciis amaRlebaze.<br />
137
TanamSromlebTan urTierToba<br />
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ramdenad mniSvnelovania keTilganwyobili samuSao<br />
urTierToba skolis personalTan (direqtori, maswavlebeli<br />
<strong>da</strong> sxva);<br />
ra un<strong>da</strong> gaiTvaliswinos pe<strong>da</strong>gogma konfliqtur <strong>da</strong><br />
problemur situaciebSi;<br />
ramdenad gansazRvravs TanamSromlebTan urTierTobis<br />
formebi pe<strong>da</strong>gogis profesionalizms.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. ras gulisxmobs keTilganwyobili <strong>profesiuli</strong> urTier-<br />
Toba<br />
2. kole<strong>ge</strong>bTan konfliqtis ga<strong>da</strong>Wris ra strategiebi arsebobs<br />
3. ramdenad detalurad un<strong>da</strong> icnobdes direqtori skolaSi<br />
arsebul situacias <strong>da</strong> mimdinare procesebs<br />
4. ratom aris mniSvnelovani konfidencialobis <strong>da</strong>cva saskolo<br />
<strong>garemo</strong>Si<br />
138
*****<br />
TanamSromlebsa <strong>da</strong> skolis sxva personals Soris keTilganwyobili<br />
TanamSromlobiTi urTierToba maswavleblebisa Tu<br />
moswavleebisTvis pozitiuri <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>s Seqmnis winapirobaa.<br />
maswavleblebs Soris uaryofiTma <strong>da</strong>mokidebulebam<br />
SeiZleba ziani miayenos moswavlis miRwevebs <strong>da</strong> xeli SeuSalos<br />
xarisxiani <strong>saswavlo</strong> procesis warmarTvas. skolis<br />
saerTo warmateba keTilganwyobil/TanamSromlobiT profesiul<br />
urTierTobazea <strong>da</strong>mokidebuli. erTi Zveli iaponuri an<strong>da</strong>za<br />
ambobs: `arc erTi Cvengani ar aris iseTi gonieri, rogorc<br />
Cven yvelani erTad~. erTad muSaoba samuSaos <strong>da</strong>tvirTvas amsubuqebs.<br />
maswavleblis erT-erTi movaleobaa, aRiaros <strong>da</strong> pativi<br />
sces TanamSromelTa uflebebs. sasurvelia, Tu pativiscema<br />
139
aisaxeba rogorc uSualod qmedebaSi (mag. <strong>da</strong>xmarebis gaweva),<br />
aseve sasaubro leqsikaSi.<br />
pe<strong>da</strong>gogma yovelTvis un<strong>da</strong> gamoiCinos profesionalizmi. es,<br />
Sesabamis codnasTan erTad,gulisxmobs misabaZ qcevas skolaSi<br />
<strong>da</strong> mis kedlebs gareT, Sesaferis Cacmis stils, mzaobas axali<br />
ideebisTvis, samarTlian <strong>da</strong> seriozul <strong>da</strong>mokidebulebas saqmianobaSi<br />
<strong>da</strong> konfidencialobis <strong>da</strong>cvas bavSvebTan, mSoblebTan<br />
<strong>da</strong> kole<strong>ge</strong>bTan urTierTobaSi.<br />
ix. II -<br />
gv. 124;<br />
132<br />
maswavlebeli aqtiurad un<strong>da</strong> iyos CarTuli<br />
skolis <strong>profesiuli</strong> <strong>garemo</strong>s Seqmnasa <strong>da</strong> SenarCunebaSi.<br />
saamisod saWiroa komunikaciis garkveuli<br />
strategiebis codna. Tu TanamSromelTan urTierTobaSi<br />
mainc gaCndeba konfliqturi situacia,<br />
maswavlebelma problemis mogvareba mxolod<br />
masTan, sxva TanamSromlebisgan <strong>da</strong>moukideblad<br />
un<strong>da</strong> SeZlos. konfidencialobis <strong>da</strong>cva xels Seuwyobs<br />
SemdgomSi urTierTobis gamosworebas.<br />
situacia 1<br />
mariami skolaSi 7 weli muSaob<strong>da</strong>. Teona ori wlis win<br />
movi<strong>da</strong>. maT Soris konfliqti saklaso oTaxTan <strong>da</strong>kavSirebiT<br />
wamoiWra. orive pe<strong>da</strong>gogs erTi <strong>da</strong> imave saklaso oTaxis<br />
gamoyeneba uwev<strong>da</strong>T, oRond sxva<strong>da</strong>sxva saaTebSi. mariamma <strong>da</strong>inaxa,<br />
rom Teonas masalebi misTvis gankuTvnil sivrceze mets ikaveb<strong>da</strong>.<br />
gar<strong>da</strong> amisa, sxva pe<strong>da</strong>gogisgan gaigo, rom Teona mas sxva<br />
maswavleblebTan cu<strong>da</strong>d moixsenieb<strong>da</strong>.<br />
situacia SeiZleba ori mimarTulebiT ganviTarebuliyo:<br />
1. mariami Sedis samaswavlebloSi <strong>da</strong> Teonas-<br />
Tan saklaso oTaxis problemis ganxilvas iwyebs. Teona<br />
icinis <strong>da</strong> eubneba, rom zedmetad wuxs am sakiTxze.<br />
mariams es kidev ufro abrazebs <strong>da</strong> xmas uwevs. saubari<br />
nel-nela emsgavseba yvirils. pasuxad Teonac uwevs xmas<br />
<strong>da</strong> axla saklaso oTaxis sivrcis irgvliv warmoWrili<br />
problema samaswavlebloSi cxared ganixileba.<br />
140
moswavleebi oTaxs Cauvlian, Cerdebian <strong>da</strong> sanaZleos deben<br />
imaze, Tu romeli maswavlebeli gaimarjvebs.<br />
2. mariami <strong>da</strong>ukavSir<strong>da</strong> direqtors <strong>da</strong> sTxova, rom<br />
Sexvedro<strong>da</strong> mas <strong>da</strong> Teonas am sakiTxis erTxel <strong>da</strong> samu<strong>da</strong>mod<br />
ga<strong>da</strong>sawyvetad. direqtorTan saubris Semdeg mariami<br />
<strong>da</strong> Teona sxva klasebSi,sxva pe<strong>da</strong>go<strong>ge</strong>bTan ga<strong>da</strong>anawiles.<br />
direqtorma Seaxsena Teonas, rom maTi problemis sxva<br />
pe<strong>da</strong>go<strong>ge</strong>bTan ganxilva ar moaxden<strong>da</strong> <strong>da</strong>debiT gavlenas<br />
saerTo <strong>saswavlo</strong> <strong>garemo</strong>ze.<br />
meore scenarSi problemis ukeTesad ga<strong>da</strong>wyvetis gzaa mocemuli.<br />
pe<strong>da</strong>gogi mibaZvis obieqtia <strong>da</strong> nebismier situaciaSi<br />
mas Tav<strong>da</strong>Weriloba marTebs. kole<strong>ge</strong>bs Soris gaCenili konfliqturi<br />
situacia (Tun<strong>da</strong>c Zalian umniSvnelo), sasurvelia, maT<br />
Soris mogvardes <strong>da</strong> ar gaxdes saerTo diskusiis sagani.<br />
direqtori ze<strong>da</strong>mxedvelobas uwevs skolaSi mimdinare <strong>saswavlo</strong><br />
aRmzrdelobiT process. is aris sazogadoebasa <strong>da</strong> skolas<br />
Soris makavSirebeli rgoli <strong>da</strong> skolis saxeliT moqmedebs<br />
skolis gareSe pirebTan urTierTobaSi. amitom aris<br />
mniSvnelovani misTvis skolaSi mimdinare yvela saWirboroto<br />
sakiTxis Sesaxeb informaciis floba. es exeba konfliqtebs moswavleebTan<br />
Tu mSoblebTan <strong>da</strong>kavSirebul problemebs,<strong>saswavlo</strong><br />
<strong>ge</strong>gmis sirTuleebs Tu nebismier sxva winaaRmdegobas, romelic<br />
maswavlebels Tavisi samuSaos SesrulebaSi uSlis xels. es<br />
yovelive sruliad ar niSnavs imas, rom direqtori TiToeuli<br />
maswavleblis yoveldRiur saqmianobasa Tu sagakveTilo procesSi<br />
aqtiurad un<strong>da</strong> iyos Cabmuli.<br />
warmatebuli <strong>saswavlo</strong> procesi gulisxmobs, rom skolis<br />
xelmZRvaneloba <strong>da</strong>rwmunebulia pe<strong>da</strong>gogis profesionalizmSi,<br />
keTilsindisierebasa <strong>da</strong> erTgulebaSi. efeqturi muSaobisTvis<br />
<strong>da</strong>debiTi Sedegis momtania skolis xelmZRvanel organoebTan<br />
aqtiuri TanamSromloba <strong>da</strong> maTi azris gaziareba.<br />
sasurvelia, rom direqtorma an sameurveo sabWos warmomad<strong>ge</strong>nelma<br />
icodes Tqven mier gatarebuli RonisZiebebisa <strong>da</strong><br />
<strong>ge</strong>gmebis Sesaxeb. xSirad maswavleblebis Secdoma isaa, rom<br />
administracias mxolod problemis gamwvavebis SemTxvevaSi<br />
awvdian informacias. aucileblad un<strong>da</strong> aRiniSnos isic, rom<br />
gar<strong>da</strong> problemuri situaciebisa, administracia pozitiur mov-<br />
141
lenebTan <strong>da</strong>kavSirebiTac un<strong>da</strong> CaayenoT saqmis kursSi. yovelive<br />
zemoaRniSnuli sruliad ar niSnavs imas, rom yvela problemis<br />
wamoWrisas administraciis warmomad<strong>ge</strong>nels un<strong>da</strong> uxmoT. es<br />
mxolod imis mimaniSnebeli iqneba, rom Tqven ver marTavT sagakveTilo<br />
processa <strong>da</strong> Tqveni moswavleebis qcevas. Tu saqme<br />
umniSvnelo qceviT problemas exeba, sasurveli iqneba, Tu am<br />
problemis mogvarebis ramdenime strategias Tqveni skolis im<br />
maswavlebelTan ganixilavT, romelic klass ukeT akontrolebs.<br />
situacia 2.<br />
miSas maRali akademiuri moswreba aqvs, magram xSirad<br />
gakveTilze yuradRebas celqobiT iqcevs. roca grZnobs, rom<br />
maswavlebeli ar uyurebs, Tavisi merxi<strong>da</strong>n qaRalds sxva bavSvebs<br />
esvris. rodesac pe<strong>da</strong>gogi am saqcielis gamo kicxavs, bavSvebi<br />
icinian <strong>da</strong> es miSas ufro meti celqobisken ubiZ<strong>ge</strong>bs. maswavlebelma<br />
yvelaferi sca<strong>da</strong>, magram uSedegod. rogor fiqrobT,<br />
ra nabiji un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>dgas man<br />
miSas maswavlebels SeuZlia, qvemoT mocemuli variantebi<strong>da</strong>n<br />
romelime airCios:<br />
1. SeuZlia miSa direqtorTan waiyvanos <strong>da</strong> kategoriulad<br />
moiTxovos misi <strong>da</strong>sja.<br />
2. SeuZlia kolegas mimarTos rCevis misaRebad.<br />
im maswavleblebs, romelTac warsulSi msgavs moswavleebTan<br />
mouwiaT muSaoba, kargi rCevis mocema SeuZliaT. aseTi saxis<br />
problemebSi skolis administraciis Careva araa sasurveli.<br />
Tumca, Tu aucilebeli xdeba ojaxTan <strong>da</strong>kavSireba an mkacri<br />
disciplinuri zomebis miReba, umjobesia direqtori CaayenoT<br />
saqmis kursSi.<br />
direqtoris erT-erTi movaleoba TanamSromelTa muSaobis<br />
ze<strong>da</strong>mxedvelobaa. xSirad es sagakveTilo procesis mar-<br />
TvasTan <strong>da</strong>kavSirebul komentarebs gulisxmobs. sasurvelia,<br />
rom misi SeniSvna swavlebis stilsa Tu profesiul Cvevebze,<br />
<strong>da</strong>debiTad miiRoT. <strong>profesiuli</strong> zrdis erT-erTi winapiroba<br />
swored cvlilebisTvis mzaobaa.<br />
142
situacia 3.<br />
direqtori maias Tavis kabinetSi uxmobs <strong>mes</strong>ame klasTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebuli sakiTxebis gansaxilvelad. igi ramdenime dRiT<br />
adre <strong>da</strong>akvir<strong>da</strong> maias gakveTils. direqtorma SeniSna, rom maia<br />
kargad flobs im sagans, romelsac aswavlis <strong>da</strong> moswavleebsac<br />
moswonT igi. magram man aseve aRniSna, rom gakveTilis dros<br />
bevri moswavle Tavis merxTan ar ij<strong>da</strong>. isini saubrobdnen, maswavlebels<br />
ar usmendnen <strong>da</strong> sxva saqmiT iyvnen <strong>da</strong>kavebulebi.<br />
saerTo situacia qaosuri iyo. man hkiTxa maias, rogor SeiZlebo<strong>da</strong><br />
klasis ukeT marTva.<br />
qvemoT moviyvanT maias SesaZlo reagirebis ramdenime variants:<br />
1. maiam uTxra direqtors, rom is mxolod erT<br />
gakveTils <strong>da</strong>akvir<strong>da</strong>. zoga<strong>da</strong>d ki mas klasis kontroli<br />
araCveulebrivad gamosdis. sinamdvileSi bavSvebis ase-<br />
Ti qcevis mizezi gverdiT klasi<strong>da</strong>n Semosuli xmauri<br />
iyo. im klasis bavSvebi xom mu<strong>da</strong>m derefanSi arian <strong>da</strong><br />
xmauroben.<br />
2. maiam aRiara, rom qcevis marTva sakmaod uWirs. man<br />
direqtors auxsna Tavisi mosazrebebi problemis mogvarebasTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebiT. misi azriT, sxva maswavlebels,<br />
romelsac klasis kontroli kargad gamosdis,rCevisTvis<br />
un<strong>da</strong> mimarTos <strong>da</strong> kargi iqneba, Tu direqtori miawvdis<br />
mas rame strategias praqtikaSi gansaxorcieleblad.<br />
meore varianti, ra Tqma un<strong>da</strong>, ukeTesia. maias pasuxi direqtors<br />
uCvenebs, rom man sworad gaigo SeniSvna <strong>da</strong> misi reaqciac<br />
cvlilebisTvis mzaobaze miuTiTebs. pirvel variantSi<br />
maiam Tav<strong>da</strong>cva sca<strong>da</strong>. igi Seeca<strong>da</strong> problemis uaryofas <strong>da</strong><br />
sxvis <strong>da</strong><strong>da</strong>naSaulebas <strong>da</strong> arc problemis mogvarebis interesi<br />
gamoxata.<br />
skolas,gar<strong>da</strong> pe<strong>da</strong>go<strong>ge</strong>bisa,sxva personalic sWirdeba <strong>saswavlo</strong><br />
procesis samarTavad: fsiqologi, socialuri muSaki, samedicino<br />
personali, biblioTekari, mdivani, <strong>da</strong>mla<strong>ge</strong>beli <strong>da</strong> sxva.<br />
fsiqolo<strong>ge</strong>bi <strong>da</strong> socialuri muSakebi im bavSvebTan muSaoben,<br />
143
omelTac gansakuTrebuli yuradReba sWirdebaT <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogis<br />
<strong>da</strong>xmarebis gareSe bavSvis problemebis sworad diagnozirebas<br />
ver axerxeben. aseT SemTxvevaSi TanamSromlobiTi urTierToba<br />
ukeTesi Sedegis momtania. gar<strong>da</strong> amisa, isini, SesaZloa, iseT informacias<br />
flobdnen bavSvis Sesaxeb, romlis konfidecialoba<br />
<strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iyos. Tu bavSvis problemebs sxva maswavleblebs<br />
vuambobT, amiT mis uflebebs <strong>da</strong>varRvevT.<br />
teqnikuri personali ar aris swavlebis procesSi uSualod<br />
CarTuli, magram isini saskolo cxovrebis mniSvnelovan<br />
sakiTxebs uzrunvelyofen. isinic, Cveulebriv, pativiscemiT mopyrobas<br />
imsaxureben.<br />
144<br />
situacia 4.<br />
elza <strong>da</strong>mla<strong>ge</strong>blad muSaob<strong>da</strong> skolaSi. erT-erTi maswavlebeli<br />
udierad epyrobo<strong>da</strong> mas; erTxel maswavlebelma elzas<br />
sityvieri Seuracxyofa miayena klasisa <strong>da</strong> sxva TanamSromlis<br />
Tan<strong>da</strong>swrebiT. imis gamo, rom saklaso oTaxis <strong>da</strong>fa kargad ar<br />
iyo gawmendili. aRmoCn<strong>da</strong>, rom moswavleebma moxates <strong>da</strong>fa<br />
Sesvenebis dros, <strong>da</strong>faze am maswavleblis karikaturac exata.<br />
am faqtiT aRSfoTebuli maswavlebeli arc eca<strong>da</strong>, garkveuliyo<br />
situaciaSi <strong>da</strong> javri iyara <strong>da</strong>mla<strong>ge</strong>belze, <strong>da</strong>amcira ra is moswavleebisa<br />
<strong>da</strong> sxva TanamSromlis winaSe.<br />
problemis ga<strong>da</strong>wyvetis SesaZlo varianti:<br />
elzam saqmis kursSi Caayena skolis direqtori <strong>da</strong> mimar-<br />
Ta kidevac werilobiTi gancxadebiT, romelSic <strong>da</strong>wvrilebiT<br />
aRwer<strong>da</strong> momx<strong>da</strong>rs. ris Semdegac skolis direqtorma mimarTa<br />
skolis disciplinur komitets TxovniT, SinaganawesiT <strong>da</strong>d<strong>ge</strong>nili<br />
wesiT emsjela maswavleblis qmedebaze. disciplinuri<br />
komitetis ga<strong>da</strong>wyvetilebis Tanaxmad, maswavlebels sayveduri<br />
gamoucxades.<br />
problemis msgavsi saxiT ga<strong>da</strong>wyveta marTebulia. elzas pretenzia<br />
aris sruliad gamarTlebuli, vinai<strong>da</strong>n maswavlebelma<br />
borotad gamoiyena sakuTari mdgomareoba <strong>da</strong> Seuracxyofa miayena<br />
<strong>da</strong>mla<strong>ge</strong>bels. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, naTelia, rom maswavlebelma<br />
Selaxa elzas pativi <strong>da</strong> Rirseba. skolis direqtori<br />
valdebuli iyo, reagireba moexdina elzas saCivarze, vinai<strong>da</strong>n<br />
direqtori aformebs SromiT xelSekrulebas skolis Tanam-<br />
SromlebTan (maT Soris, <strong>da</strong>mla<strong>ge</strong>belTanac). gar<strong>da</strong> amisa, direq-
tori uflebamosilia, TviTon ganixilos saCivari, an mimarTos<br />
disciplinur komitets reagirebisTvis.<br />
Tqven ukve SegiZliaT, <strong>da</strong>ubrundeT <strong>da</strong> upasuxoT am Tavis<br />
<strong>da</strong>sawyisSi <strong>da</strong>smul kiTxvebs<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• maswavleblebsa <strong>da</strong> skolis sxva personals Soris<br />
keTilganwyobili urTierToba mniSvnelovnad gansaz-<br />
Rvravs warmatebul <strong>saswavlo</strong> process;<br />
• gar<strong>da</strong> uSualod sagnobrivi kompetenciisa, pe<strong>da</strong>gogis<br />
profesionalizmi ganisazRvreba sxvebis mimarT<br />
TanamSromlobiTi urTierTobiTa <strong>da</strong> keTilganwyobili<br />
qceviT. es gulisxmobs sxvebis uflebebis pativiscemas,<br />
<strong>profesiuli</strong> (saqmiani) <strong>garemo</strong>s Seqmnasa <strong>da</strong> SenarCunebas<br />
<strong>da</strong> konfliqtebisadmi gacnobierebul midgomas;<br />
• maswavlebeli valdebulia, <strong>da</strong>icvas saskolo personalis<br />
Rirseba <strong>da</strong> pativiscemiT moepyras maT.<br />
145
<strong>profesiuli</strong> ganviTareba<br />
am Tavis wakiTxvis SemdeT Tqven <strong>ge</strong>codinebaT:<br />
ras gulisxmobs <strong>profesiuli</strong> ganviTareba;<br />
ramdenad mniSvnelovania maswavleblisTvis profesiul<br />
ganviTarebaze zrunva;<br />
<strong>profesiuli</strong> ganviTarebis ra saSualebebi arsebobs;<br />
ra mniSvneloba aqvs <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis <strong>ge</strong>gmas.<br />
gaecaniT qvemoT <strong>da</strong>smul SekiTxvebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT pasuxebze:<br />
1. ra gzebs mimarTavdiT Tqveni <strong>profesiuli</strong> unarebis gaumjobesebisTvis<br />
2. ramdenad xSirad un<strong>da</strong> ganaaxlos pe<strong>da</strong>gogma <strong>profesiuli</strong><br />
ganviTarebis <strong>ge</strong>gma<br />
3. ratom aris mniSvnelovani <strong>da</strong> ra gavlenas axdens <strong>saswavlo</strong><br />
procesze maswavleblis TviTSefaseba<br />
146
*****<br />
maswavleblis profesia dinamiuria <strong>da</strong> mudmiv cvlilebebs<br />
eqvemdebareba. <strong>profesiuli</strong> ganviTareba gulisxmobs RonisZiebebs,<br />
romlebic mimarTulia <strong>profesiuli</strong> zrdisken. `zogadi<br />
ganaTlebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis mixedviT,<strong>profesiuli</strong><br />
ganviTarebis saSualebebia:<br />
a) akreditebuli <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis programebis gavla;<br />
b) maswavleblis sasertifikacio gamocdis Cabarebi<strong>da</strong>n 6<br />
wlis Semdeg Sesabamisi maswavleblis sasertifikacio gamocdis<br />
Cabareba;<br />
g) saganmanaTleblo an pe<strong>da</strong>gogiuri produqtis Seqmna<br />
(saxelmZRvanelos, saganmanaTleblo programis avtoroba, saganmanaTleblo<br />
proeqtis SemuSaveba an/<strong>da</strong> ganxorcieleba, maswavleblobis<br />
maZieblebisa <strong>da</strong> sxva pe<strong>da</strong>go<strong>ge</strong>bisaTvis codnis gaziareba<br />
<strong>da</strong> sxva).<br />
<strong>profesiuli</strong> kompetencia aramarto sagnobriv codnas, aramed<br />
profesiul unarebsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebsac moicavs. igi Sei-<br />
Zleba aisaxos rogorc, magaliTad, <strong>saswavlo</strong> masalebis miwodebisa<br />
<strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebis Sefasebis unarze, aseve Cacmis stilzec.<br />
maswavleblis profesiul pasuxism<strong>ge</strong>blobaSi moiazreba<br />
ganaTlebis sferoSi mimdinare siaxleebis codna <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogiuri<br />
praqtikis ganviTareba. maswavlebelma yovelwliurad<br />
un<strong>da</strong> SeimuSaos <strong>da</strong> ganaxorcielos <strong>profesiuli</strong> zrdis <strong>ge</strong>gma.<br />
<strong>profesiuli</strong> ganviTarebis <strong>ge</strong>gmaSi un<strong>da</strong> gaiweros yvela is aqtivoba,<br />
romelic im wlisTvis un<strong>da</strong> Seasrulos maswavlebelma.<br />
<strong>ge</strong>gma gzamkvlevis rols asrulebs. es ar aris recepti,romelic<br />
upirobod un<strong>da</strong> Sesruldes. TviT am <strong>ge</strong>gmis analizsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>xvewaze<br />
muSaobac <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis nawilia. TviTanalizis<br />
teqnika maswavlebels saSualebas aZlevs, <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmos <strong>profesiuli</strong><br />
ganviTarebis procesi. <strong>ge</strong>gma aris sistemuri midgoma, romelic<br />
konkretul RonisZiebebs moicavs. es SeiZleba iyos Sesabamisi<br />
literaturis Seswavla, sxva maswavleblebis gakveTilebze <strong>da</strong>swreba,<br />
<strong>saswavlo</strong> kursebi an internetSi masalebis moZieba.<br />
147
<strong>profesiuli</strong> zrdis <strong>ge</strong>gmis SemuSavebisas aucilebelia<br />
erovnuli <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmebisa <strong>da</strong> ganaTlebis sferoSi saqarTvelos<br />
kanonmdeblobis gaTvaliswineba. qvemoT moyvanilia is<br />
aqtivobebi <strong>da</strong> strategiebi, romlebic profesiul ganviTarebas<br />
uwyobs xels <strong>da</strong> SesaZlebelia ganxorcieldes rogorc individualurad,<br />
aseve jgufuri <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis <strong>ge</strong>gmis<br />
nawilis saxiTac.<br />
sakuTari praqtikis TviTanalizi (refleqsia) <strong>profesiuli</strong><br />
ganviTarebisTvis gansakuTrebiT mniSvnelovani unaria.<br />
TviTanalizi SegviZlia ramdenime etapad <strong>da</strong>vyoT:<br />
1. problemis identificireba, romlis drosac maswavlebeli<br />
Tavisi saqmianobi<strong>da</strong>n gamokveTs im problemas an kiTxvas,romlis<br />
ga<strong>da</strong>Wris survilic aqvs.<br />
2. informaciis Segroveba, romlis drosac maswavlebeli<br />
agrovebs monacemebs misTvis saintereso sakiTxis irgvliv;<br />
3. analizi <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba, romlis dros maswavlebeli<br />
cdilobs, gaiazros Segrovebuli masala <strong>da</strong> miiRos<br />
148
ga<strong>da</strong>wyvetileba maTi yovelmxrivi Seswavlis safuZvelze;<br />
4. praqtikuli saqmianoba, romlis drosac maswavlebeli <strong>ge</strong>gmavs<br />
Tavis profesiul ganviTarebas. amis Semdeg is SeimuSavebs<br />
cxrils, sa<strong>da</strong>c ga<strong>da</strong>itans mimdinare wlis miznebs.<br />
TviTSefaseba <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis erT-erTi strategiaa.<br />
susti <strong>da</strong> Zlieri mxareebis Sefaseba <strong>da</strong> am informaciis<br />
gonivruli gamoyeneba <strong>da</strong>debiTad imoqmedebs <strong>saswavlo</strong> procesze,<br />
imis miuxe<strong>da</strong>vad, pe<strong>da</strong>gogi <strong>da</strong>mwyebia Tu didi gamocdilebis<br />
mqone. TviTSefasebis upiratesoba imaSi mdgomareobs, rom am<br />
dros naklebad eqceviT sxvaTa Sexedulebebis zegavlenis<br />
qveS <strong>da</strong> Tavisuflad SegiZliaT sakuTari unarebis Sefaseba<br />
<strong>da</strong> analizi. igi Zalian uvnebeli meTodia <strong>da</strong>, Sesabamisad, misi<br />
gamoyenebisas gulwrfelobis, realisturi Sefasebis <strong>da</strong> simSvidis<br />
SenarCunebis albaTobac ufro didia. miRebuli Sede<strong>ge</strong>bis<br />
mixedviT, SesaZlebelia <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis ufro sruli<br />
<strong>ge</strong>gmis Sed<strong>ge</strong>nac.<br />
situacia 1.<br />
nato 7 welia maswavlebelia. <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis<br />
mizniT, man ga<strong>da</strong>wyvita, rom TviTSefasebis meTodisTvis miemarTa.<br />
qvemoT mocemuli maxasiaTeblebis mixedviT Seadgina<br />
Sefasebis sqema <strong>da</strong> sakuTari SesaZleblobebi sambaliani<br />
sistemiT Seafasa.<br />
1 = am konkretuli unaris ganviTareba mWirdeba;<br />
2 = raRac gamocdileba maqvs, magram ufro meti un<strong>da</strong> vimuSao;<br />
3 = am kuTxiT Cemi SesaZleblobebis maqsimums mivaRwie.<br />
•¬¬nebisyofis simtkice <strong>da</strong> moTmineba moswavleebTan<br />
<strong>da</strong> kole<strong>ge</strong>bTan urTierTobisas;<br />
• energiuloba <strong>da</strong> Sromismoyvareoba;<br />
• punqtualoba <strong>da</strong> mowesri<strong>ge</strong>buloba;<br />
• samarTlianoba;<br />
• uyuradRebo <strong>da</strong> pasiuri bavSvebis sagakveTilo procesSi<br />
CarTvis unari;<br />
• individualuri <strong>da</strong> jgufuri muSaobis efeqturad<br />
marTvis unari;<br />
• ga<strong>da</strong>wyvetilebis droulad miRebis unari;<br />
149
• drois efeqturad gamoyenebis unari;<br />
• moswavleTa motivaciis amaRlebis unari;<br />
• swavlebis sxva<strong>da</strong>sxva meTodisa <strong>da</strong> strategiis efeqturad<br />
gamoyenebis unari;<br />
• socialuri <strong>da</strong> <strong>ge</strong>nderuli miukerZoebloba;<br />
• enTuziazmi sakuTar saganTan <strong>da</strong> moswavleebTan<br />
<strong>da</strong>kavSirebiT;<br />
• gakveTilis an konkretuli RonisZiebis efeqturad<br />
<strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvis, organizebis <strong>da</strong> marTvis unari;<br />
• gakveTilis miznis gansazRvris unari;<br />
• rCevisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>xmarebis Txovnis mizniT kole<strong>ge</strong>bTan<br />
TanamSromloba;<br />
• sakuTari gamocdilebis sxvebisTvis gaziarebis unari.<br />
TviTSefasebis Sede<strong>ge</strong>bi<strong>da</strong>n gamomdinare <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmili<br />
RonisZiebebi <strong>da</strong>debiTad imoqmedebs natos miRwevebze, rac<br />
moswavleTa Sede<strong>ge</strong>bze aisaxeba.<br />
gar<strong>da</strong> TviTSefasebisa, Tqveni <strong>profesiuli</strong> ganviTarebisTvis<br />
efeqturad SegiZliaT gamoiyenoT Sefaseba moswavleTa<br />
mxri<strong>da</strong>n. Tu gsurT, SeityoT, ras fiqroben Tqveni moswavleebi<br />
Tqven mier Catarebul gakveTilze, ra moswonT gansakuTrebiT,<br />
an ra SeniSvnebi <strong>da</strong> mosazrebebi SeiZleba hqondeT gakveTilis<br />
Taobaze, SegiZliaT gamoiyenoT qvemoT mocemuli Sefasebis<br />
forma. sagnis specifiki<strong>da</strong>n gamomdinare, SegiZliaT, Sefasebis<br />
forma SecvaloT. umjobesia, igi tri<strong>mes</strong>tris bolos an konkretuli<br />
masalis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg gamoiyenoT. moswavleebs<br />
auxseniT, rom Sefaseba aris anonimuri <strong>da</strong> maT niSnebze gavlenas<br />
ar iqoniebs. ganumarteT, rom Sefasebis formis SevsebiT, isini<br />
Tqven <strong>da</strong><strong>ge</strong>xmarebian <strong>saswavlo</strong> procesis ukeT <strong>da</strong><strong>ge</strong>gmvaSi.<br />
****<br />
Sefasebis formaSi gadmoeciT Tqveni STebeWdilebebi am<br />
gakveTilis Sesaxeb.<br />
yuradRebiT gaecaniT TiToeul SekiTxvas <strong>da</strong> SemoxazeT<br />
TqvenTvis sasurveli pasuxi.<br />
150
1. gakveTili kargad iyo organizebuli<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
2. gamoyenebuli masala (saxelmZRvaneloebi, qseroaslebi, <strong>da</strong>matebiTi<br />
sakiTxavi) iyo saintereso<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
3. es gakveTili <strong>da</strong>mexmara<br />
sagnis ukeT aRqmaSi<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
4. maswavleblis Sefaseba iyo<br />
samarTliani<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
5. Cem mier Sesrulebul samuSaos maswavlebeli<br />
obieqturad afaseb<strong>da</strong> <strong>da</strong> mexmarebo<strong>da</strong><br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
Secdomebis gaanalizebaSi<br />
6. gakveTili iyo rTuli<br />
7. saSinao <strong>da</strong>valebis moculoba<br />
iyo Zalian didi<br />
8. maswavlebeli yvela moswavles<br />
epyrobo<strong>da</strong> pativiscemiT<br />
9. moswavleebi pativs scemdnen<br />
maswavlebels<br />
10. maswavlebeli zedmetad<br />
mkacri iyo<br />
11. gakveTili iyo saxaliso<br />
12. gakveTils maRal Sefasebas<br />
vaZlev<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
ki / ara / ise ra / Tavs vikaveb<br />
151
gakveTilze ram <strong>da</strong>tova yvelaze didi STabeWdileba<br />
ra ar mo<strong>ge</strong>wonaT gakveTilze<br />
Tqven rom maswavlebeli iyoT, riTi gaaumjobesebdiT<br />
gakveTils<br />
SegiZliaT gamoxatoT Tqveni azri gakveTilTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />
nebismier sakiTxze.<br />
152
<strong>profesiuli</strong> ganviTarebis erT-erTi efeqturi gzaa <strong>profesiuli</strong><br />
literaturis gacnoba <strong>da</strong> Seswavla. am formiT a axal<br />
informacias iRebs <strong>da</strong> Tavis codnasa <strong>da</strong> gamocdilebas aRrmavebs<br />
.<br />
<strong>profesiuli</strong> ganviTarebis erT-erT saSualebas sagakveTilo<br />
procesze <strong>da</strong>kvirveba warmoad<strong>ge</strong>ns. maswavleblebi eswrebian<br />
TavianTi kole<strong>ge</strong>bis sagakveTilo process swavlebis meTodebze<br />
<strong>da</strong>kvirvebisa <strong>da</strong> Tvalsawieris gafarToebis mizniT, iseve<br />
rogorc, sakuTari pe<strong>da</strong>gogiuri midgomebis <strong>da</strong>saxvewad.<br />
situacia 2.<br />
Teona istoriis maswavlebelia. mas Zalian un<strong>da</strong> prezentaciis<br />
unaris gaumjobeseba. mis gakveTilze bavSvebi advilad iwyenen<br />
<strong>da</strong> umarTavebi xdebian. Tamriko sxva klasSi aswavlis istorias.<br />
Teona winaswar uTanxmdeba Tamrikos <strong>da</strong> mis gakveTils<br />
eswreba im mizniT, rom mis gamocdilebas gaiziarebs.<br />
Teonam SeniSna,rom Tamriko kargi maswavlebelia <strong>da</strong> masalas<br />
kargad flobs. magram yvelaze Sedegiani mainc misi<br />
swavlebis meTodia. kedlebze feradi suraTebi gaukravs,<br />
bevri maTgani bavSvebis <strong>da</strong>xatulia. klasis winaSe dgomis <strong>da</strong><br />
leqciuri stilis nacvlad Tamriko merxebs Soris <strong>da</strong>dis.<br />
Teonam ga<strong>da</strong>wyvita, Tamrikos gakveTili<strong>da</strong>n aRebuli ramdenime<br />
meTodi Tavis gakveTilze gamoeyenebina <strong>da</strong> <strong>da</strong>kvirvebo<strong>da</strong>,<br />
ra efeqts moaxden<strong>da</strong> igi bavSvebze.<br />
<strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmis jgufSi SemuSaveba maswavleblebs TavianT<br />
saganTan <strong>da</strong>kavSirebul sakiTxebSi siRrmiseuli Ziebis saSualebas<br />
aZlevs. erTad muSaobiT maswavleblebs SeuZliaT Seqmnan<br />
<strong>saswavlo</strong> masalebi, <strong>saswavlo</strong> meTodologia, axali resursebi <strong>da</strong><br />
Sefasebis meqanizmebi. es Zalian Seuwyobs xels maT profesiul<br />
ganviTarebas.<br />
<strong>profesiuli</strong> ganviTarebis alternatiuli saSualebaa konferenciebsa<br />
<strong>da</strong> sxva samuSao SexvedrebSi monawileoba.<br />
situacia 3.<br />
nana <strong>da</strong> giorgi maTematikas aswavlian. giorgi ga<strong>da</strong>wyvets<br />
maTematikis swavlebis strategiebis Seswavlas. man gaigo, rom<br />
erT-erT universitetSi seminari tardeba, romlis <strong>da</strong>xmarebiT<br />
153
mas Tavisi unarebis gaumjobeseba SeuZlia. giorgis un<strong>da</strong>, rom<br />
nanamac miiRos am samuSao SexvedraSi monawileoba, magram nanas<br />
am etapze srulebiT akmayofilebs misi codnisa <strong>da</strong> unarebis<br />
done.<br />
samuSao Sexvedraze giorgi Seiswavlis bavSvebisTvis<br />
al<strong>ge</strong>bruli utolobebis axsnis meTodebs, gansakuTrebiT<br />
efeqturs im bavSvebisTvis, romelTac maTematika arc Tu ise<br />
kargad gamosdiT. naTelia, rom SemdgomSi am kuTxiT giorgis<br />
muSaoba ufro nayofieri iqneba, vidre nanasi.<br />
<strong>profesiuli</strong> ganviTareba aseve SesaZlebelia internetSi masalebis<br />
moZiebis gziT. Tumca internetSi Catarebuli kvleva<br />
ramdenime mimarTulebiTaa SezRuduli. nebismier a<strong>da</strong>mians minimaluri<br />
teqnikuri unarebiT SeuZlia internetSi informaciis<br />
ganTavseba. gar<strong>da</strong> amisa, internet-gverdebi iqmneba <strong>da</strong> icvleba<br />
mflobelis <strong>ge</strong>movnebis mixedviT. zogierTi gverdi eqspertis<br />
mosazrebebs gadmoscems, sxvebi ki ubralo diletantebisas. amitom<br />
SeiZleba aseTi masala naklebad sando iyos.<br />
154
axalbe<strong>da</strong> maswavleblebs xSirad sWirdebaT <strong>da</strong>xmareba sagakveTilo<br />
procesis marTvasa <strong>da</strong> swavlebis unarebis gaumjobesebaSi.<br />
gamocdil pe<strong>da</strong>gogs SeuZlia miawodos maT rCeva<br />
<strong>da</strong> <strong>da</strong>exmaros <strong>profesiuli</strong> unar-Cvevebis <strong>da</strong>xvewaSi. <strong>profesiuli</strong><br />
ganviTarebisTvis aseve mniSvnelovania maswavleblobis maZiebelTaTvis<br />
<strong>da</strong> sxva pe<strong>da</strong>go<strong>ge</strong>bisTvis <strong>profesiuli</strong> codnisa <strong>da</strong><br />
gamocdilebis gaziareba.<br />
Tqven SegiZliaT, <strong>da</strong>ubrundeT am Tavis <strong>da</strong>sawyisSi mocemul<br />
kiTxvebs <strong>da</strong> upasuxoT maT.<br />
ZiriTadi <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />
• maswavlebeli yovelTvis un<strong>da</strong> zrunavdes Tavis profesiul<br />
ganviTarebaze;<br />
• <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis sxva<strong>da</strong>sxva saSualeba arsebobs;<br />
• maswavlebels Zalian <strong>da</strong>exmareba <strong>profesiuli</strong> ganvi-<br />
Tarebis samoqmedo <strong>ge</strong>gmaze muSaoba;<br />
• <strong>profesiuli</strong> ganviTareba un<strong>da</strong> ganvixiloT rogorc<br />
uwyveti procesi, <strong>da</strong> ara rogorc erTjeradi RonisZieba.<br />
155
gamoyenebuli literatura:<br />
- `zogadi ganaTlebis Sesaxeb ” saqarTvelos kanoni, 2004w.<br />
-maswavlebelTa <strong>profesiuli</strong> ganviTarebis centri. (2008). maswavleblis<br />
<strong>profesiuli</strong> stan<strong>da</strong>rti. Tbilisi.<br />
-erovnuli <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmebisa <strong>da</strong> Sefasebis centri. (2007).<br />
erovnuli <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gma. Tbilisi.<br />
-erovnuli <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmebisa <strong>da</strong> Sefasebis centri. (2007).<br />
rogor vaswavloT moswavleebs azrovneba (1 naw). Tbilisi.<br />
-erovnuli <strong>saswavlo</strong> <strong>ge</strong>gmebisa <strong>da</strong> Sefasebis centri. (2007).<br />
ganmartebiTi leqsikoni ganaTlebis specialistebisaTvis<br />
(1 naw). Tbilisi.<br />
- saqarTvelos konstitucia.<br />
-a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong> ZiriTad TavisuflebaTa <strong>da</strong>cvis evropuli<br />
konvencia.<br />
-saqme `.H. and others v. Czech Republic”, a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis<br />
evropuli sasamarTlo, 13/10/2007 .<br />
-Ascher, M. B .(2004).Teacher understanding children. Washington, DC: American<br />
Psychological Association.<br />
-Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the exercise of control. New York: Freeman.<br />
-Bet<strong>ge</strong>r, A. T. (1997). Parent and school relationship: Clinical, experimental and<br />
theoretical aspects. New York: Hoeber.<br />
-Blatchford, P., Baines, E., Rubie-Davies, C., Bassett. P., & Chowne, A. (n.d.)<br />
Improving the effectiveness of pupil group work: effects on pupil-pupil interactions,<br />
teacher-pupil interactions and classroom enga<strong>ge</strong>ment. Retrieved April 25,<br />
2008, from http://www.spring-project.org.uk/AERA-SpringPaper.pdf<br />
-Blatchford, P., & Baines, E. (2002, May). The SPR in G project: the case for<br />
group work in schools. Retrieved November 10, 2007, from http://www.creict.<br />
homerton.cam.ac.uk/spring/ current.doc<br />
-Building on the Concepts of the ‘Fat L’ Shaped Classroom. Design Share. Retrieved<br />
December 7, 2008, from http://www.designshare.com/index.php/articles/<br />
the-l-shaped-classroom/3/<br />
-Creating an Effective Physical Classroom Environment. Retrieved December<br />
8,2008, from http://www.teachervision.fen.com/classroom-mana<strong>ge</strong>ment/decorative-arts/6506.html<br />
-Cutolo, F. (1996). Teaching mediation as a conflict resolution process: a new<br />
a<strong>ge</strong>n<strong>da</strong> for responding. Retrieved January 17, 2008, from http://www.behavioradvisor.com/PeerMediation.<br />
html<br />
-Dorworth, T. R., & Overmier, J. B. (2006). On self – evaluation.<br />
School Psychology, 5, 355-358.<br />
156
-Finch, B. K., Kolody, B., & Vega, W. A. (2000). Social development in schools.<br />
Journal of Academic Success, 41(3), 295–313.<br />
-Gilmore, L. (1999) Educator’s Guide to Intellectual Property, Copyright, and<br />
Plaigiarism: Copyright Law and Education. University of Illinois-Urbana Champaign.<br />
Retrieved January 8, 2008, from http://www.ed.uiuc.edu/wp/copyright/<br />
copyrightlaw.htm.<br />
-Gormally, J., & Power, F. (n.d.) Assessment for learning and cooperative learning<br />
strategies. Retrieved November 5,2007, from http://www.teachin<strong>ge</strong>xpertise.<br />
com/articles/implementing-learning-innovations-1625<br />
-Gwinnett County Public Schools (GCPS). (2007) Gwinnett County Public<br />
School Student Parent Handbook: Grades 4-12. Retrieved January<br />
24, 2008, from http://www.gwinnett.k12.ga.us/gcps-mainweb01.nsf/16A6C24<br />
31AA247F6852573050053A15D/$file/2007-08_Student-Parent_4-12_Handbook.<br />
pdf<br />
-Gwinnett County Public Schools (GCPS). (2008a) 9 tips for helping with<br />
homework. Retrieved January 24, 2008, from<br />
http://www.gwinnett.k12.ga.us/gcpsmainweb01.nsf/17dd737b9accbdbf852567<br />
f40072b8a3/4233cd732c9ef7eb85256f2e00475063OpenDocument&4~QuickLin<br />
ks<br />
-Gwinnett County Public Schools (GCPS). (2008b) Staying Healthy During<br />
Cold and Flu Season. Retrieved January 24, 2008, from<br />
http://www.gwinnett.k12.ga.us/gcps-mainweb01.nsf/D8F3265212DF78F4852<br />
5729E0057D087/$file/StayingHealthyDuringCol<strong>da</strong>ndFluSeason.pdf<br />
-Harmer, J. (2001). The practice of English langua<strong>ge</strong> teaching. Harlow: Pearson<br />
Education Limited.<br />
- Juer<strong>ge</strong>ns, B. (2002). Schwieri<strong>ge</strong> schueler Disziplinkonflikte in der schule.<br />
Hohen<strong>ge</strong>hren: Schneider.<br />
-Jones, F. (n.d.) Tools for teaching. Retrieved December 14, 2007, from<br />
http://www.educationworld.com/a_curr/columnists/jones/jones.shtml<br />
-Kelley, W.M. (2004). Rookie teaching for dummies. A guide for Parent relationships.<br />
Hills<strong>da</strong>le, NJ: Erlbaum.<br />
-Krapp, A., & Weidemann, B. (Hrsg.). (2001). Pae<strong>da</strong>gogische Psychologie.<br />
Weinheim: Beltz.<br />
-Краиг, Г. (2002). Психология pазвития. Санкт-Петербург: Питер.<br />
-Learning Environments and Classroom design. Retrieved December 7,2008,<br />
from http://www.garysturt.free-online.co.uk/classdes.htm<br />
-Loftin, R.L., Gibb, A. C., & Skiba, R. (2005). Using self-monitoring strategies<br />
to address behavior and academic issues. Impact 18( 2). Retrieved January 15,<br />
2008,from http://ici.umn.edu/products/impact/182/over6.html<br />
-Martin, S.H. (2002).The classroom environment and its effects on the practice<br />
of teachers. Journal of Environmental Psychology, 22, 139-156.<br />
157
-McIntyre, T. (2006, July). Self-monitoring of behavior. Retrieved January<br />
17,2008, from http://www.behavioradvisor.com/SelfMonitoring.html<br />
-McIntyre, T. (2006, July). Ways to catch kids being good. Retrieved January<br />
17, 2008, from http://www.behavioradvisor.com/CatchGood.html<br />
-McIntyre, T., & Franks, A. (2004, May). Dealing with bullying. Retrieved January<br />
20, 2008, from http://www.behavioradvisor.com/Bullying.html<br />
-Oerter, R., & Monta<strong>da</strong>, L. (Hrsg.). (2002). Entwicklungspsychologie.<br />
Weinheim:Beltz.<br />
-Redesigning the classroom environment. School zone, Educational intelli<strong>ge</strong>nce.<br />
Retrieved December 7, 2008, from http://www.schoolzone.co.uk/resources/<br />
articles/GoodPractice/classroom/Redesigning.asp<br />
-Rivlin, L.G., &Rothenberg, M. (1976). The use of space in open classrooms.<br />
In Proshansky, H.M., Ittelson, W.H., Rivlin, L.G. (Eds.). Environmental Psychology:<br />
People and Their Physical Settings, pp. 479-489. New York: Holt, Rinehart &<br />
Winston.<br />
-Roemer, F. (n.d.) What is whole class self-moniotoring Retireved February<br />
11,2008, from http://www.pb5th.com/selfmoni.shtml<br />
-Taylor A., Aldrich R. A., & Vlastos, G. (1988). Architecture Can Teach. Transforming<br />
Education, In Context,18. Retrieved December 7,2008, from http://www.<br />
context.org/ICLIB/IC18/Taylor.htm<br />
-Teglasi, H. (2006). Professional development. New York: Holt Rinehart and<br />
Winston.<br />
-Thompson, J. G. (2007). The first-year teacher’s survival guide. San Francisco:<br />
Jossey-Bass.<br />
-Thompson, J.G. (2006). The first year-teacher’s survival guide.<br />
New York: Holt Rinehart and Winston.<br />
-Ulrich, K. (1996). Beruf Lehrerin. Arbeitbelastun<strong>ge</strong>n, Beziehungskonflikte,<br />
Zufriedenheit. Wenheim: Beltz.<br />
-UNICEF. The Convention on the Rights of the Child: Participation Rights:<br />
Having an Active Voice. Retrieved January 8, 2008 from http://www.unicef.<br />
org/crc/files/Participation.pdf.<br />
-United Nations. (1989). Convention on the Rights of the Child. New York.<br />
-United Nations. (1948). Universal Declaration on Human Rights. New York.<br />
-Ur, P.(1991). A course in langua<strong>ge</strong> teaching. Cambrid<strong>ge</strong>: Cambrid<strong>ge</strong> University<br />
Press.<br />
-World Intellectual Property Organization (WIPO). (2007) World Intellectual<br />
Property Organization: An Overview. Retrieved January 8, 2008,<br />
from http://www.wipo.int/freepublications/en/<strong>ge</strong>neral/1007/wipo_pub_1007.<br />
pdf<br />
158
sarCevi<br />
saklaso oTaxis fizikuri <strong>garemo</strong> (n. gogiCaZe) ....................................... 3<br />
klasis marTvis stili (T. lodia) ................................................................... 12<br />
gakveTilis drois marTva (n. niJaraZe) .......................................................... 20<br />
gakveTilis etapebi (n. niJaraZe) ............................................................................. 28<br />
saklaso organizaciis modelebi (n. niJaraZe) ........................................ 35<br />
jgufuri muSaoba (n. niJaraZe) ................................................................................ 46<br />
jgufuri muSaobis marTva (n. niJaraZe) .......................................................... 59<br />
qcevis wesebi (n. niJaraZe) ............................................................................................ 65<br />
qcevis TviTmarTva (n. niJaraZe) .............................................................................. 78<br />
konfliqtebis mogvareba (n. niJaraZe) .............................................................. 90<br />
ganaTleba <strong>da</strong> kanonmdebloba<br />
(q. makleini, t. boli) ....................................................................................................... 103<br />
maswavleblis uflebebi <strong>da</strong> movaleobebi<br />
(q. makleini, t. boli) ....................................................................................................... 108<br />
moswavlis uflebebi <strong>da</strong> movaleobebi<br />
(q. makleini, t. boli) ....................................................................................................... 121<br />
mSoblisa <strong>da</strong> maswavleblis urTierToba<br />
(q. makleini, t. boli) ....................................................................................................... 129<br />
TanamSromlebTan urTierToba<br />
(q. makleini, t. boli) ........................................................................................................ 138<br />
<strong>profesiuli</strong> ganviTareba (q. makleini, t. boli) .................................. 146<br />
gamoyenebuli literatura ....................................................................................... 156<br />
159
160<br />
SeniSvnebisTvis
161
162