You are on page 1of 4

2.

oligopoliuri modelebi

imisaTvis, rom kargad gavigoT oligopoliur bazarze firmebis qcevebis kanonzomierebebi,


CavataroT duapoliis analizi, romelic, rogorc zemoT aRvniSneT, warmoadgens oligopoliis umartives
SemTxvevas. igi ganisazRvreba ori konkurenti firmis arsebobiT. amave dros, TiToeuli firma saqonlis
moculobisa da fasis gansazRvris dros iTvaliswinebs bazarze konkurenciis ara marto pirdapir, aramed
არაპირდაპირ gavlenebsac ki.
duopoliis modelis mTavari Tavisebureba isaa, rom firmis navaWri da Sesabamisad mogeba
damokidebulia ara marto mis gadawyvetilebebsa da qmedebebze, aramed konkurentzec, romelic aseve
dainteresebulia miiRos maqsimaluri mogeba.
oligopoliur bazarze gadawyvetilebis miRebis procesi SeiZleba SevadaroT moWadrakis mier
gadadebuli partiis analizs, rodesac igi eZebs saukeTeso svlas, romliTac miaRwevs mogebas. aqve, isic
unda vTqvaT, rom aseTi svlis povnamde is aanalizebs garkveuli raodenobis svlas da am svlebze
mowinaaRmdegis reaqciasac anu mowinaaRmdegis svlebs. cxadia, amasve akeTebs misi
mowinaaRmdegec. imarjvebs is, vinc ukeTes (ufro zust) gaTvlebs gaakeTebs.
arsebobs oligopoliis erTmaneTisgan gansxvavebuli ramdenime modeli, magram jerjerobiT arc erT
maTgans universalurobaze pretenzia ara aqvs. es modelebi mxolod firmis sabazro qcevis saerTo, logikur
aspeqtebs aRweren da ase TuU ise, did daxmarebas uweven biznesmenebs optimaluri gzebis moZiebaSi.
am modelebidan aRsaniSnavia yvelaze pirveli duapoliuri modeli, romelic SemogvTavaza kurno
ogiustenma (frangi ekonomisti 1938wels) misi modeli eyrdnoba Semdeg winpirobebs:
bazarze moqmedebs mxolod ori firma, TiToeuli firma Tavis gadawyvetilebas saqonlis moculobisa
da fasdadebis Sesaxeb iRebs mxolod da mxolod misi konkurentis imave gadawyvetilebis mudmivi
gaTvlis Semdeg.
vTqvaT, bazarze moqmedebs ori, N 1 da N 2 , firma. rogor gamoTvlis N 1 firma
saqonlis moculobas da fass? yvelaferi es, danaxarjebis paralelurad, damokidebulia imaze, Tu ra

moculobis saqoneli awarmoa da ramdens Seitans bazarze N 2 firma. ase rom, ras imoqmedebs N 2

firma es winaswar ucnobia N 1 firmisaTvis. mas mxolod SeuZlia ivaraudos misi moqmedebis SesaZlo
variantebi da ise dagegmos sakuTari warmoeba.
radganac sabazro moTxovnileba warmoadgens winaswar mocemul sidides, N 2 firmis mier

produqciis warmoebis gazrda gamoiwvevs N 1 firmis saqonelze moTxovnilebis Semcirebas. amave

dros Semcirdeba N 1 firmis saqonlis fasi.


kurnos models aqvs erTi uaryofiTi Tviseba. masSi ar aris asaxuli erTi metad mniSvnelovani
garemoeba. es aris is, rom konkurenti fasis Secvlaze reagirebs gansxvavebuliad:
roca N 2 firma Semodis bazarze da N 1 firmas waarTmevs miwodebuli saqonlis

momxmareblis nawils, es ukanaskneli ( N 1) iwyebs fasiT TamaSs da erTdroulad agdebs fassac da


saqonlis moculobasac. amitom, firma N 1 iWers aqtiur pozicias da fasis mniSvnelovani dagdebiT
N 2 firmas ar aZlevs bazarze SeRwevis saSualebas. swored es moqmedeba ar aris gaTvaliswinebuli
kurnos modelSi.
saqonlis momwodeblis ricxvis SezRudvis SemTxvevaSi momwodeblis qceva SeiZleba aRiweros
orgvarad. erT-erTi saqonelmwarmoeblis mier fasis aweva an daweva saqonelze iwvevs konkurentis
adekvatur reaqcias. am dros konkurentis moqmedebas saqonelmwarmoebeli aneitralebs fasis manipulirebiT,
ris miRwevasac cdilobda mwarmoebeli struqtura. ase rom, romelime konkurentis mier fasis daweva iwvevs
meoris swrafvas gauTanabros Tavisi fasebi konkurentisas da dawios dabla, riTac bazrisken gzas uketaven
axal konkurent-iniciators. Tu romelime konkurenti iZulebulia gazardos Tavisi produqciis fasi. am
SemTxvevaSi meore umoqmedobas arCevs, ar reagirebs masze da Sesabamisad, inarCunebs arsebul
klientebs, xolo fasis amwev konkurents cxadia, umcirdeba gayiduli produqciis raodenobac da klienturac.
ufro metic, misi klientebi gadadian misi konkurentis mxares. amgvarad, fasis awev-dawevaze anu fasiT
konkurenciaze TavSekaveba gamowveulia imiT, rom igi naklebad momgebiania sabazro konkurenciaSi
upiratesobis mosapovebel brZolaSi. garda amisa, igi dakavSirebulia fasfasebis `omis” principebTan.
fasebis omi kargia momxmareblisaTvis, magram cudia biznesmenisaTvis, radgan am
SemTxvevaSi mogeba Zalzed mcirdeba da ar aris stabiluri. es imiTaa gamowveuli, rom fasebis omi
faqtobrivad warmoadgens saqonlis fasdaklebis Tanamimdevrul cikls oligopoliur bazarze monawile
konkurentebs Soris. gasagebia, Tu rogor iwyeben konkurenti firmebi fasebis oms. ramdenadac TiToeuli
firma fiqrobs, rom misma konkurentma reagirebis gareSe datovos mis mier saqonelze fasis daweva, igi
ver uZlebs cdunebas gayidos ufro meti saqoneli fasis dawevis Sedegad. Tu firma dawevs saqonlis fass
Tavis konkurentze dabla, cxadia, igi daikavebs amiT mTel bazaars, magram, mas myisierad pasuxobs
Tavisi konkurenti da axla is agdebs fass. es procesi, romelic fasebis omis saxelwodebiT aris cnobili,
cxadia, grZeldeba manam, sanam fasi ar gauTanabrdeba saSualo danaxarjs. wonasworoba myardeba
maSin, roca arc erT firmas aRar eqneba saSualeba Semdgomi fasdaklebiT miiRos sargebeli. am dros
ekonomikuri mogeba tolia nulis. amis Semdeg fasdakleba ukve zaraliania.
momxmarebeli am periodSi iafad yidulobs saqonels, magram es maT `saubedurod” didxans ar
grZeldeba. oligopolisti firmebi xvdebian, rom maTTvis fasebis omi wamgebiania da gadadgamen nabijs
molaparakebisaken, raTa daadginon yvelasaTvis sasurveli fasi da gaiyon bazarze gavlena iseTnairad, rom
Sewydes fasebis omi da amiT gamowveuli arasasiamovno Sedegebis miReba.
imasTan dakavSirebiT, rom zogierT qveyanaSi moqmedebs antimonopoliuri kanoni, firmebis
(biznesmenebis, movaWreebis) Ria gaerTianeba, romelic efuZneba werilobiT xelSekrulebas, SeuZlebelia. am
SemTxvevaSi oligopolebi mimarTaven araoficialur, SeniRbul da kargad daxvewil formas. roca SeTanxmeba
fasdadebaze xdeba araordinalurad, zepiri molaparakebis safuZvelze. aseTi molaparakebis Semdeg oligopoliebis
moqmedeba fasdadebaze momxmareblis, damkvirveblis da makontrolebeli organos TvalSi qmnis fasTa
konkurenciis iluzias.
saidumlo SeTanxmebis yvelaze daxvewil formad aRiarebulia jentlmenuri SeTanxmeba, romelic ideba
zepiri formiT, Zaldautaneblad, samuSao drois CarCoebs gareT da romelic Zalzed Znelia gamovlindes sarCelis
wardgenis mizniT. cxadia, aseTi saidumlo SeTanxmeba fasze moiTxovs monawileebis mxridan did urTierT
ndobas da kompromisze wasvlis mzaobas, raTa miRweul iqnas monawileTa interesebis dabalanseba. saidumlo
SeTanxmebis CarCoebSi, rac faqtobrivad ablokirebs fasiT konkurencias, SeiZleba ganviTardes arafasuri
konkurencia, rogoricaa damatebiTi momsaxureba, klientTa momsaxurebis gaumjobeseba da sxv.
erTi SexedviT aseTi formiT gaerTianeba, romelsac ekonomistebi `kartels” uwodeben, Zalzed axloa
monopoliasTan. magram, karteli monopoliisgan gansxvavebiT iSviaTia da Znelad misaRwevic. Tu
monopoliaSi erTi firmaa da aq aravize aravinaa damokidebuli, kartelSi albaToba imisa, rom erTi
monawile uRalatebs an moatyuebs meores, didia, rac iZleva bazris mniSvnelovani nawilis mitacebis
saSualebas. amitom, karteli umetes SemTxvevaSi aris bazris droebiT struqtura da igi mokle xanSi iSleba.
mraval qveyanaSi kartelur praqtikas ewinaaRmdegebian kanoniT da aRmoCenis SemTxvevaSi
saTanadod sjian monawileebs.
karteluri SeTanxmebis klasikuri magaliTia navTobis eqspluatatori qveynebis organizacia `opeki”,
romelmac Tavisi istoriis sxvadasxva periodSi gaakontrola industriuli qveynebis navTobis warmoebis
25%-60%.
oligopoliis ganvTareba mWidrod aris dakavSirebuli saqmiani TamaSebis TeoriasTan. marTlac,
oligopolia TviTon aris xasiaTTa TamaSi, sadac moTamaSe, ise, rogor azartuli TamaSis dros (pokeri da
misT.), cdilobs gamoicnos mowinaaRmdegis Canafiqri, misi kontrmoqmedeba, blefi, kontrblefi.
sainteresoa, rom ekonomistebi, romlebic ikvlevden oligopoliur Teoriebs, sixaruliT Sexvdnen 1944 wels
gamocemul wigns - `TamaSebis Teoria da ekonomikuri qcevebi”. wignis avtorebma cxadia, didi nabiji
gadadges oligopoliis Tavsatexi amocanebis gadaWris sakiTxSi.
ganvixiloT magaliTi TamaSebis Teoriis gamoyenebiT, davadginoT rogor reagirebs erTi firma
meoris mier gatarebul cvlilebebze, anu romeli savaraudo nabijia firmisaTvis optimaluri, konkurentis
qcevis gasaneitraleblad.
warmovidginoT bazari, sadac moqmedebs mxolod ori firma: N 1 da N 2. maTi produqciis
erTeulze danaxarji iyos 10 lari. Tu TiToeuli firma fasad daadgens 50 lars da gayidis 100 erTeuls TveSi,
maSin erTeulidan miiRebs 40 lar mogebas, xolo mTliani Semosavali TveSi iqneba 4000 lari. Tu TiToeuli
firma daadgens 40lars erTeulze da gayidis 110 cals TveSi, maSin miiRebs ra 30 lars mogebis saxiT erT
calze, is miiRebs TveSi mTlian mogebas 110 ¿ 30=3300 lars. realurad ra fasi unda daadginos am
firmam? ra Tqma unda, 50 lari, es aris is Tanxa, romelic moitans maqsimalur mogebas, magram
oligopoliis pirobebSi, es Tanxa SeiZleba ar iyos stabulurad wonasworuli. zemoT Tqmuli ori

SesaZleblobis garda N 1 firmam damatebiT unda gaiTvaliswinos Semdegi ori SesaZleblobac: pirveli,

daagdos fasi 40 laramde im dros, roca N 1 inarCunebs 50 lars. es SesaZleblobas miscems N 1-s

waarTvas N 2-s raRac raodenobis momxmarebeli da gayidos 160 erTeuli, riTac miiRebs 160 ¿

40=6400 lar Semosavals; meore, N 1 inarCunebs fass 50 lars, maSin, roca N 2 waarTmevs N 1-
s momxmareblis raRac raodenobas da utovebs SesaZleblobas gayidos mxolod 70 erTeuli da miiRos
Semosavali _ 70 ¿ 50 = 3500 lari.
axla vnaxoT ra moxda? am kiTxvis erTi pasuxi aseTia, ganxilul iqna TiToeuli firmis mier meoris

qcevis sapasuxo moqmedebis sxvadasxva varianti. Tu N 1 igulisxmebs, rom N 2 moiTxovs 40 lars,


maSin misTvis saukeTeso iqneba SeinarCunos fasi 40 lari, rasac kvlav mohyveba fasis dagdeba da orive
firma mixvdeba, rom midian gauaresebisaken da es asec moxdeba, Tu isini ar moilaparakeben da ar
SeTanxmdebian, rom orivem SeinarCunos fasi 50 lari, Tumca, fasad 40 lari ufro wonasworuli iqneba, rac
TamaSis sawyis variantSi iyo ganxiluli.

sakontrolo kiTxvebi
1. ras warmoadgens duapoliuri modeli, vin aris misi fuZemdebeli, ra aris am modelis mTavari
Tavisebureba da ra winpirobebs eyrdnoba igi?
2. CaatareT duapoliis analizi ori - N1 da - N2 firmisaTvis da kurnos modeliT.
3. ra uaryofiTi Tviseba aqvs kurnos models? CaatareT am Tvisebis analizi ori - N1 da - N2
firmisaTvis.
4. ra aris fasebis `omi”?, rogor iwyeba fasebis omi da ratom ebmebian am omSi konkurenti firmebi.
5. ra formis SeTanxmeba moqmedebs fasdadebaze? aRwereT es forma.
aRwereT oligopoliis ganvTarebis - saqmiani TamaSebis Teoria ori N1 da N2 firmis qcevebis
magaliTze.

You might also like